Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin

7 
 
tron kütləvi informasiya vasitələrinin praktik fəaliyyət-
lərinin təsirliliyinin artmasının başlıca şərtlərindəndir.  
Beləliklə, yuxarıda deyilənləri ümumiləşdirərək, 
qarşıya qoyulmuş  məqsədə nail olmaq üçün “Jurnalistika 
və müasir dövrün  qlobal problemləri” kursunun başlıca 
vəzifələrini aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar: 
 
tələbələri bəşəriyyəti narahat edən, böhran 
səviyyəsinə çatmış neqativ sosial-təbii proseslərlə tanış 
etmək; 
 
gənclərin bu problemlərin qlobal xarakter aldığını 
və onların həlli üçün bütün ölkələrin və xalqların, bey-
nəlxalq təşkilatların öz qüvvələrinin birləşdirmələrinin 
vacibliyini dərk etmələrindən ötrü bütün lazımi tədbirləri 
görmək; 
 
ölkədə hüquqi dövlətin, demokratik cəmiyyətin 
əsaslarının və bazar iqtisadiyyatının yaradıldığı bir şəraitdə 
özünü kəskin  şəkildə büruzə verən daxili problemlərin bu 
proseslərlə nə dərəcədə əlaqəli olduğunu göstərmək;  
 
böhran vəziyyətindən bəşəriyyətin necə 
çıxacağının yollarını  və bu prosesdə jurnalistikanın yerini 
və rolunu dəqiq təsəvvür etməkdə  tələbələrə kömək gös-
tərmək; 
 
əhalinin qlobal problemlərlə, onların yaranma sə-
bəbləri və həlli yollarının müəyyən edilməsi ilə bağlı KİV-
in fəaliyyət istiqamətlərinə diqqət yetirmək; 
 
gələcək jurnalistləri müasir dövrün qlobal prob-
lemlərinin həllində KİV-in iştirakının pozitiv təcrübəsi, eyni 
zamanda, cəmiyyətdə qeyri-sabitlik yarada bilən neqativ 
tendensiyalarla tanış etmək; 
 
jurnalistikaya özünün konkret-tarixi vəzifələrini 
uğurla yerinə yetirməsinə  şərait yaradan məsuliyyətlilik və 
kompetentlik faktorlarının müəyyən edilməsində  gənclərə 
kömək göstərmək. 
8 
 
Yuxarıda sadalanan vəzifələrin KİV tərəfindən yüksək 
səviyyədə yerinə yetirilməsi üçün ilk növbədə jurnalistika 
və pablik rileyşnz ixtisası  və s. sahə ixtisasları üzrə  təhsil 
alan tələbələr, KİV işçiləri – jurnalistlər özləri qlobal 
problemlərlə, onların mahiyyəti, tarixi, yaranma səbəbləri 
və amilləri, həlli yolları  və s. ilə  dərindən tanış olmalı, 
onları  dərk etməlidirlər. Bu zaman Azərbaycan 
gerçəkliyinin aktual problemlərinin (siyasi, iqtisadi, sosial, 
mənəvi sahələrdə baş vermiş transformasiyalarla şərtlənən), 
eyni zamanda dəyərlər sistemindəki dəyişikliklərin təhlil və 
müqayisə yolu ilə izlənilməsi və  nəzərdən keçirilməsi 
müəyyən elmi və praktik nəticələrin  əldə olunmasına, 
əsasən də Azərbaycan jurnalistikasının sözügedən sahədə 
nəzərəçarpacaq effektlər  əldə etməsinə  şərait və imkan 
yaradacağına ümid edirik. Beynəlxalq və yerli tədqiqat mər-
kəzlərinin apardıqları araşdırmaların və  cəmiyyətdəki 
müasir sosial-təbii proseslərin monitorinqlərinin nəticə-
lərinin jurnalistikaya tətbiqi, onun xarici və daxili qanuna-
uyğunluqları prizmasından öyrənilməsi də bir fəaliyyət 
sahəsi kimi həm jurnalistika üçün, həm də  bəşəriyyətin 
təhlükəsiz gələcəyinin təmin olunması üçün faydalı ola 
bilər. 
Kursda qlobal problemlərin mahiyyəti, yaranma 
səbəbləri, neqativliyi, müasir vəziyyətləri, onların həlli 
yollarının araşdırılması ilə yanaşı, bu sahədə  KİV-ə xas 
aşağıdakı  fəaliyyət özəllikləri də daim dəqqət mərkəzində 
saxlanılır: 
 
qlobal problemlərin dərk olunmasında, öyrənil-
məsində  və  həlli sahəsində jurnalistikanın vəzifələri və 
KİV-in real praktikası; 
 
ictimai inkişaf sahəsində mövcud olan qlobal 
problemlərin (geosiyasi, etnik və dini konfliktlər, iqtisadi 
kataklizmlər, ekoloji fəlakətlər və s.) aradan qaldırlmasında 
KİV-in pozitiv iştirakı təcrübəsi; 

---

9 
 
 
KİV-in fəaliyyətində  cəmiyyətdə qeyri-sabitlik 
yaradan proseslərin dərinləşməsinə  və  mənəvi dəyərlərin 
parçalanmasına  şərait yaradan neqativ ənənələr (müəyyən 
sosial qüvvələrin mənafeyi naminə real hadisələrin qeyri-
obyektiv işıqlandırılması, cəmiyyət üçün həyati əhəmiyyətli 
informasiyaların gizlədilməsi, qəsdən dezinformasiya və s.) 
və onların aradan qaldırılması; 
 
KİV-də müasir dövrün qlobal problemlərinin 
adekvat işıqlandırılmasına və onların həllində KİV-in əməli 
iştirakına imkan yaradan amillər – jurnalist məsuliyyəti və 
kompetentliyi; 
 
qlobal problemlərin həllində  KİV-in iştirakının 
səmərəliliyini təmin edən yaradıcılıq amilləri –  jurnalist 
sənətkarlığı. 
 
Jurnalistlərin peşə hazırlığı sistemində 
kursun yeri 
 
Dünya jurnalistika məktəblərində qlobal problemlərin 
işıqlandırılması üzrə peşəkar məzunların hazırlanması sis-
temində “Jurnalistika və müasir dövrün qlobal problemləri” 
kursunun tədrisinə xüsusi əhəmiyyət verilir. Hətta bəzi 
təhsil müəssələrində qlobal problemlərin ayrı-ayrı 
istiqamətləri üzrə xüsusi dərs vəsaitləri hazırlanaraq, ixtisas 
kursları kimi tədris olunur. Məsələn, ABŞ-ın Pensilvaniya 
ştatındakı Vifleemdə Lixay Universiteti jurnalistika fakül-
təsinin dekanı, ekoloji və elmi jurnalistika sahəsində dünya 
səviyyəsində tanınmış professor Şaron Fridmanın həmin 
fakültənin adyunkt-professoru, əri Kennet Fridmanla birlik-
də hazırladıqları “Reporting on Environment: Handbook for 
Journalists”
1
 vəsaitini buna nümunə göstərmək olar. Vəsait 
                     
1
 Sharon M.Fridman, Sharon A.Fridman. Reporting on 
Environment: Handbook for Journalists. Ogilvy PR worldwide – HUKS 
consortium. Tacis, 1998. pg. 140. 
10 
 
ilk dəfə 1988-ci ildə, 1996-cı ildə isə düzəlişlər və əlavələrlə 
təkrar çap olunmuş, dünyanın bir çox dillərinə  tərcümə 
edilmişdir.  
“Jurnalistika və müasir dövrün qlobal problemləri” 
kursu Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsində 
2003-cü ildən tədris olunur. Kursun proqramı Azərbaycan 
Respublikası  Təhsil Nazirinin 21 fevral 2008-ci il tarixli 
235 saylı  əmri ilə, kurs  üzrə  tədris-metodik vəsait isə  
Azərbaycan Respublikası  Təhsil Nazirinin 10 may 2012-ci 
il tarixli 799 saylı  əmri ilə  təsdiq edilmiş  və  hər iki sənəd  
(bu kitabın müəllifi tərəfindən hazırlanmışdır) “Bakı 
Universiteti” nəşriyyatında çap olunmuşdur. 
“Jurnalistika və müasir dövrün qlobal problemləri” 
kursu bakalavr pilləsinin  əyani  şöbəsində  təhsil alan tələ-
bələrə 7-ci semestrdə (IV kurs) tədris olunur. Bu vaxt onlar 
artıq əsas ixtisas fənnlərini mənimsəmiş və praktik jurnalist 
işinin müəyyən təcrübəsinə yiyələnmiş olurlar. Təqdim olu-
nan kurs çərçivəsində  tələbələr öz təsəvvürlərini yeni elmi 
məlumatlarla, yeni yanaşma metodları ilə zənginləşdirmək, 
gələcək fəaliyyətlərində  işıqlandıracaqları qlobal problem 
və prosesləri daha dərindən dərk etmək imkanları  əldə 
edəcəklər.  
 
 
Kursun məzmununun mənimsənilmə 
səviyyəsinə olan tələblər 
 
Tələbələr : 
   
 
 
müasir dövrdə qlobal böhran situasiyalarının 
özünü büruzə verdikləri müxtəlif sosial-təbii proseslər 
barədə biliklərini; 
 
qlobal problemlərin həlli məqsədi ilə hansı  təd-
birlərin həyata keçirildiyi və  bəşəriyyətin qarşısında hansı 
vəzifələrin durduğu barədə məlumatlı olmalarını; 

---