11
qlobal problemlərin
ümumbəşəri xarakter
daşıması, onların bütövlükdə bəşəriyyətin, ayrı-ayrılıqda isə
dünyanın harasında yaşamasından asılı olmayaraq hər bir
insanın, xalqların və ölkələrin maraqlarını əhatə etməsini
dərindən anladıqlaraını;
Azərbaycan reallıqlarının Yer kürəsində mövcud
olan qlobal problemlərlə bağlılığını dərk etdiklərini;
müasir dövrün çağırışlarına bəşəriyyətin adekvat
cavab verməsində kütləvi informasiya vasitələrinin rolunu
və yerini başa düşdüklərini;
bəşəriyyətin qabaqcıl mütəfəkkirləri tərəfindən
təxirəsalınmaz vəzifələr kimi irəli sürülən konkret-tarixi
vəzifənin yerinə yetirilməsi sahəsində Azərbaycan KİV-inin
iştirak təcrübəsi ilə tanış olduqlarını;
müasir dövrün qlobal problemlərinin işıq-
landırılması sahəsində kütləvi informasiya
vasitələrinin
fəaliyyətlərində olan nöqsanları dərk etdiklərini;
aldıqları nəzəri bilikləri gələcək praktik
fəaliyyətlərində (KİV-lərin konkret çıxışlarının təhlil
edilməsi, əldə olunan nəticələrin praktikada istifadə
olunması, bu və ya digər kütləvi informasiya vasitəsinin
tematik planının işlənib hazırlanması, öz materiallarının
çapa və ya nümayişə hazırlanması və s.) tətbiq etmək
bacarıqlarını
nümayiş etdirməlidirlər.
Kursun məzmunu
Kurs özündə müasir dövrün qlobal problemlərini
əsasən əhatə edən on iki mövzunu birləşdirir. Bu mövzular
müasir dövrün qlobal problemlərinin təsnifatına
və səbəb-
nəticə bağlılığına uyğun olaraq, üç şərti bölmədə tələbələrə
təqdim olunur. Mühazirələr qlobal problemlərin praktik
məşğələlərdə ətraflı müzakirə olunması üçün beynəlxalq və
12
milli nəzəri-empirik materiallar daxil edilməklə
hazırlanmışdır.
Birinci bölmə -“Siyasi və iqtisadi sahədə dövlətlərin
qarşılıqlı fəaliyyət problemləri” – “Kütləvi informasiya va-
sitələri və müasir dövrün qlobal problemləri: ümumi nəzər”
mövzusu da daxil olmaqla, qlobal problemlərin yaranması
və güclənməsi prosesinin,
geosiyasi problemlərin, dünya
nüvə müharibəsi təhlükəsinin qarşısının alınması, bütün
ölkələrin və xalqların sosial tərəqqisi üçün münbit şəraitin
yaradılması, inkişaf etməkdə olan ölkələrin texnoloji və
iqtisadi geriliyinin aradan qaldırılması və yeni beynəlxalq
dünya nizamının yaradılması məsələlərinin təhlilinə həsr
olunmuşdur.
İkinci bölmə - “Cəmiyyət və təbiət arasında qarşılıqlı
fəaliyyət problemləri” - ətraf mühitin ifrat çirklən-
dirilməsinin qarşısının alınması, bəşəriyyətin lazımi təbii
resurslarla (xammal, enerji, ərzaq) təmin olunması, dünya
okeanlarından və kosmosdan dinc məqsədlər üçün istifadə
və s. problemlərin öyrənilməsi və kütləvi informasiya
vasitələrində işıqlandırılması məsələlərinə yönəldilmişdir.
Üçüncü bölmə - “İnsanlar və cəmiyyət arasında
qarşılıqlı əlaqə problemləri” - əhali artımı və miqrasiya
problemləri, insanların sağlamlığının qorunması və möh-
kəmləndirilməsi, təhsil və mədəni inkişaf problemləri,
beynəlxalq təşkilatların qlobal problemlərin həllində iştirakı
və bir sıra digər məsələlər araşdırılır.
Bütün mühazirələrdə
zamanın çağırışına adekvat
cavabların tapılmasında kütləvi informasiya vasitələri-
nin yeri və rolu qırmızı xətt kimi keçir. Mühazirələrdə
bəşəriyyətin inkişafında böhran təzahürlərinin gücləndiyi və
Azərbaycan gerçəkliyində geniş dəyişikliklərin baş verdiyi
bir şəraitdə jurnalistikanın qarşısında duran əsas vəzifələrin
müəyyənləşdirilməsinə cəhd göstərilir. Bu vəzifələrin yerinə
yetirilməsi üçün vacib olan əsas istiqamətlərin səciyyəvi
13
xüsusiyyətləri verilir. Mühazirələrdə qlobal problemlərin
həlli sahəsində irəli sürülən nəzəri müddəa və baxışlar KİV-
in iştirakına aid praktik materiallarla əsaslandırılır. Müasir
dövrün qlobal problemlərinin kütləvi informasiya
vasitələrində obyektiv işıqlandırılmasına və onların
həllində
KİV-in əməli iştirakına imkan yaradan şərt və amillərin yeni
mövqedən nəzərdən keçirilməsinə xüsusi diqqət yetirilir.
Eyni zamanda, qlobal problemlərin həllinin beynəlxalq
təşkilatların və jurnalistikanın fəaliyyət sferasında prioritet
bir məsələ olduğu obyektiv və real statistik qaynaqlarla
əsaslsndırılır.
Kursun terminoloji aparatı
“Jurnalistika və müasir dövrün qlobal problemləri”
kursu jurnalistika fakültəsinin tədris planında öz əksini
tapmış digər ixtisas fənnlərindən müəyyən fərqli cəhətlərə
malikdir. Bu kurs tələbələrin ötən üç il müddət ərzində
seçdikləri ixtisas üzrə digər fənnlərdən aldıqları nəzəri
bilikləri bir qədər də zənginləşdirən və onları KİV-lərdə
praktik işə hazırlayan kurslardan biridir. Tələbələrin tədris
poqramına uyğun olaraq əvvəllər başqa kurslardan
mənimsədikləri termin və anlayışlar
təhsilin yekun
mərhələsində bir qədər də cilalanır və konkretləşir. Jurnalist
peşəsinin baza kateqoriyaları (jurnalist, jurnalist yara-
dıcılığı, jurnalist peşəkarlığı, KİV-in rolu və funksiyaları,
KİV-ın fəaliyyətinin səmərəliliyini və təsirliliyini təmin
edən faktorlar, söz və özünüifadə azadlığı, kütləvi
auditoriya, kütləvi informasiya və s.), KİV-in fəaliyyətinin
təşkili, hüquqi və etik normaları, jurnalist işinin metodikası,
jurnalist mədəniyyəti, materialların hazırlanmasına olan
tələblər və s. ilə artıq tanış olmuş tələbələr bəşəriyyəti ciddi
narahat edən qlobal problemlərin adekvat işıqlandırılması,
yaranma səbəblərinin, həlli yollarının
müəyyən edilməsi və
ən əsası isə, ictimai nəzarətin təşkili yolu ilə onların həllinə
14
nail olmaq vərdişlərinə yiyələnirlər. Yuxarıda sadalanmış və
s. ixtisas fənnlərin hamısının, o cümlədən, “Jurnalistika və
müasir dövrün qlobal problemləri” kursunun da əsaslandığı
və istifadə etdiyi termin və obyektlərdən biri jurnalistikadır.
Jurnalistika – bütövlükdə cəmiyyətin
sosial siste-
minin bir hissəsi, eyni zamanda, fəaliyyətləri (dövri mət-
buatın, radio və televiziya proqramlarının hazırlanması və
kütləvi auditoriyaya çatdırılması) jurnalistikanın infra-
strukturu (texniki, informasiya, təşkilati-idarə, tədris müəs-
sisələri və elmi mərkəzlər) ilə təmin olunan qəzet və jurnal,
kitab nəşriyyatları, teleradio şirkətləri redaksiyalarının daxil
olduğu xüsusi
sosial institutdur.
2
Jurnalistika – aktual
sosial informasiyanın toplanılması, hazırlanması və
vaxtaşırı yayılması üzrə ictimai fəaliyyətdir, ...
jurnalist
fəaliyyətinin məhsuludur, ... müəyyən elmi bilik və təhsil
sahəsidir.
3
Jurnalistika –
qəzetlərdə, jurnallarda, radioda,
televiziyada, İnternetdə, bütövlükdə dövri nəşrlərdə ədəbi-
publisistik fəaliyyətdir.
4
Jurnalistika – kütləvi informasiya
vasitəsidir, dördüncü hakimiyyətdir, doğru, həm də yalan
informasiyadır, yaradıcılıqdır, publisistikadır, cəmiyyətin
güzgüsüdür.
5
“Mətbuat” (dövri mətbu nəşrlər)
, “teleradio və
kinoxronika proqramları”, “kütləvi informasiya” və
“kütləvi informasiya vasitələri” anlayışları da bu kursda
tez-tez istifadə olunan terminlərdir. Bu terminlər
məzmununa görə “jurnalistika” anlayışına yaxın
olsalar da,
2
Ворошилов В.В. Журналистика. Учебник. 4-е издание. –СПб.:
Изд-во Михайлова В.А., 2002, стр. 9.
3
Корконосенко С.Г. Основы журналистики. Учебник. –М.: Аспект
Пресс, 2002, стр.3.
4
Кессарийский Э.П. Журналистский словарь. – Н.Н.: ДЕКОМ,
2002, стр.78.
5
Rüstəmov A.R. Jurnalistika. Bakı Universiteti nəşriyyatı. Bakı, 2005,
s. 10.