Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfındən təsdiq edilmişdir. Əmr jsfe 510. 07. 06. 2004-cü IL
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
177 Lənkəran-Astara zonasında tərəvəzçiliyin inkişaf etdirilməsi nəticəsində torpaqlara çoxlu miqdarda mineral gübrə, zəhərli kimyəvi maddələr verilmiş və nəticədə torpaqların aqreqat halı dəyişmiş, onlarda zəhərli kimyəvi maddələrin və ağır metalların normadan artıq toplanması prosesi baş vermişdir. Ümumiyyətlə, torpaq örtüyündə ağır metalların toplanması çox təhlükəlidir və onlar bərpa edilməz dəyişikliklərə səbəb olur. Əhali məskunlaşma sahələrində yaradılan müxtəlif məqsədli . tikinti sahələri, yolların, kanalların, süni göllərin yaradılması ilə əlaqədar indi respublikada olan yararlı torpaqların 10%-i kənd təsərrüfatı dövriyyəsindən çıxmışdır. Respublikada çirkləndirilmiş, dağıdümış və zibilləndirilmiş torpaqlar 200 min ha artıq ərazi tutur. Belə torpaqlar Naxçıvan MR, Yuxarı Qarabağ, Daşkəsən-Qazax, Abşeron regionlarında daha çoxdur. Təkcə neft və qazçıxarma mədənlərinin tullantıları nəticəsində 50 min ha çox ərazi yararsız hala düşmüşdür. Abşeron yarımadasında neft emalı, neft-qaz istehsalı sahələrində yaranan tullantı suları ilə 7-8 min ha torpaq sahəsi gölməçələrə çevrilmişdir. Respublikamızın iri sənaye şəhərləri olan Bakı, Sumqayıt, Gəncə, Mingəçevir və Əli-Bayramlı şəhərlərinin ətraf torpaq sahələrinin ağır və əlvan metal qalıqları ilə çirklənməsi nəticəsində həmin torpaqlarda qurğuşunun, misin, sinkin, flor, xlor, alüminium, benzopirenlər və kükürd birləşmələrinin miqdarı yol verilən norma həddindən ayrı-ayrı ərazilərdə 10- 20 dəfəyə qədər yüksəkdir. Respublikamızm iri yaşayış məntəqələri ətrafmda hər il 5 mln.ton bərk məişət tullantısı toplanır ki, bunun da 50%-i Abşeron sənaye rayonunun payına düşür. Bakı şəhəri ətrafında 400 ha, Sumqayıt ətrafında 120 ha ərazi tutan tullantıların yalnız 10-12%-i emal edilir, qalan hissəsi isə ətraf mühitin çirklənmə mənbələrindən biri olaraq qalırlar. 178 Şəhərlərdə fəaliyyət göstərən yüzlərlə zavod və fabriklərin ətraf mühitə atdıqları sənaye tullantıları da müxtəlif yollarla torpaqlara qayıdır və əsas çirklənmə mənbələrindən birinə çevrilirlər. Bütün bu tullantıların zərərli təsirlərini aradan qaldırmaq üçün həmin tullantıların emalı, utilizasiyası və zərərsizləşdirilməsini həyat keçirmək lazımdrr. Abşeron sənaye zonasının müəssisələrində hər il tərkibində zəhərli maddələr olan 97 min ton bərk formalı mllantı yaranrr ki, bunun da 47 min tondan çoxu Sumqayıt şəhərinin payına düşür. Respublikanın sənaye tullantıları ilə örtülmüş yararlı torpaqlarını zibilliklərdən, sənaye və məişət tullantılarından, neft tullantılarından təmizləmək yolu ilə əlavə olaraq 100 min ha, o cümlədən Abşeron yarımadasında 40 min ha yaxın torpaq sahələrini kənd təsərrüfatı dövriyyəsinə qaytarmaq olar. Abşeron yarımadasının torpaqları neft mədənlərinin lay sularının tərkibində olan radioaktiv elementlərlə də çirklənirlər. Abşeron yarımadasının normal radioaktiv fonu Xəzəryanı ərazilərdə 3 mkr/saat, textonik pozuntu sahələrində isə 9 mkr/saat təşkil edir. Lakin yarımadanın bəzi neft istehsalı mədənlərinin yaxınlıqlarında 500-600 mkr/saat olan çirkləndirilmiş zonalara da rast gəlinir. Belə sahələrin mövcudluğu ərazidə yaşayan insanların həyatı üçün olduqca təhlükəlidir. Qeyd etmək lazımdır ki, radioaktiv elementlərlə çirklənmiş torpaqların dezaktivizasiyası respublikada müvafiq avadanlıq və texnologiyanın olmaması səbəbindən aparılmır. Respublikanm torpaq fondundan səmərəli istifadə etmək və onun təbii məhsuldarlığını qoruyub saxlamaq üçün müxtəlif səbəblərdən çirklənmiş, dağılmış, korlanmış, zibillənmiş, eroziyaya uğramış və şorlaşmış torpaqların məhsuldarlığını təbii və süni yollarla bərpa etmək, onları rekultivasiya etmək, torpaq -iqlim şəraitinə uyğun növbəli əkin sistemini tətbiq etmək, 179 eyni zamanda təsərrüfat-təşkilati, aqrotexniki, hidrotexniki,aqromeliorasiya, fitomeliorasiya və digər tədbirləri həyata keçirməklə torpaq mühafizə işlərini həyata keçırmək ən vacib problem kimi qarşıda durur. Nəzərə almaq lazımdır ki, eyni ərazilərə uzun ıllər boyu zəhərli kimyəvi maddələrin normadan artıq səpilməsı, aqro-texniki qaydalara riayət olunmaması, dövriyyəlı əkm sıstemınin aparılmaması, suvarma rejiminin pozulması torpaq fonduna ağır ekoloji ziyan vurmuşdur. XII FƏSİL. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASINDA ƏTRAF MÜHİTİN MÜHAFİZƏSİNİN DÖVLƏT TƏNZİMLƏNMƏSİ Ekoloji Problemlərin həlli və ekoloji təhiükəsizliyin təmini məsələləri Azərbaycan Respublikasmın Konstitusiyası və onun əsasında qəbul olunmuş müvafiq qanunvericilik aktları ilə tənzim olunur. Azərbaycan Rcspublikasının 1995-ci il noyabr ayının 27-də qüvvəyə minmiş Konstitusiyasına Ekologiya üzrə aşağıdakı maddələr daxil edil mişdir. Maddəl4. Təbii ehtiyatlar. Təbii ehtiyatlar hər hansı fıziki və hüquqi şəxslərin hüquqlarına və mənafelərinə xələl gəlmədən Azərbaycan Respublikasına mənsubdur. Maddə 39. Sağlam ətraf mühitdə yaşamaq hüququ. I. Hər kəsin sağlam ətraf mühitdə yaşamaq hüququ vardrr. II. Hər kəsin ətraf mühitin əsil vəziyyəti haqqında məlumat toplamaq və ekoloji hüququ pozma ilə əlaqədar sağlamlığına və əmlakına vurulmuş zərərin əvəzini almaq hüququ vardır. Maddə 78. Ətraf mühitin qorunması. Ətraf mühitin qorunması hər bir şəxsin borcudur. Maddə 112. Fövqəladə vəziyyət tətbiq edilməsi. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti təbii fəlakət, epidemiyalar, epizootiyalar, böyük ekoloji və başqa qəzalar baş verdikdə, habelə Azərbaycan Respublikasının Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|