Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 27
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bakı - 2014
- R.Ġ.Rzayev, V.Ġ.Fərzəliyev Heyvanların fiziologiyasından praktikum (dərs vəsaiti). Bakı-2014
- GIRIġ
| 1 R.Ġ.Rzayev, V.Ġ.Fərzəliyev HEYVANLARIN FĠZĠOLOGĠYASINDAN PRAKTĠKUM 2 R.Ġ.Rzayev, V.Ġ.Fərzəliyev HEYVANLARIN FĠZĠOLOGĠYASINDAN PRAKTĠKUM Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 27 fevral 2013-cü il tarixli 322 saylı əmri ilə dərs vəsaiti kimi təsdiq edilmiş və çapa icazə verilmişdir Bakı - 2014 3 Müəlliflər: Rzayev Rza İsa oğlu, Fərzəliyev Vamik İmamverdi oğlu Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin dosentləri, biologiya elmləri üzrə fəlsəfə doktorları Elmi redaktor: F.N.Nəsibov Biologiya elmləri doktoru Rəy verənlər: M.M.Əliyev ADAU- nun professoru, biologiya elmləri doktoru B.F.İsgəndərov AETH - institutunun şöbə müdiri, biologiya elmləri üzrə fəlsəfə doktoru V.F.Məmmədova Gəncə Dövlət Universitetinin anatomiya, fiziologiya və zoologiya kafedrasının müdiri biologiya elmləri üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Z.S.Əliyev GDU - nin dosenti, biologiya elmləri üzrə fəlsəfə doktoru 4 R.Ġ.Rzayev, V.Ġ.Fərzəliyev Heyvanların fiziologiyasından praktikum (dərs vəsaiti). Bakı-2014 Dərs vəsitində sаğlаm tоxumаnın xаssələri, fiziоlоji funksiyаlаrın sinir-humоrаl tənzimi, qаn sistеmi, qаnın fiziki- kimyəvi xаssələri, ürəyin fiziоlоgiyаsı, həzmin, tənəffüsün, sidik əmələgəlmənin fiziоlоgiyаsı müxtəlif lаbоrаtоriyа işləri misаlındа gеniş şərh еdilmişdir. Dərs vəsaiti baytarlıq, zootexniya, əczaçılıq, balıqçılıq, bio- logiya ixtisasları üzrə ali təhsilin bakalavr və magistratura pillə- sində təhsil alan tələbələr üçün nəzərdə tutulmuşdur. Dərs vəsai- tindən həmçinin doktorantlar, elmi işçilər, praktik baytar həkim- ləri, zootexniklər, əczaçılar, bioloqlar, ixtioloqlar, heyvandarlıq sahəsində çalışan digər mütəxəssislər də istifadə edə bilərlər. 5 GIRIġ Fiziologiya- insan və heyvan orqanizminin hüceyrə, toxuma, orqan və sistemlərinin funksiyasını, onların bir-biri ilə, eləcə də orqanizmin xarici mühitlə qarşılıqlı əlaqəsini, fizioloji proseslərin səbəbini və tənzimi mexanizmini öyrənir. Fiziologiya yunan sözü olub, Phusis – təbiət, loqos – еlm, təlim deməkdir. Hər bir elm metodlarının nailiyyətindən asılı olaraq inkişaf edir. Müasir dövrdə fiziologiyanın inkişafı onun qarşısında orqanizmin quruluş və funksiyalarının əsas qanuna- uyğunluqlarının mexanizmini, vəziyyətini molekula, subhüceyrə, toxuma, üzv, üzvlər sistemi və tam orqanizm səviyyəsində analitik-sintetik üsullarla öyrənilməsini qoyur. Həkim xəstəni müayinə edir, pozulmuş fizioloji funksiyaların dərəcəsini təyin edir, həmin funksiyaları normaya qaytarmağı qarşısına məqsəd qoyur. Hazırda suni böyrək (hemodializ üçün), süni ürək, süni qan dövranı, süni tənəffüs (ən çox cərrahi əməliyyatlar zamanı istifadə olunur) aparatları hazırlanıb və onlardan geniş istifadə olunur. Bioloji membranın funksiyası haqqında elm – membrano- logiya adlanır və həmin elm fiziologiyanın əsas sahələrindən birinə çevrilib. Fiziologiya və texnika elmlərinin nailiyyətləri sayəsində yeni elm - bionika elmi yaradılıb. Fiziologiya tibbin və baytarlığın nəzəri əsasını təşkil edir, sağlam orqanizmin və onun hissələrinin həyat prosesslərini öyrənir. Insan və heyvan fiziologiyası bioloji elmdir. Onun əsas metodu eksprementdir. Deməli, fiziologiya - ekspremental elmdir. Fizioloji tədqiqatlar klinik diaqnostikanın, müalicə meto- dunun effektliyinin qiymətləndirilməsinin və proqnozunun əsasını təşkil edir. Müasir dövrdə fiziologiyanın əsas sahələrindən olan idman fiziologiyası, aviasiya fiziologiyası, kosmik fiziologiya, kosmetik fiziologiya, hərbi əmək fiziologiyası, ekoloji fiziologiya, qidalan- manın fiziologiyası, əmək fiziologiyası, təkamül fiziologiyası, yaş 6 fiziologiyası sahəsində dəyərli elmi-tədqiqat işləri aparılır və alınmış müsbət nəticələr geniş istifadə olunur. Оrqanizm –xarici mühitin təsirlərinə cavab verən, müstəqil mövcud olan, vahid mürəkkəb sistemdir. Orqanizim daim xarici mühit ilə qarşılıqlı əlaqədə olur. Bu baxımdan xarici mühit orqanizmin varlığını təmin edir. I.M.Seçenov və U.P.Pavlov orqanizmin xarici mühit ilə qarşılıqlı əlaqəsinə böyük əhəmiyyət vermişlər. I.M.Seçenov qeyd etmişdir ki, «orqanizm onun varlığını təmin edən xarici mühitsiz yaşaya bilməz, ona görə də orqanizmin elmi tərifinə ona təsir edən xarici mühit də əlavə edilməlidir». Fiziologiya orqanizmin funksiyalarına yaşın, cinsin, məhsul- darlığın, eləcə də saxlama texnologiyasının və istismarının təsirini öyrənir. Fiziologiya biologiya elminin əsas sahələrindən biridir və onun son naliyyətlərindən biologiyada, tibbdə, baytarlıqda, əczaçılıqda geniş istifadə olunur. Göstərilənlərə əsasən, gələcəkdə baytar həkimi, bioloq, ixtio- loq, zootexnik və əczaçı olan tələbələr kənd təsərrüfatı heyvan- larının fiziologiyasını dərindən öyrənməlidirlər. Heyvanların fiziologiyasını öyrənərkən tələbələr fiziologiya- nın əsasını təşkil edən anatomiyanı, histologiyanı, zoologiyanı, bioloji kimyanı, fizikanı, kimyanı yaxşı bilməlidirlər. Belə ki, orqanizmin quruluşunu və onda gedən fiziki, kimyəvi prosesləri bilmədən həmin orqanizmin funksiyalarını öyrənmək və dərk etmək qeyri-mümkündür. Ümumiyyətlə, fiziologiya baytarlıq və zootexniklik ixtisası- nın əsasını təşkil edir. Оna görə fiziologiya ərzaq proqramının həyata keçirilməsində, heyvandarlığın inkişafına dair dövlət tərə- findən qarşıya qoyulan mürəkkəb qərarları həll etməyə layiq olan baytar həkimlərinin, zootexniklərin və əczaçıların, ixtioloqların və bioloqların ümumi bioloji hazırlığında əsas yer tutur. Hər bir baytar həkimi, zootexnik və əczaçı orqanizmdə gedən fizioloji prosesləri dərindən bilməlidir. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|