Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət
Dünyada nə qədər azərbaycanlı yaĢayır?
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycan dilinin türk dilləri ailəsində yeri
- Azərbaycan dilinin tarixinə dair
11 Dünyada nə qədər azərbaycanlı yaĢayır? A Ölkə Sayı a Ölkə Sayı 1 ABŞ 567000 31 İspaniya 27239 2 Avstraliya 11142 32 İsveç 21912 3 Avstriya 38107 33 İtaliya 11000 4 Almaniya 200000 34 Kanada 13000 5 Andorra 26000 35 Küveyt 14000 6 Argentina 17456 36 Qazaxıstan 387000 7 Azərbaycan 7, 204000 37 Qırğızıstan 189000 8 Banqladeş 201642 38 LatınAmerikası 120000 9 Belarus 29000 39 Latviya 14000 10 Belçika 24272 40 Litva 6800 11 Bəhreyn 41437 41 Macarıstan 8200 12 Birma 16701 42 Moldova 22500 13 B.Britaniya 31646 43 Oman 25322 14 Butan 86014 44 Özbəkistan 249500 15 CənKoreya 20800 45 Pakistan 917290 16 Çexo-Slov 6037 46 Polşa 19000 17 Çili 1700 47 Portuqaliya 17000 18 Çin 3500 48 Rumıniya 71700 19 Danimarka 16811 49 Rusiya 851000 20 Estoniya 7600 50 Səudiyyə Ə. 160000 21 Əfqanıstan 523649 51 Sudan 25000 22 Əlcəzair 381000 52 Suriya 142900 23 Finlandiya 20173 53 Tacikistan 86000 24 Fransa 87000 54 Türkiyə 3, 264000 25 Gürcüstan 651000 55 Türkmənistan 207000 26 Hindistan 304000 56 Ukrayna 71091 27 İndoneziya 511852 57 Yaponiya 15000 28 İordaniya 61417 58 Yəmən 51200 29 İraq 1, 211000 59 Yuqoslaviya 10038 30 İran 28, 315000 60 Yunanıstan 18198 12 ―Bütün dünyada yaşayan 48 703 575 nəfər təşkil edir‖. Al- maniyada yaşayan soydaşımız Əlixan İqbal ötən əsrin sonunda böyük xərc çəkərək araşdırmalar aparmışdır. Onun əldə etdiyi nəticələr ―Respublika qəzeti‖nin 4 oktyabr 1994-cü il tarixli nömrəsində dərc edilmişdir. İndi bu rəqəm 6 milyona çatmışdır. Azərbaycan dili öz mahiyyətinə görə dünyanın ən zəngin milli dillərindən biri sayılır. Bu dilin özünəməxsus gözəlliyi və ahəngi vardır. Azərbaycan dili hər şeydən əvvəl, xoş avaz yara- dan səslər sisteminə, zəngin və rəngarəng söz ehtiyatına, tam sabitləşmiş qrammatik quruluşa malikdir. Azərbaycan dilində ən dərin duyğuları, ən incə mənaları istədiyin şəkildə çox müxtəlif bədii boyarlarla ifadə etmək olur. Bu dil elmi, siyasi, fəlsəfi fikirləri çox aydın ifadə etməyə qadir olduğu kimi, bədii təfəkkürün gözəl nümunələrini yaratmaq üçün çox yararlıdır. Eyni zamanda dünya mədəniyyəti xəzinəsinə qiymətli hədiyyə kimi daxil olan və onu zənginləşdirən M.Füzu- linin məşhur ―Leyli və Məcnun‖ poeması, M.F.Axundovun komediyaları və bir çox sənət əsərləri həmin dildə-Azərbaycan dilində yaranmışdır. Azərbaycan dilinin gözəlliyi, onun zənginliyi və digər xüsu- siyyətləri tarixən bir sıra görkəmli şəxsiyyətlərin nəzər-diqqətini özünə cəlb etmişdir. Böyük rus şairi M.Y.Lermontov Azərbaycan dili haqqında demişdir: "...mən bir çox dağlar aşdım, Şuşa, Quba və Şamaxı şəhərlərində oldum... azərbaycanca öyrənməyə baş- ladım; həmin dil burada və ümumiyyətlə Asiyada fransız dilinin Avropada olduğu qədər zəruri bir dildir". Məşhur şəxsiyyətlərdən Bestujev-Marlinski, L.Bualo və baş- qaları da Azərbaycan dilinin əhəmiyyətindən bəhs etmişlər. Görkəmli ictimai xadim olan Sultan Məcid Qənizadə Azərbaycan dili haqqında yazmışdır: "Həqiqətən bu dil (Azərbaycan dili – Y.S.) öz təbiətinə görə çox elastikdir və asanlıqla zərif üslubi 13 formalara düşmə bacarığına malik olmaqla öz xüsusiyyətləri ilə fəxr edə bilər. Bu xüsusiyyətlər öz mahiyyətinə görə çox maraqlıdır... buradakı xüsusiyyətlərə bənzər hadisələrə hər hansı bir başqa dildə az təsadüf etmək olar‖. Azərbaycan dilinin türk dilləri ailəsində yeri Azərbaycan dili iltisaqi (aqlütinativ) dillərdəndir. Bu dil ge- neoloji bölgüyə əsasən türk dilləri ailəsinə mənsubdur. Türk dilləri ailəsi genetik əlamətlər əsasında təsnif edilən ən böyük dil ailələrindən biridir. Başqa dil ailələrində olduğu kimi, bu ailəyə daxil edilən dillər də bir-birinə leksik, morfoloji və sintaktik cəhətdən çox yaxındır. Nümunə üçün bir neçə sözün müxtəlif türk dillərində necə işlədildiyini nəzərdən keçirək: Azərbaycanca dil Yaxşı üç mən tez Qazaxca mil Jaksı üş men tez Tatarca mel Yaxşı öç min tiz Türkməncə bil Yaqşı üç men tiz Özbəkcə mil Yaxşı uç men tiz Azərbaycan dili türk dilləri ailəsində oğuz dilləri qrupunun oğuz-səlcuq yarımqrupuna daxildir. Bu dil həmin qrup daxilində xüsusi mövqeyə malikdir. Azərbaycan dili türk dilləri ailəsindəki müasir dillərdən daha çox türk (osmanlı), türkmən və qaqauz dilinə daha yaxındır. Azərbaycan dilinin tarixinə dair Hər bir dilin tarixi həmin dildə danışan xalqın tarixi ilə bağlı olur. Azərbaycan dilinin tarixi xalqımızın tarixi ilə əlaqədar ola- raq onun kimi çox qədimdir. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|