54
lərin və onların əmlakının sığortalanmasının münasib sxemini
seçmək də vacibdir.
Yol bələdçisi (gidin) -seçilməsi turun forınalaşdırılmasının
olduqca mühüm mərhələsidir. O, hər şeydən əvvəl marşrutu
yaxşı bilməli və orada qrupun təhlükəsizliyinə zəmanət
verməlidir. Bundan başqa bələdçi incə psixoloq və mehriban
insan olmalıdır. Qrupun əhvalını duymaq bacarığı, xoşrəftarlıq
və turistlərə təkəbbürsüz münasibət - bələdçi əsas peşə
vərdişidir. Onun üçün yerli əhali ilə yaxşı münasibətə malik
olmaq, əcnəbi turistləri müşayiət edən zaman isə tərcüməçi kimi
çıxış etmək bacarığı çox vacibdir. Əlbəttə ki, o yerli əhalinin
mədəniyyəti, səyahət rayonunun təbiəti haqqında biliklərə malik
olmalı və gözəl hekayəçi, ekskursiya rəhbəri olmalıdır. Bir çox
avropa ölkələrində dağ bələdçiləri -xüsusi assosiasiyada
birləşmişdir. Bələdçi sertifikatı almaq üçün pedaqogikanı, dağ
relyefinin müxtəlif fonnalarını keçmək texnikalarını, ilk tibbi
yardım və həkiməqədərki vərdişlərin nümayişini, geologiyanı,
iqlimi, rayonun flora və faunasını, əcnəbi dilləri bilmək üzrə
dövlət imtahanı (test) verməli və bələdçi məktəbi tədris kursunu
bitirməsi zəruridir. Bir bələdçinin payına düşən turistlərin sayı
marşrutun mürəkkəbliyi nəzərə alınaraq təyin olunur. Trekkinq
turlarda onların sayı bir yol bələdçisinə 5 nəfərdən 20 nəfərədək
ola bilər.
2.3. Bələdçilərin qonaqlarla işləməsi
Bələdçilər tərəfindən qruplara xidmət onların öz turistləri ilə
görüşməsindən xeyli əvvəl başlayır. Hər şeydən əvvəl müəyyən
məqsəd üçün qabaqcadan ayırma vərəqindən alınmış məlumatlar
əsasında ona turistlərin milliyyətini və ailə vəziyyətini, qrupun
cins-yaş strukturunu təhlil etmək lazımdır. Bu qonaqların önəm
verdiyi mədəniyyəti və mətbəxi, onların mentalitetini, fiziki
imkanlarını təyin etməyə imkan verir. Bəzi turistlərin ad günü
Ə.T.Əsgərov, В.Ə.Bilalov. Ç.G.Giilalıyev
55
nün səyahət müddətinə düşməsi də tamamilə mümkündür. Belə
ki, xaricdə tez-tez macəra turunda iştirakçı turistlərin yubileyinə
hədiyyə edirlər. Odur ki, turfinnanın təbriki və kiçik hədiyyəsi
həmin firma haqqında yaddaşlarda yaxşı xatirə kimi qalır və onu
şöhrətləndirir. Bu səyahət zamanı turistlərə verilmiş kiçik
suvenirlərə də aiddir: döş nişanları, kepkalar, dağ rayonunun və
firmanın simvolikası olan futbol köynəkləri və s. Xarici
ölkələrdə həmçinin turistlərə onların təbiəti mühafizə proqram
larında, zirvəyə qalxmada, ekspedisiyada iştirakı haqqında serti
fikat təqdim etmək qəbul olunmuşdur.
Gəldiyi hava limanında qrupu qarşılayarkən avtobusun
sürücüsü ilə daşıma proqramını razılaşdırmaq lazımdır. Turope-
ratorun ingilis dilində adı yazılmış lövhəcik hazırlamaq və
qonaqların gəlməyini gözləmək gərəkdir. Onlarla turist forma-
llıqları keçildikdən sonra bütün qrupu yığmaq, özünü təqdim
etmək, gəlib çatmaqları münasibəti ilə hamısını təbrik etmək və
firmanı seçdiyinə görə təşəkkür etmək zəruridir. Sonra siyahı
üzrə iştirakçıları yoxlamaq və onlara öz yüklərini almaqda
köməklik göstərmək lazımdır. Turistlərin həmişə kriminal ele
mentlərin və dilənçilərin diqqət mərkəzində olduğu nəzərə
alaraq onları bu barədə xəbərdar etmək lazımdır.
Avtobusa minib hava limanından uzaqlaşan zaman ilk
növbədə ölkədə turistlərin davranışının əsas təhlükəsizlik qay
dalarını onların yadına salmaq vacibdir. Uçuşdan sonra qrupun
yorğunluq dərəcəsindən asılı olaraq daşımanı avtobus ekskur
siyası ilə birləşdirmək olar. Əcnəbi qruplar üçün turistlərin
gəldiyi ölkənin dilində səyahət regionunun yerləşdiyi ölkənin
haqqında informasiya olan kaset hazırlamaq kifayətdir. Kasetə
baxdıqdan sonra bələdçi meydana çıxan suallara cavab verir.
Dayanacaq zamanı və mağazalara girəndə bələdçi turistlərə
alacaqları şeyin seçilməsində və onun qiymətinin hesablanma
sında öz köməyini təklif edə bilər. Bu zaman qrupu avtobusun
yola düşməsi vaxtı barədə xəbərdar edirlər. Belə ki, qrupun bir
Ə.T.Əsgərov, B.Ə.Bilalov, Ç.G.Giilalıyev
56
yerə vaxtında gedib çıxmaması başqa bir proqramda nəzərdə
tutulmuş tədbirin pozulması ilə nəticələnir.
Bələdçilərdən biri otelə çatan kimi qonaqların yerləşdirilməsi
ilə məşğul olur, digəri isə onların yüklərinin boşaldılması və
avtobusun sürücüsü ilə hesablaşmanı həyata keçirir. Bələdçi
turistlərin harada və kiminlə yaşadığını, turistlər isə bələdçini
istənilən anda harada tapmaq lazım olduğunu bilməlidir.
Qonaqlara həmçinin bar, diskoteka və restoranın harada
yerləşdiyini göstərmək lazımdır.
Turistlər gəldiyi gün şam yeməyindən sonra bələdçi ilə
qrupun «tanışlıq axşamının» təşkil olunması qəbul edilmişdir.
Turistlərdən onların dağ təcrübəsi haqqında soruşan kimi
bələdçiyə özü haqqında danışmağı xahiş edirlər. Sonra turun
proqramı və qarşıdakı günün proqramı haqqında ətraflı danışılır.
Paltar, ayaqqabı və ləvazimatların seçilməsi ilə əlaqədar
məsləhət vermək lazımdır. Xüsusən də səhər qrupun toplanması
yeri və vaxtına diqqəti cəlb etmək çox vacibdir. Müxtəlif içkilər,
günəşdən müdafiə kremləri
və eynəkləri
kimi mühüm
xırdalıqları da yada salmaq lazımdır.
Adətən bələdçinin iş günü saat 600-dan 23°°"dək uzanır. O,
qrupu marşrutda apanr, hər bir turistin davranışına nəzarət edir,
qidalanmanı və istirahəti təşkil edir, rayonun mədəniyyəti, tarixi,
təbiəti haqqında danışır, marşrut haqqında yerli əhalidən və
qarşılaşdıqlan qruplardan soruşur, havanın dəyişməsini proqnoz
laşdırır və daha çoxsaylı digər əməliyyatları yerinə yetirir. Bələdçi
peşəsi ağır, yorucu və məsuliyyətli işdir. Eyni zamanda o, çox
maraqlı, vacib, lazımlı işdir. Belə ki, bələdçi turistlərə nəinki
istirahət etməyə, güclərini bərpa etməyə, həm də öz dünya
görüşlərini genişləndirməyə, çoxlu maraqlı bilgilər, vərdişlər
almağa, bəzən isə daxili qorxunu və sədləri, psixoloji diskomfortu
(rahatsızlığı) aşıb keçməyə imkan venr.
Ə.T.Əsgarov, В .Ə.Bilalov, Ç.G.Giilahyev
57
2.4. Turizm xidmətinin menecment keyfiyyəti
Ölkəmizdə ekoloji və macəra turizmi sahəsində turope-
ratorların fəaliyyəti sertifikatlaşdırılmalıdır. Belə olan halda
dövlət keyfiyyətli xidmətin minimal şəraitinə riayət olunmasına
nəzarət edir. (İşçi heyətin müvafiq hazırlığı, lazımi avadanlıq
ların mövcudluğu, firmanın turizm qanunvericiliyinin tələblərinə
riayət etməsi və s.).
Qeyd etmək lazımdır ki, turistlərin keyfiyyətli xidmət
hüququ və ətraf təbii mühitə qayğı ilə yanaşmaq öhdəliyi
Azərbaycan Respublikasının «Turizm haqqında» Qanununun
müvafiq maddələrində təsbit olunmuşdur.
Əcnəbi ekoturist firmalarda keyfiyyət dedikdə turistlərin
gözlədikləri xidmət səviyyəsinə uyğunluq başa düşülür. Bu göz-
ləntilərin yerinə yetirilməsi aşağıdakıları nəzərdə tutur: isteh
lakçının nə gözlədiyini dəqiq bilmək; rəhbərliyin tələb etdiyi
keyfiyyət standartı haqqında turfırmanın işçi heyətinin məlu
matlı olması və onların mühafizə edilməsində işçilərin özlərinin
rolu haqqında xəbərdar edilmək; işçilər keyfiyyət standartlarına
uyğun gəlməyən əlamətləri və əməlləri dəqiq bilməlidirlər.
Nə qədər ki, turizm xidməti, qonaqpərvərlik hər şeydən
əvvəl turistlər və işçi heyət arasında insani münasibəti nəzərdə
tutur, onda çox vaxt xidmətin keyfiyyəti işçilərin peşəkar
hazırlığından və mənəvi keyfiyyətindən asılıdır. Restoranların,
otellərin və turfırmaların texniki təchizatı çox vaxt oxşar olur.
Odur ki, müasir rəqabət şəraitində işçi heyətin daimi peşəkar
inkişafı müvəffəqiyyətin yeganə şərtidir.
Təşbehlərlə danışsaq, işçi heyət ürəkdən inanmalıdır ki,
yalnız «keyfiyyətin diktaturası» firmanı turbiznesin lideri
etməyə qadirdir.
Məsələn, «Nioqara Nature Fours» müntəzəm olaraq pedaqoji
təcrübəyə malik olan, yəni insanlarla işləməyə qadir olan və
onlara təbiət haqqında danışmağı bacaran: elmi işçilər,
Ə.T.Əsgarov, B.Ə.Bilalov, Ç.G.Giilahyev_____________
Dostları ilə paylaş: |