Dərs vəsaiti Bakı 2010 q a f q a z ü n I v e r s I t e s I
Siyasi düşünceler ve yönetimler
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Siyasi düşünceler ve yönetimler,
Beta Basım, İstanbul, 1995, s.122. 88 Aulard, s.XIV. İnzibati hüquq 47 hüquqlarına hörmətlə yanaşmalı, ilahi iradənin əksi olan təbii qanunlara əməl etməlidir. Amma kral bu qanunları pozduqda nə isə etmək mümkün deyildi. Polis dövlətində əmretmə gücü hökmdar və onun təyin etdiyi şəxs/qurumlara aiddir. Bunların səlahiyyəti mütləq səlahiyyət sayıldığından, məhdudlaşdırılması və bu səbəbdən məsuliyyətə cəlb olunmaları da qəbul olunmurdu. Polis dövlətində mülk-dövlətdən fərqli olaraq, hökümdarın fəaliyyəti öz adından deyil, dövlət adından həyata keçirilirdi. Böyük bir güc olaraq qarşımıza çıxan hökmdarın və onun təmsil etdiyi dövlətin üstündə bir güc yox idi. Bu baxımdan mülk-dövlət anlayışından polis dövləti anlayışına keçilməsi, cəmiyyətin idarə edilməsində özbaşınalığın bir az azalmasına baxmayaraq, çox da böyük fərq gətirmədi. Polis dövləti terminindəki "polis" anlayışı, sadəcə, bugünkü mənasıyla “mühafizə” mənasında deyil, daha geniş mənada istifadə olunurdu. Cəmiyyətin rifah və təhlükəsizliyini təmin etməyə aid bütün administrativ fəaliyyət "polis fəaliyyəti" olaraq qəbul edilirdi. Dövlətin bu fəaliyyəti icra etmək üçün sahib olduğu məhdudlaşdırılmamış və nəzarətsiz güc isə "polis qüdrəti" (
) adlandırılırdı. “Xəzinə nəzəriyyəsi” praktikası da polis dövlətini mülk -dövlətdən ayırır. Qabaqlar idarə olunanlara dövlətin vurduğu zərərə görə heç bir təminat verməyən polis dövləti, daha sonra məhkəmə praktikası ilə dar da olsa, məhdud təminat gətirmişdi. Bu nəzəriyyə Almaniyada ortaya çıxıb. Kökünü Roma hü -ququnda tapan, kraldan başqa xəzinəyə ayrı bir hüquqi şəxs kimi baxan bu görüşə əsasən, özəl hüquq rejiminə görə xəzinəyə qarşı iddia qaldırmaq müm-kün olurdu. 89 “Xəzinə nəzəriyyəsi” ( Die Fiskustheorie ) XVIII əsr Almaniyasın-da qismən də olsa, administrativ fəaliyyət nəticəsində zərər çəkmiş şəxslər üçün məhkəməyə şikayət yolunu açmışdı və məhkəmə qərarlarıyla inkişaf etdiril-mişdi. Hökmdarın şəxsi xəzinəsi xaricində qalan dövlət xəzinəsinə qarşı iddia qaldırma haqqının tanınması ilə hökmdarın icra səlahiyyətlərinə əsasən apardığı fəaliyyətə görə (siyasi məsələlər - “
” istisna olmaqla) xəzinə-nin maddi məsuliyyəti qəbul edilmişdi. 90 Beləliklə, polis dövlətində sonralar dövlətin məsuliyyəti dar mənada olsa da, var idi. Düzdür, kralın (və onun vəzi-fəli şəxslərinin) aktlarının qanuniliyini mübahisə etmək mümkün deyildi, ancaq müəyyən bir kompensasiya tələb etmək mümkün idi. Xəzinə nəzəriyyəsi hökm-darla xəzinəni bir-birindən ayırdığı və hüquq qaydalarına əsaslanmadığı üçün tənqid edilib. Lakin vurğulamaq lazımdır ki, bu nəzəriyyə zamanının ehtiyac -larını da müəyyən qədər nəzərə alıb. 91 Qeyd edək ki, bu anlayış indiyə kimi BGB § 89 -da öz varlığını qoruyur. 89 Gözübüyük Şeref, Turgut Tan, Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|