İnzibati hüquq
51
əmlakın inzibati orqanların qərarları ilə dövlətləşdirilməsidir. Liberal dövlətdə
toxunulmaz sayılan mülkiyyət hüququ anlayışı sosial dövlətdə qəbul edilmir.
Sosial dövlətdə mülkiyyət hüququ mütləq deyil, nisbi hüquqdur və ictimai
maraqlara zidd şəkildə istifadə olunmamalıdır. Digər tərəfdən, sosial dövlət liberal
dövlətdən fərqli olaraq, sadəcə fərdə deyil, müxtəlif sosial, eko-nomik, siyasi
qruplara və qurumlara əhəmiyyət verib onlara bəzi hüquqlar tanı -yır. Bununla belə,
sosial dövlətin məqsədi yenə də insandır.
101
Dövlətin (idarəetmə orqanlarının) bu vəzifələri sosial və iqtisadi azadlıq -ların
təmin edilməsi üçün artırılıb. Bu vəziyyətə paralel olaraq idarəetmə orqan-larının
fəaliyyətinə qarşı qanuni qorumanın və hüquqa uyğunluq nəzarətinin əhəmiyyəti
də artıb. Sosial dövlət prinsipinin hüquqi dövlət prinsipi ilə eyni zamanda ortaya
çıxmasının səbəbi, hər halda, budur.
102
Sosial dövlətdə dövlətin vəzifə və
səlahiyyətləri artıb, ancaq dövlət bunları hüquq çərçivəsində yerinə yetirir. Sosial
dövlətin eyni zamanda hüquqa bağlı dövlət olması zərurəti bu -radan irəli gəlir.
Hüquqi dövlətin sosial dövlətin bir xüsusiyyəti olduğu irəli sürü lə bilərmi?
Bizə görə, bu, mümkün deyil. Dar mənada sosial dövləti insanlara sosial-ekonomik
hüquqların tanındığı və təmin edildiyi dövlət kimi ifadə etsək, köhnə Sovet İttifaqı
kimi ölkələrin sosial dövlət olduğu qəbul edilməlidir. Lakin SSRİ-nin hüquqi
dövlət olduğu fikri əsla irəli sürülə bilməz. Aşağıda tədqiq olunan hüquqi dövlətin
ünsürlərinin bir çoxunun SSRİ-də olmadığını bilirik.
Digər tərəfdən, sosial dövlətin hüquqi dövlətin bir xüsusiyyəti olduğunu irəli
sürmək mümkündürmü? Sosial dövlətin məqsədi sosial ədaləti, sosial rifahı, sosial
təhlükəsizliyi təmin etmək və sosial hüquqları həyata keçirməkdir. Yuxarıda
vurğulandığı kimi, belə vəziyyət dövlətin vəzifə və səlahiyyətlərini, bu arada sosial
ictimai xidmətləri yerinə yetirəndə idarəetmə orqanlarının mülahizə səlahiyyətini
artıracaq və bu sahədə məhkəmə nəzarətinin təsiri azalacaq. Yəni sosial dövlət
ehtiyacları idarəetmə orqanlarının hərəkət sahəsini və sərbəstliyini genişləndirib
hüquqi dövlət sahəsini az da olsa daraldır. Lakin unudulmamalıdır ki, hüquqi
dövlətin əsas məqsədi insan hüquq və azadlıqlarını qorumaq və yaşatmaqdır. Bu
məqsədə nail olunması sosial dövlətin şərtləri reallaşmadan çətindir. Uyğun misal
kimi qonşu ölkələrdən qardaş Türkiyə Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin
bir qərarını göstərmək olar: “Konstitusiyanın 2-ci maddəsi, Türkiyə
Respublikasının sadəcə hüquqi dövlət deyil, eyni zamanda, sosial dövlət olduğunu
göstərib. Hüquqi dövlətin irəli mərhələsi, bu prinsiplə təmin edilir”.
103
“Hüquqi
dövlətin məqsəd güddüyü “şəxsi təhl ükəsizlik” prinsipi cəmiyyətdə sosial
101
Göze,
Dostları ilə paylaş: