Dərs vəsaiti. Bakı, 2012, 325 səh. Rəyçilər: iqtisad elmləri doktoru, prof

Bu zaman müxtəlif variantlar ola bilər. 
Məsələnin şərtləri (A) 
1.
 
Debitor borcları - 300 min manat; 
2.
 
Kreditor bordan - 170 min manat; 
3.
 
Lazım  olan  əlavə  maliyyələşdirmə  mənbəyi  -  200 
min manat 
Belə bir vəziyyətdə müəssisə öz problemini həll etmək 
üçün  ya  200  min  manat  kredit  götürməlidir,  ya  da  debitor 
borclannı satmalıdır ki, dövriyyədə göstərilən məbləğ qədər 
vəsait  əldə  edilsin.  Məlum  olduğu  kimi,  müəssisənin 
dövriyyəsində  çatışmayan  vəsait  bütün  il  ərzində  ola  bilər. 
Ona  görə  də  həm  kredit  müqaviləsi,  həm  də  faktorinq 
müqaviləsi il üçün bağlanılır. 
Fərz edək ki, kreditə görə faiz - 50%, diskont stavkası - 
12%. Belə bir şəraitdə bank kreditinin məbləğini hesablayaq: 
200 
1-0,5-0,12 
= 526,3 min manat 
Kreditin qiyməti isə 526,3x0,5 = 263,2 min manat 
təşkil edir. 
Faktorinqin şərtlərini isə aşağıdakı kimi qəbul edirik:
 
komission haqqı - 4%; debitor borclannın satın 
alınmasına görə faiz - 40%; satılmış debitor borclarının 70% 
müəssisəyə  ödənilir  (yerdə  qalan  hissəsi  isə  borclar  daxil 
olduqca ödənilir). 
59 

---

Müəssisə tərəfindən bütün debitor borcları satıldıqda 
falctorinqin qiyməti: 
a)
 
ehtiyatlann dəyəri (satılan debitor borclannm 
30%-i); 
300x0,3 = 90 min manat 
b)
 
komission haqqı: 
300x0,04 = 12 min manat 
c)
 
faiz hesablanılacaq qalıq məbləği: 
300 - 90 - 12 == 198 min manat 
d)
 
faizin məbləği: 
198x0,4 = 79,2 min manat 
e)
 
müəssisənin aldığı məbləğ: 
198 - 79,2 = 118,8 min manat 
/) faktorinqin cəmi qiyməti: 
12 + 79,2 = 91,2 min manat 
Beləliklə, kreditin real dərəcəsi: 
60 

---

263,2-
 
100 
200 
= 131,6% 
Faktorinqin real stavkası isə 
91,2 
118,8 
100 = 76,8% 
təşkil edir. 
Hesablamalardan göründüyü kimi, faktorinqin tətbiqi 
kreditə  nisbətən  ucuz  başa  gəlir.  Lakin  müəssisə  faktorinq 
əməliyyatım tətbiq edə bilməz. Çünki müəssisəyə 200 min 
manat pul vəsaiti lazım olduğu halda 0, özünün bütün debitor 
borclanm  satdığı  təqdirdə  2  dəfə  az  vəsait  əldə  etmiş  olar. 
Faktorinqin  belə  bir  şəraitində  müəssisə  200  min  manat 
vəsait əldə etmək üçün o, 508,5 min manat (300x200:118,8 = 
508,5) debitor borcunu satmalıdır. Lakin müəssisə bu qədər 
debitor  borcuna  malik  olmadığı  üçün  çatışmayan 
maliyyələşdirmə mənbəyini kreditdən istifadə etməklə təmin 
etməlidir. 
İlkin verilənlər: 
Məsələnin şərtləri {B) 
Müəssisə dövriyyədə 250 min manat vəsait əldə etmək 
üçün  500  min  manat  debitor  borclanm  satmalıdır.  Satın 
alınmış  debitor  borclannm  85%-ə  qədər  ssuda  verilir, 
Komission haqqı isə 2% təşkil edir. Dövriyyədə 
61 

---

lazım  olan  pul  vəsaitlərini  əldə  etmək  üsün  müəssisənin 
hansı maksimal illik faiz dərəcəsinə razılaşacağını müəyyən 
edək. Bunun üçün aşağıdakı hesablamaları aparaq. 
Məsələnin həlli: 
Komission haqqı: 
500 X 0,02 = 10 min manat 
Veriləcək debitor bordan: 
500 X 0,85 = 425 min manat 
Faiz ödənilənə qədərki məbləğ: 
425 - 10 = 415 min manat 
415 - 250 = 165 min manat 
İndi isə faiz dərəcəsini hesablayaq: 
165 
415 
100 = 39,8% 
Məsələnin şərtləri (Q İlkin 
verilənlər: 
Müəssisə 300 min manat məbləğində debitor borclarını 
satmaq üçün faktorinq müqavilələri bağlamağı 
62 

---

nəzərdə  tutur.  Kompaniya-faktor  satın  alınan  debitor 
borclannı  debitorların  ödəyə  bilmək  qabiliyyəti  olmamaq 
riskini  nəzərə  alaraq  17%  məbləğində  ehtiyat  fondu 
yaratmağı  planlaşdırır.  Komission  haqqı  2%  təşkil  edir. 
Debitor borclarının ümumi məbləğindən komission haqqı və 
ehtiyat məbləği azaldılmaqla faiz dərəcəsi - 16%. 
Bu məlumatlar əsasında faktorinqin real stavkasmı 
hesablayaq. 
Ehtiyat: 
300 X 0,17 = 51 min 
manat Komission haqqı; 
300 X 0,02 = 6 min manat 
İndi isə faiz hesablanacaq məbləği təyin edək: 
300 -51 -6 = 243 min manat Faizin 
məbləği: 
243 X 0,16 = 38,88 min manat 
Müəssisənin aldığı debitor borclarının məbləği: 
243 - 38,88 = 204,12 min manat 
63 

---

Faktorinqin cəmi xərcləri: 
6 + 38,88 = 44,88 min manat 
Faktorinqin real stavkası: 
(44,88 : 204,12) • 100 = 22,0% 
Məsələnin şərtləri {D) 
İlkin verilənlər: 
Müəssisənin  debitor  bordan  ildə  9  dəfə  dövr  edir. 
Onun  orta  qalığı  300  min  manat  təşkil  edir.  Faktorinqin 
şərtləri isə əvvəlki (C şərti) məsələnin şərtləri ilə tam eynidir. 
Faktorinqin  real  stavkasının  hesablanması  tələb 
olunur. 
Debitor borclannm alınmasına çəkilən xərclər: 
6x9 + 38,88 = 92,88 min manat 
Hər ay alınan məbləğ: 
2 4 3 . f i -M
^
 
l 9 )
 
- 238,7 min manat 
Bu zaman alman məbləğə düşən illik xərclərin 
64 

---

səviyyəsini hesablayaq: 
(92,88 : 238,7) • 100 = 38,9% 
Məsələnin şərtləri (E) 
Çatışmayan  maliyyələşdirmə  mənbəyini təmin etmək 
üçün  müəssisəyə  150  min  manat  vəsait  tələb  olunur.  Bu 
vəsait  kredit  götürmək  və  ya  yaxud  faktorinq  müqaviləsi 
bağlamaqla  təmin  edilə  bilər.  Müəssisənin  sata  biləcəyi 
debitor  borclanmn  məbləği  600  min  manat  təşkil  edir. 
Çatışmayan maliyyə vəsaiti il ərzində borc vəsaiti hesabına 
təmin edilə bilər. Faktorinq şərtləri: komission haqqı  - 4%, 
ehtiyat fondu - satın alınan debitor borclanmn 20%, verilən 
ssudaya görə - 30%. 
Belə  bir  şəraitdə  müəssisənin  borc  malij^ə 
vəsaitlərinin  cəlb  edilməsində  hansı  variantı  seçməsini 
müəyyən  edək.  Bunun  üçün  aşağıdakı  göstəriciləri 
hesablayaq. 
Kreditin qiyməti: 
150 
1-0,6 
= 375 min manat 
Kreditə görə faiz məbləği: 
375 - 150 = 225 min manat 
65 

---