Dərs vəsaiti. Bakı, 2012, 325 səh. Rəyçilər: iqtisad elmləri doktoru, prof

D)
 
Müəssisənin 
qısamüddətli 
öhdəliklərinin 
ödənilməsinin tam təmin edilməsini; 
E)
 
Müəssisənin  bütün  öhdəliklərinin  ödənilməsinin 
tam təmin edilməsini; 
2.3.7.
 
Cari likvidlik əmsalı xarakterizə edir: 
A)
 
Qısamüddətli öhdəliklərin hansı hissəsinin ödəmək 
imkanı olduğunu göstərir; 
B)
 
Müəssisənin  maliyyə  vəziyyətinin  borc  maliyyə 
mənbəyindən asılı olmamasını göstərir; 
C)
 
Müəssisənin  aktivlərinin  likvidliyinin  ümumi 
qiymət-ləndirməsinə imkan verir; 
D)
 
Müəssisənin 
dövriyyə 
aktivlərinin 
istifadə 
göstə-ricisinin qiymətləndirilməsinə imkan verir; 
E)
 
Müəssisənin 
səmərəlilik 
göstəricilərinin 
qiymətlən-dirilməsinə imkan verir. 
2.3.8.
 
Kritik likvidlik əmsalı nəyi gösitərir? 
A)
 
Müəssisənin  qısamüddətli  öhdəliklərinin  hansı 
hissəsinin  mütləq  likvid  və  tez  reallaşdınla  bilən  aktivləri 
cəlb etməklə ödəmək mümkün olduğunu; 
B)
 
Müəssisənin  uzunmüddətli  öhdəliklərinin  hansı 
hissəsinin  mütləq  likvid  və  tez  reallaşdınla  bilən  aktivləri 
cəlb etməklə ödəmək mümkün olduğunu; 
Q  Müəssisənin  qısamüddətli  öhdəliklərinin  hansı 
hissəsinin  likvid  dövriyyə  aktivlərini  cəlb  etməklə  ödəmək 
mümkün olduğunu; 
D) Müəssisənin qısamüddətli öhdəliklərinin hansı 
37 

---

hissəsinin  dövriyyə  və  dövriyyədənkənar  aktivləri  cəlb 
etməklə ödəmək mümkün olduğunu; 
E)  Müəssisənin  qısamüddətli  öhdəliklərinin  hansı 
hissəsinin mütləq likvid və çətin reallaşdırıla bilən aktivləri 
cəlb etməklə ödəməklə mümkün olduğunu. 
2.3.9.
 
Aşağıdakılardan  biri  müəssisənin  kredit 
qabiliyyətini göstərir: 
A)
 
Satışdan alınan mənfəətin satışdan alınan mədaxilə 
nisbəti; 
B)
 
Debitor borclanmn kreditor borclanna nisbəti; 
C)
 
Balans mənfəətinin satışın həcminə nisbəti; 
D)
 
Xalis mənfəətin satışın həcminə olan nisbəti; 
E)
 
Likvid 
aktivlərin 
məbləğinin 
qısamüddətli 
borclann məbləğinə nisbəti. 
2.3.10,
 
Kredit qabiliyyətinin yüksəlməsi təmin edilir: 
A)
 
Satışdan əldə edilən mədaxilin artması yolu ilə; 
B)
 
Debitor borclanmn dövretməsini sürətləndirməklə; 
C)
 
Debitor borclanmn dövretməsini ləngitməklə; 
D)
 
Kreditor 
borclannm 
dövretməsini 
sürətləndirməklə; 
E)
 
Kreditor borclarının dövretməsini ləngitməklə. 
38 

---

III.
 
MÜƏSSİSƏNİN
 
DÖVRİYYƏ
 
AKTİVLƏRİ
 
VƏ
 
KREDITOR 
BORCLARININ
 
İDARƏ
 
EDİLMƏSİ 
3.1.
 
Mövzunun nəzəri-metodoloji əsasları 
İstehsal  prosesinin  təşkilinin  ve  baş  tutmasının  əsas 
elementlərindən birini istehsal vasitələri təşkil edir. İstehsal 
vasitələri  özünə  əmək  cisimləri  və  əmək  vasitələrini  daxil 
edir. Əmək cisimləri istehsal prosesində bir dəfə iştirak edib, 
öz formasını dəyişərək hazır məhsula çevrilir. Müəssisənin 
dövriyyə  vəsaitlərinə  dövriyyə  fondu  və  tədavül  fondu 
daxildir.  Göstərilən  fondların  cəmi  dövriyyə  vəsaitlərini 
formalaşdırır  və  müəssisənin  cari  tələbatım  təmin  edir. 
İstehsal  prosesində  dövriyyə  vəsaitləri  material  və  əmtəə 
formalarında olur. Əmtəə isə satılaraq pula çevrilir. 
Dövriyyə fondlarına aşağıdakılar daxildir: 
1.
 
Xammal,  material,  satın  alınan  yanmfabrikat, 
yanacaq və eneıji; 
2.
 
Bitməmiş  istehsal,  öz  istehsalının 
yanm- 
fabrikatları; 
3.
 
Gələcək dövrün xərcləri. 
Tədavül  fondlarına  müəssisənin  anbannda  olan  hazır 
məhsul, bank ve kassada olan pul vəsaitləri daxildir. Tədavül 
fondları  istehsal  prosesində  iştirak  etmir,  əmtəənin  tədavül 
prosesinə xidmət edir. Dövriyyə 
39 

---

vəsaitlərinin  formalaşması  və  dövretməsinin  maliyyə 
mənbəyi  kimi  şəxsi  və  borc  maliyyə  resursları  çıxış  edir. 
Əgər  müəssisə  yeni  yaradılırsa,  formalaşmış  nizamnamə 
kapitalının  müəyyən  hissəsi  material  ehtiyatları  və  digər 
xərclərin  ödənilməsinə  aynlır.  Bu  hissə  müəssisənin  şəxsi 
dövriyyə  vəsaitlərinin  başlanğıc  dəyəri  hesab  olunur. 
Sonrakı  proseslərdə  şəxsi  dövriyyə  vəsaitlərinin  artıniması 
mənbəyi kimi müəssisənin mənfəəti çıxış edir. Belə artıma 
olan  tələbat  müxtəlif  səbəblər  üzündən  baş  verə  bilər.  Bu 
səbəblər aşağıdakılar ola bilər: 
1)
 
həm  əsas  vəsaitlər,  həm  də  material  ehtiyatlanmn 
artıniması  ilə  müşayiət  olunan  fəaliyyət  həcminin 
genişləndirilməsi; 
2)
 
istifadə  edilən  material,  eneıji  daşıyıcılann 
qiymətinin artması; 
3)
 
alıcılann ödəmə nizam-intizamın pozulması. 
Müəssisənin mənfəəti kifayət qədər olmadığı və 
yaxud satışdan hesablaşma hesabına pul vəsaitləri vaxtında 
daxil  olmadıqda  dövriyyə  vəsaitlərinə  olan  tələbat  borc 
vəsaiti  kimi  bank  krediti  və  kreditor  bolrcları  hesabına 
ödənilir.  Maliyyə  aktivlərinin  dövretməsi  pul  vəsaitlərinin 
istehsal  ehtiyatlarının  alınmasına  və  hazırlanmasına 
çevrilərək  müəssisənin  bankdakı  hesablaşma  hesabına  pul 
vəsaitləri daxil olduğu müddətə qədər olan dövrü əhatə edir. 
Pul  vəsaitlərinin  müəyyən  hissəsi  müəssisənin  kassasına 
daxil  olur,  digər  hissəsi  isə  kreditor  bordan  kimi  qalır. 
Dövretmə müddətinin 
40 

---