Dərs vəsaiti kimi təsdiq edilmişdir

---

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ  
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT PEDAQOJİ UNİVERSİTETİ 
 
 
B A L O Ğ L A N   Q U L İ Y E V 
 
Pedaqoji elmlər namizədi, dosent, Azərbaycan Respublikasını 
«Fəxri bədən tərbiyəsi və idman işçisi», SSRİ idman ustası 
 
 
 
FİZİKİ TƏRBİYƏNİN NƏZƏRİ-METODİK 
VƏ PRAKTİK İŞLƏRİNİN 
ƏSASLARI 
 
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 
 «17» «fevral» «2010»-cu il tarixli «202» saylı əmri ilə  
dərs vəsaiti kimi təsdiq edilmişdir 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bakı – “ADPU» nəşriyyatı - 2009 
 

---

 
2
 
 
Elmi redaktor:  Məmməd Nəsrullayev-professor, pedaqoji elmlər namizədi, ADBTİA-nın «Bədən 
tərbiyəsi nəzəriyyəsi və metodika-sı»  kafedrasının müdiri. 
 
Rəyçilər: Fərrux Rüstəmov–pedaqoji elmlər doktoru, professor, ADPU-nun «İbtidai təhsilin 
pedaqoqikası və metodikası» kafedrasının müdiri.  
 
Rəşid  Əliyev –professor, pedaqoji elmlər namizədi,  əməkdar məşq-çi, ADTU-nun «Bədən tərbiyəsi və 
idman» kafedrasının  müdiri. 
 
Akif Əmiraslanov- pedaqoji elmlər namizədi, dosent, ADPU- nun «İdman fənləri» kafedrasının müdiri.                 
Əli Mehdiyev–pedaqoji elmlər namizədi, dosent, əməkdarməşqçi, ADPU-nun «Bədən tərbiyəsi və 
idman» kafedrasının müdiri. 
 
Quliyev B.S. Fiziki tərbiyənin nəzəri-metodik və praktik işlərinin əsasları. Ali pedaqoji məktəblərin 
«İbtidai Təhsilin  Pedaqogikası  və metodikası» ixtisası üçün dərs vəsaiti. Dərs vəsaiti Təhsil Nazirliyi 
tərəfindən təsdiq olunmuş «Fiziki tərbiyə  və onun tədrisi metodikası» fənn proqramı  əsasında               
yazılmış, pedaqoji fakültələrin bakalavr və magistratura pilləsində  təhsil alanlar üçün nəzərdə 
tutulmuşdur. Həmin dərs vəsaitindən  «Fiziki tərbiyə və gənclərin çağırışaqədər hazırlığı» ixtisası üzrə 
təhsil alan tələbələr, eləcə  də müəllim-məşqçilər, tədqiqatçılar-dissertantlar və geniş oxucu kütləsi 
faydalana bilər. 
 
 
 
____________ qrifli nəşr 
 
  Müəllifin rəsmi razılığı olmadan kitabın surətinin çıxarılması  q a d a ğ a n d ı r ! 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
3
MÜNDƏRİCAT 
 
Oxuculara 
 
BİRİNCİ BÖLMƏ 
FİZİKİ TƏRBİYƏNİN NƏZƏRİ-METODİK MƏSƏLƏLƏRİ 
I FƏSİL. FİZİKİ TƏRBİYƏNİN MÖVZUSU VƏ İNKİŞAF TARİXİ 
 
1.1.Fiziki tərbiyənin mövzusu 
1.2.Azərbaycanda bədən tərbiyyəsi və idmanın inkişafı 
2.1.Azərbaycanda bədən tərbiyyəsinin yaranması 
2.2.Azərbaycanda feodalizm dövründə bədən tərbiyyəsi və idmanın  inkişafı 
2.3.Azərbaycanda XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində bədən  tərbiyəsi və idmanın 
inkişafı 
2.4.Azərbaycanda sovet hakimiyyəti illərində bədən tərbiyəsi və  idmanın inkişafı barədə 
(1920-1991-ci illər) 
2.5.Qədim və müasir Olimpiya oyunları 
2.6.Azərbaycan idmançılarının Olimpiya oyunlarında iştirakı və nailiyyətləri 
1.3.Azərbaycanda  fiziki təybiyə sistemi 
3.1.Azərbaycanda fiziki tərbiyə sisteminin mahiyyəti 
3.2.Azərbaycanda fiziki tərbiyə sisteminin əsasları 
-Ailədə uşaqların fiziki tərbiyəsi 
-Məktəbəqədər yaşlı uşaqların fiziki tərbiyəsi 
-Ümumtəhsil məktəblərində fiziki tərbiyə 
-Peşə, orta və ali ixtisas məktəblərində fiziki tərbiyə 
-Şəhər, kənd, fabrik və zavodlarda fiziki tərbiyə 
-Azərbaycan Silahlı Qüvvələrində fiziki tərbiyə 
1.4.Pedaqoji və bədən tərbiyəsi üzrə əsas spesifik anlayışlar 
4.1.Anlayışlar haqqında pedaqoji fikir tarixindən 
4.2.Xarici və Azərbaycan pedaqoqlarının bədən tərbiyəsi anlayışları barədə düşüncələri 
 
II FƏSİL. İBTİDAİ MƏKTƏBDƏ ŞAGİRDLƏRİN FİZİKİ 
TƏRBİYƏSİNİN ƏSASLARI 
 
II.1. İbtidai məktəbdə  şagirdlərin fiziki tərbiyəsinin mahiyyəti, məqsədi,      vəzifələri 
və vasitələri 
     1.1.Fiziki tərbiyənin mahiyyəti və məqsədi  
 -Məktəblilərin ictimai-faydalı əməyə hazırlığında fiziki tərbiyənin rolu 
-Məktəblilərin vətənin müdafiəsinə hazırlığında fiziki tərbiyənin əhəmiyyəti 
-Fiziki tərbiyə şagirdlərin zehnini inkişaf etdirən vasitədir 
-Fiziki tərbiyənin mənəvi keyfiyyətlərə təsiri 
-Məktəblilərin estetik hisslərinə fiziki tərbiyənin təsiri -   
-Sağlamlığın möhkəmləndirilməsində fiziki tərbiyənin rolu 
1.2.Fiziki tərbiyənin vəzifələri 
-Şagirdlərin sağlamlığının möhkəmləndirilməsi və fiziki inkişafının  təmini 

---

 
4
-Şagirdlərin fiziki bacarıq və vərdişlərinin təkmilləşdirilməsi 
-Fiziki keyfiyyətlərin inkişafı 
-Statik vəziyyətdə və hərəkət zamanı düzgün qamət vərdişinin formalaşdırılması 
1.3.Fiziki tərbiyənin vasitələri 
-Fiziki hərəkətlər 
-Təbii amillər 
-Gün rejimi 
-Gigiyenik amillər 
II-2. «Fiziki tərbiyə və onun tədrisi metodikası» fənninin səciyyəvi  xüsusiyyətləri 
2.1. «Fiziki tərbiyə və onun tədrisi metodikası» fənninin mahiyyəti 
2.2. «Fiziki tərbiyə və onun tədrisi metodikası» fənninin vəzifələri 
2.3. «Fiziki tərbiyə və onun tədrisi metodikası» fənni tədris və elmi fənn kimi 
II.3.Kiçik məktəbyaşlı uşaqların yaş xüsusiyyətləri 
3.1.Kiçik məktəbyaşlı uşaqların anatomik-fizioloji xüsusiyyətləri 
3.2.Kiçik məktəbyaşlı uşaqların psixoloji xüsusiyyətləri 
II.4.Fiziki tərbiyə təliminin elmi-nəzəri əsasları 
4.1. Fiziki tərbiyənin təliminə təsir göstərən amillərin elmi-nəzəri mahiyyətini öyrənməyin 
əhəmiyyəti 
4.2. Fiziki tərbiyənin təliminə fizioloji amillərin təsiri -  
4.3.Fiziki tərbiyənin təliminə psixoloji amillərin təsiri -  
4.4.Fiziki hərəkətlərin təliminin mahiyyəti 
4.5.Fiziki hərəkətlərin təliminin mərhələləri 
4.6.Təlim prosesində səhvlərin düzəldilməsi 
4.7.Hərəki bacarıq və vərdişlər 
II.5.Fiziki tərbiyənin təlim prinsipləri 
5.1. Ümumpedaqoji təlim prinsipləri 
5.2. Fiziki tərbiyənin spesifik prinsipləri 
II.6.Fiziki tərbiyənin təlim metodları 
6.1. Fiziki tərbiyə prosesində ümumpedaqoji təlim metodlarından istifadə 
6.2. Fiziki tərbiyənin spesifik təlim metodları 
6,3, Təlim metodlarından qarşılıqlı istifadə 
 
 
III FƏSİL. FİZİKİ TƏRBİYƏ ÜZRƏ PROQRAMLAR VƏ TƏDRİS PLANLARI 
3.1. Müxtəlif dövrlərdə tətbiq olunan fiziki tərbiyə proqram və tədris planlarının 
mahiyyəti, vəzifələri və vasitələri 
1.1. Çar Rusiyasında məktəb tədris planlarında fiziki tərbiyənin qoyuluşu 
1.2. Sovet hakimiyyəti illərində məktəb bədən tərbiyəsi proqramları  və tədris planları 
(1920-1991) 
1.3. Müstəqillik dövründə bədən tərbiyəsi proqramları və tədris planları 
   a) Bədən tərbiyəsi proqramı fiziki tərbiyə üzrə əsas sənəddir 
   b) Bədən tərbiyəsi proqramının quruluşu və vəzifələri  
   v) Bədən tərbiyəsi proqramının məzmunu 
1.4.  Xarici ölkə məktəblərində fiziki tərbiyə üzrə tədris planı və proqramları 
 

---