.
İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR
---------------------------------24------------------------------------
durur. Lakin inikasın yüksək səviyyəsində, insan orqanizmi
xarici təsirə cavabı ikinci siqnal sistemi – sözlər, danışıq
vasitəsilə verir. Bu cür inikas şüurludur, zəkaya malikdir
[71, s.163]. Belə çıxır ki, şüurun əsas elementi dildir.
Dildirsə, onda dili olanların hamısı şüurlu ola bilər.
Belədirsə, özünəməxsus dili olan kompüterin
şüurlanmasına şübhə yeri varmı?
İvan Petroviç Pavlov, rus alimi, təbabət və
fiziologiya elmləri sahələrində ilk Nobel mükafatı almış
rus alimi, fizioloq, rus fiziologiya elminin yaradıcısı.
Yer üzündə bütün maddi və mənəvi mədəniyyətin,
ictimai formaların yaradıcısı və müəyyənedicisi insandır.
İnsan – əmək vasitəsilə insanabənzər məxluqlardan
ayrılaraq, kobud daş alətlərdən başlamış müasir kosmik
.
İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR
---------------------------------25------------------------------------
aparatların yaradılmasınadək uzun və mürəkkəb bir yol
keçmişdir. Onun formalaşmasında bioloji, psixoloji və
sosial amillərin vəhdəti mühüm əhəmiyyətə malik
olmuşdur [71, s.167]. Bizim fikrimizcə, bütün bu amillər
Kainatın (xüsusi halda təbiətin və ya təbii olanların) insan
üçün formalaşdırdığı şəraitin təzahürləridir. Çünki, artıq
qeyd etdiyimiz kimi, Dünyada nəyin yaranmasına şərait
yaranırsa, yalnız o yaranır. Şərait isə başdan-başa
təsadüfi, ehtimallı mahiyyət daşıyır. Çünki bu, özünü
qeyri-müəyyənliyin başlanğıc şərti olan mümkün hallar
ansamblı kimi təqdim edir. Yadda saxlamaq lazımdır ki,
zaman özünü qətiyyən çətinliklərə salmağı sevmir. Nəyin
yaradılması mümkündürsə, o yaradılır. Başqa sözlə,
yaranması üçün ən cüzi əhəmiyyət daşıyan bir amilin
başvermə ehtimalı digər cüzi əhəmiyyətli amilin başvermə
ehtimalından son dərəcə kiçik fərqlə də olsa, aşağıdırsa,
o, yarana bilmir. Dünyada gedən proseslər “birləşmiş
qablar qanunu”na oxşar qaydada gedir. Odur ki, hər hansı
prosesi kiminsə və ya nəyinsə “ayağına yazmaq”
tamamilə əsassızdır. Yəni, İnsanı hər şeyin fövqünə
qoymaq, hər şeyə qadir hesab etmək doğru deyildir.
İnsan yalnız onun qarşısında qoyulan vəzifəni yerinə
yetirir. Belə ki, müasir elmi təsəvvürlərə görə, varlıq sahə
(enerji mühiti), plazma (od), hava (qaz), su, torpaq, bitki,
heyvan, insan və alət kimi doqquz mərtəbədən ibarətdir.
Sahə - enerji mühiti olmaqla materiyanın bir növüdür.
Enerji mühiti isə, mahiyyətcə, elektrik və qravitasiya
sahələrinin inteqrasiyasıdır [95]. Yəni, varlığın maddi əsası
başdan-başa enerjidir. Deməli, enerji materiyanın ilk və
əsas növüdür. Odur ki, enerji itmir, artmır, azalmır,
.
İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR
---------------------------------26------------------------------------
sadəcə olaraq bir şəkildən başqa şəklə keçir. Lakin enerji
müəyyən ölçülərə malik olduğundan, təbiidir ki, özü
boyda tutum doldurur. Enerjisiz tutum yoxdur (“Jvirblis
yumağı”nı yada sal). Enerji öz tutumunda təsadüfi
paylanmış və dinamik tarazlıqdadır. Buna görə də enerji
sıxlığının müəyyən həddində plazma (od) meydana çıxır.
Bu isə o deməkdir ki, vahid tutumun bir hissəsini sıxlığı
nisbətən az olan enerji, digər hissəsini isə plazma tutur.
Plazma ilə qarşılıqlı fəaliyyətdə olan enerji ”enerji-plazma”
assosiasiyası yaratdığından, artıq heç bir cəhətdən əvvəlki
(plazmasız) enerji deyildir və təbii ki, tutum da əvvəlki
tutum deyil. Yəni, enerjinin bir hissəsinin plazma şəklinə
düşməsi köklü keyfiyyət dəyişikliyidir. Odur ki, enerji və
plazmanın qarşılıqlı təsirindən qaz əmələ gəlir. Bu dəfə
”enerji-plazma-qaz” assosiasiyası yaranır və enerji
tutumunun bir hissəsini də qaz tutur və yenidən köklü
keyfiyyət dəyişikliyi baş verir. İndi nə enerji əvvəlki
enerjidir, nə də plazma əvvəlki plazma. Bu dəyişiklik
enerji, plazma və qazın qarşılıqlı təsirini su əmələ
gətirməyə yönəldir. Su öz ilkin şərtləri olan enerji, plazma
və qazı bütün cəhətlərdən dəyişikliyə uğradır. Beləliklə,
enerji tutumunun bir hissəsini də su zəbt edir. Yenə də
yeni keyfiyyət şəraiti meydana çıxır və enerji, plazma, qaz
və su bir inteqrasiya düyünü (assosiasiya) yaradaraq
torpaq törədir. Torpaq da ”öz əcdadları” olan enerji,
plazma, qaz və suyu dərin keyfiyyət dəyişikliyinə məruz
qoyub, tamamilə yeni şərait meydana çıxarır ki, bu da
bitki yaranması ilə nəticələnir. Bu dəfə bitki öz ”işini”
görüb, heyvan törədir və bütövlükdə kainatdakı tutum
bölgüsü yenidən dəyişir. Heyvan dünyada öz yerini
.
İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR
---------------------------------27------------------------------------
tutduqdan sonra isə öz ilkin şərtləri olan enerji, plazma,
qaz, su, torpaq və bitki ilə qarşılıqlı fəaliyyətdə insanı
meydana çıxarır. İnsanın dünyada peyda olması enerji,
plazma, qaz, su, torpaq, bitki və heyvanda mühüm
dəyişikliklər törədir. Bu dəyişiklik alət yaranmasına gətirib
çıxarır. Alətin əsas xarakterik xüsusiyyəti, artıq qeyd
etdiyimiz kimi, onun sökülüb-yığılan olması, başqa sözlə,
modul prinsipində qurulmasıdır.
Elmi məntiq göstərir ki, alət də özündən əvvəlkilərlə
inteqrasiya olunaraq düşünən alət yaratmalıdır. Müasir
kompüterlər gələcək düşünən alətin, sökülüb-yığılan
şüurun ibtidaisidir. Beləliklə, dünyaya gələn hər yeni
inteqrasiya elementi əvvəlki elementləri bu və ya digər
dərəcədə dəyişdirib, yeni şərait törədir. Odur ki, alətin
təbiəti və insanı dəyişdirməsi obyektiv, qanunauyğun
prosesdir. Düşünən alət də özündən əvvəlkilərin hamısını
dəyişdirəcəkdir.
Lakin burada bir məsələyə də toxunmamaq qeyri-
mümkündür. Belə ki, plazma yaranan andan enerji ilə
plazmanın ”yanaşı yaşaması” və ya vəhdəti və eyni
zamanda hər ikisi üçün ortaq olan tutum uğrunda
mübarizəsi başlanır. Bu mübarizə nəticəsində qaz əmələ
gəlir və bu məqamdan tutum uğrunda üç element
”didişməyə” başlayır. Yəni, hər elementə düşən tutum
payı get-gedə azalır. Bu isə ortaq resurslardan qənaətlə
istifadə motivi yaradır. Digər tərəfdən, dünyaya yeni
gələn hər bir inteqrasiya elementi özündən əvvəlkilərin
müəyyən dərəcədə keyfiyyət dəyişikliyinə bais olub, yerini
dar eləsə də, onları məhv edib sıradan çıxarmır. Həm də
dünyaya gələn hər yeni inteqrasiya elementi dəyişiklik
Dostları ilə paylaş: |