Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilmişdir. B a k I 1
Yüklə 84,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
. İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------128------------------------------------ • Öz iş yerindən verilənlər (biliklər) bazalarına müraciət edib lazımi sənəd və ya faktoqrafik informasiyanı əldə etmək, lazım gəldikdə, kitabxana şəbəkəsinə və ya paylanmış verilənlər bazaları şəbəkəsinə çıxmaq imkanı qazanır; • Riyazi modellərinin mürəkkəbliyindən asılı olmayaraq layihələşdirmə, planlaşdırma və idarəetmə məsələlərinin həlli və hesablama prosesinin bütün mərhələlərini dialoq rejimində nəzarətdə saxlamaq imkanına malik olur; • Predmet oblastı barədə EHM-də toplanmış biliklərdən istifadə edərək mürəkkəb sistemlərdəki prosesləri tanımaq və diaqnostikasını aparmaq, qərar qəbul etmək, fəaliyyət planları tərtib etmək, fərziyyələr irəli sürüb yoxlamaq, müşahidə nəticələ- rindəki qanunauyğunluqları aşkara çıxarmaq, məntiqi nəticə çıxarmaq imkanı əldə edir. Birinci imkan intellektual informasiya-axtarış sistemləri ilə gerçəkləşdirilir. İkinci imkan intellektual tətbiqi proqram paketləri və bunların sonrakı inkişafının nəticəsi kimi meydana çıxan və planlaşdırma, layihələşdirmə, diaqnoz və sair məsələ- lərinin paylanmış kollektiv həlli üçün nəzərdə tutulan hesablama-məntiq sistemləri ilə reallaşdırılır. Üçüncü imkan çətin formallaşdırılan biliklər sahəsində intensiv şəkildə yayılan ekspert sistemləri ilə reallaşdırılır. Ənənəvi ekspert sistemlərlə hesablama- məntiq sistemlərinin inteqrasiyası olan hibrid ekspert sistemlər daha vacib əhəmiyyət daşıyır. . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------129------------------------------------ Üçüncü istiqamət yeni nəsil EHM yaratmaq probleminin həllinə yönəldilmişdir. Çünki süni intellekt məsələləri üçün yeni arxitekturalı EHM və informasiyanın simvol emalı üzrə yeni metodlar yaratmaq tələb olunur. Hətta ədədi informasiya emalına yönəldilmiş ənənəvi arxitekturalı EHM-in də hesablayıcı resurslarının cəmi 10- 12%-i ədədi informasiya emalına, 90%-ə qədəri isə əməliyyat sistemlərində, translyatorlarda, yaddaşa müraciət hallarında, virtual maşınlarda multiproqram rejiminin təşkilində simvol emalına sərf olunur. Bununla əlaqədar olaraq süni intellekt məsələləri üçün ənənəvi arxitekturalı EHM-lər, hətta ədədi verilənlərin paralel işlənməsinə imkan verən EHM-lər də kifayət qədər səmərəli deyildir. Bundan əlavə, daxili intellektuallaşdırma vasitələrindən biri də bir sıra proqramların aparat cəhətdən dəstəklənməsidir. Bu isə verilənlər bazası maşınları və biliklər bazası maşınları, linqvistik prosessorlar və s. yaranmasına gətirib çıxarmışdır. Dördüncü istiqamət intellektual robotların yaradılmasına yönəldilmişdir. Bu isə həm ixtisaslaşdırılmış EHM-lərin, həm də mexaniki və energetik sistemlərin: sensorların, mühərriklərin və s. tam bir kompleksinin yaradılmasını tələb edən elmi-texniki problemdir. Bütün süni intellekt sistemləri kimi, intellektual robotlar da biliklərə istinad edir. Xarici mühit barədəki biliklər robotların bort EHM-inə çoxsaylı görmə, eşitmə, radiolokasiya, taktil və s. sensorlarından daxil olur. Robotların bort EHM-ini nəhəng informasiya axınlarından azad etmək üçün həmin informasiyanı əvvəlcədən intellektual sensorlarda emal etmək olar. Bu cür . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------130------------------------------------ intellektual sensorlara nümunə kimi müxtəlif şəkil emalı sistemləri göstərilə bilər. Robotun bort EHM-inə daxil olan biliklər situativ olduğundan, onların emalı real vaxt rejimində həyata keçirilməsini tələb edir. Buna görə də avtonom (sərbəst) nəqliyyat vasitələri üçün nəzərdə tutulan bort EHM-in əsasən informasiyanın simvol emalı üçün məsuldarlığı saniyədə 10 milyard əməliyyat olmalıdır. . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------131------------------------------------ BİLİKLƏRİN TƏQDİM EDİLMƏSİ Hesablayıcı texnikanın yaradılması və istifadə edilməsi ənənəvvi olaraq proqram və verilən kimi iki anlayışla bağlı olmuşdur. Həm də proqram veriləni emal etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. İlk vaxtlarda proqramçı proqram tərtib edir və lazımi verilənləri maşına özü daxil edirdi. Sonra böyük dəyişiklik baş verdi. Belə ki, verilənləri proqramlardan ayırdılar. Müxtəlif strukturlu (relyasiyalı, yəni cədvəlli, iyerarxik, şəbəkə) verilənlər bazaları (VB) və verilənlər bazalarını idarəetmə sistemləri (VBİS) meydana çıxdı. Verilənləri proqramlardan ayırmaq üçün proqramlaşdırma dillərində olan verilənlərin təsviri vasitələrindən istifadə edildi. FORTRAN və ALQOL kimi dillər nisbətən sadə verilən strukturlarını EHM yaddaşında təsvir etməkdən ötrü olan təsvir vasitələrinə malikdir. KOBOL, PL/1 və PASKAL dillərində daha mürəkkəb strukturların - verilənlərin iyerarxik strukturlarının təsviri üçün vasitələr vardır. PASKAL dilində, həmçinin istifadəçinin özü tərəfindən verilənlər strukturu yaratmaq üçün də vasitələr vardır. Paralel olaraq, bəlkə bir qədər gecikməklə, EHM-in xarici yaddaşında verilənlərin təsvir edilməsi sahəsində aparılan tədqiqat işləri inkişaf etdirilirdi. Burada informasiya massivi (fayl) fundamental anlayış kimi işlədilirdi. Bu anlayış, yəni, fayl sistemin işlədiyi müxtəlif Yüklə 84,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|