Məzmunun işlənməsi baxımından
1.1.1. ( Suallar verməklə dinlədiyi fakt və hadisələr barədə özünün
fikir və mülahizələrini dəqiqləşdirir) alt standartı (MMV, səh.42) “Bəxt,
ağıl və zəhmət” mövzusunun 1-ci dərsi üçün nəzərdə tutulsa da,
reallaşdırılma vasitələri düzgün seçilməmişdir. Bu alt standart dinləmə
mətni üzrə aparılan işdə reallaşa bilər. Dinləmə mətni isə motivasiya üçün
nəzərdə tutulmuşdur. Mətnin həcmi motivasiya mərhələsinə uyğun
olmamaqla yanaşı, alt standartın reallaşdırılması da bu prosesdə mümkün
deyil. Həmçinin tövsiyələrdən məlum olur ki, “sonra müəllim şagirdlərə
əsas fikrin müəyyən edilməsi məqsədilə suallar tərtib etməyi tapşıra
da bilər” (MMV, səh.43) yazılarkən dinləmə mətni üzrə iş deyil,
dərslikdəki oxu mətni üzrə iş nəzərdə tutulur. Bu isə alt standartın
reallaşdırılmasına xidmət edə bilməz. Mövzunun tədrisində digər bir
yanlışlıq mətndaxili tapşırıqların yerinə yetirilməsinin məzmun üzrə işdən
və əsas fikrin tapılmasından sonraya saxlanılmasıdır. Hətta mətndaxili
tapşırıqların həyata keçirilməsi dinləmə mətni ilə oxu mətninin məzmun
və ideya baxımından müqayisəsindən sonraya saxlanılır. Əgər şagird
mətnin məzmununu mənimsəməyibsə, bu işləri həyata keçirə bilməz.
Beləliklə, mövzunun tədrisində idrak taksonomiyalarının mərhələlərindən
irəli gələn ardıcıllıq pozulmuşdur.
Məzmunun işlənməsi baxımından
3.1.3. ( Mətnin hissələri, abzaslar və cümlələr arasında
əlaqəni gözləməklə yazıya düzəlişlər edir) (MMV, səh.26) alt
standartının reallaşdırılması üçün dərslikdə verilmiş 13-cü tapşırıq
(“Lüğətin köməyi ilə mətndə bütün hərfləri böyük yazılmış
ifadələrin
düzgün yazılışını müəyyənləşdirin”) (səh.12) alt
standartın tələbini ödəmir. Alt standartın tələbi mürəkkəb adların
orfoqrafiyasına edilən düzəlişlərlə reallaşdırıla bilməz.
“Bəxt, ağıl və zəhmət” mövzusunda verilmiş 3.1.3. alt
standartının (MMV, səh.42) reallaşdırılması üçün dərslikdə
nəzərdə tutulmuş tapşırıq (“Səfanın cavabını müəyyənləşdirmək
üçün çərçivədə verilmiş sözləri ardıcıl düzmək lazımdır”)
(səh.26) alt standartın tələbi üçün çox bəsitdir. Mətnə yazılı
əlavəni şagird özü düşünməlidir. Hazır sözlərdən mətnin özü
verilməsə belə, həmin cümləni qurmaq mümkündür.
Məzmunun işlənməsi baxımından
Ana dili fənninin xarakterinə, məzmun standartlarının
mahiyyətinə uyğun gəlməyən, hətta bəziləri mücərrəd xarakter
daşıyan standart suallar dərslikdə təkrar olunur, məsələn:
“...mətndəki əsas fikri müəyyənləşdirin...” (səh. 76, 80), “Bu
mətn əvvəlki mətnlərdən nə ilə fərqlənir?” (səh. 91, 115, 118),
“Mətn üzərində iş aparmaq üçün hansı sual və tapşırıqlardan
istifadə edərdiniz?” (səh.138), “Mətn əsasında dialoq qurun.
Müşahidə aparın. Bu zaman nədən istifadə etmədiniz?”
(səh.146), “...dialoq qurun...” (səh. 23, 46, 91, 152, 155).
Mətndəki əsas fikri müəyyən etməklə bağlı suallar bir çox
hallarda əvvəldə, yəni 1-ci və ya 2-ci tapşırıqlarda verilir (səh. 17,
34, 59, 76, 80). Bu, pedaqoji baxımdan da doğru deyil. Bəllidir ki,
ideyanın düzgün müəyyənləşdirilməsi mətn üzərində müəyyən iş
aparıldıqdan sonra mümkündür.
Məzmunun işlənməsi baxımından
Səhifə 62. Sultan Mahmudla bağlı mətn yanlış təəssürat
yaradır: “Həqiqətən, Allah ona kömək etmiş və Sultan
Mahmud böyük qələbə qazanaraq çox dəyərli qənimətlərə
sahib olmuşdur”. Burada Allahın Mahmud Qəznəviyə kömək
etməsi fakt kimi irəli sürülür, halbuki bu fakt deyil, hadisələrə
münasibətdən doğan fikirdir. Mətn dünyəvilik prinsipinə ziddir.
Əsər didaktik baxımdan da məqsədəuyğun deyil. Sultan
Mahmudun öz şöhrəti üçün bir xalqı soyub əldə etdiyi qəniməti
Allah qorxusundan digər xalqın kasıb-kusubuna paylaması heç
də örnək olacaq hərəkət deyil. Bu baxımdan Allaha verdiyi söz və
o sözün yerinə yetirilməsində ideal heç nə yoxdur.
Məzmunun işlənməsi baxımından
Həmin mətndə deyilir: “...Əgər
Allaha bir daha işiniz düşməyəcəksə,
vəzirlərinizin,
komandanlarınızın
dediyini edin! Lakin Allaha yenidən
dua
edib
nə isə istəyəcəksinizsə,
nəzirinizi yerinə yetirin, qənimətləri
yoxsullara paylayın”. Bu hissədəki
fikir şagirdi mənəvi bağları təmənna
əsasında qurmağa təşviq edir, sanki
“Allaha rüşvət” deyimini yada salır.
Verilən vədə əməl edilməsi ideyası
başqa mətn vasitəsilə çatdırılsa, daha
məqsədəuyğun olar.
Məzmunun işlənməsi baxımından
Səhifə
93.
“Sədaqətli
dost”
mətni
şagirdlərə artıq 5-ci sinif
“Azərbaycan
dili”
dərsliyindən tanışdır. 5-ci
sinif dərsliyində bu mətn
“Bilirdim ki, gələcəksən”
adı ilə təqdim olunmuşdur.
Bu dərslikdə mətnin adı və
forması
bir
qədər
dəyişdirilsə
də,
13-cü
çalışmada mətnin adı 5-ci
sinif
dərsliyindəki
kimi
“Bilirdim,
gələcəksən”
şəklində verilmişdir.
Dostları ilə paylaş: | 
