Dərslik az ərbaycan Milli Konservatoriyasının

 
10 
 
  
Q
ədim  sivilizasiyaların  incəsənəti bu cəmiyyətin  inkişaf 
s
əviyyəsini əks etdirirdi. 
Yunanlar  Misiri  Yeqipet 
(sirr)  adlandırırdılar,  Misirlilər öz 
ölk
ələrinə  Kemet(qara  torpaq)  adı  verirdilər. E.ə. III əsrdə  Misir 
kahini Manefon yunan dilind
ə “Misir tarixini” yazmış və burada bir 
nec
ə dövrləri: Qədim, Orta və Yeni hökümranlıqlarını əks etdirmiş-
dir. O, öz 
əsərində 31 fironlardan yazmışdır. (yunan sözü olan fara-o 
– misir (sözü) per-o - böyük ev - dem
əkdir, hökümdarları belə adlan-
d
ırırdı, firona - günəşin, tanrının oğlu deyirdilər). 
Misir dini q
ədim Misir incəsənətinin xüsusiyyətlərini müəy-
y
ənləşdirirdi: o, sirli canlı dünyaya – yox, ölü dünyaya yönəlmişdir. 
S
ərdabədə  olan incəsənət  əşyalarına  təkcə  baxmaq üçün  təyin 
olunmamışlar.  Onlar  xüsusi  sehirli  gücə  qadir  olaraq,  ölən  adamın 
yolunda o dünyaya keçm
ək üçün köməkçi vasitə idilər – yaradıcılar 
bel
ə  fikirləşirdilər. Misirlilərdə  rəssam sözü “Həyatı  yaradan” 
dem
əkdir. Uzun müddət Misir memarları, heykəltəraşları və rəssam-
ları cəmiyyətdə ən yüksək mövqe tuturdular. 
 

---

 
11 
 
Nefertiti 
 
Q
ədim Misir incəsənətində ilk dəfə klassik memarlıq formaları 
(piramida,  sütun), heyk
əltaraşlıqda  və  rəssamlıqda  yeni  növlər 
yaranmağa  başlamışdır.  Misirlilər müxtəlif  materialların  emal 
etm
əyini yüksək məharətlə yerinə yetirirdilər. 
 

---

 
12 
 
Nil çayında ov 
 
Ön 
ASİYA  (Şümer, Akkad, Babilistan, Assuriya)  incəsənəti 
IV-III minillikd
ə  yaranmış  və  bir necə  minilliyi  əhatə  etmişdir.  Bu 
ölk
ələrin incəsənəti  -  mürəkkəb və  sirlidir.  İnsanı  və  ya hadisəni 
t
əsvir edən üslublar və sujetlər, məkan və zaman təsvirləri o zaman 
tamamil
ə  başqa  idi.  Hər  hansı  təsvir süjet çərçivəsindən  çıxaraq, 
özünd
ə əlavə fikir daşıyırdı. 

---

 
13 
 
İştar darvazası 
 
Divar  yazısının  və  heykəlin hər  bir  personajı  abstrakt  anlam 
sistemind
ə yaranırdı (xeyir və şər, həyat və ölüm). Bunu təsvir etmək 
ücün usta r
əmzi dilə müraciət edirdi.  
R
əmz  ilə  təkcə  tanrılar  yox,  tarixi  hadisələr də  dolğun  idi. 
Bunlar  insanın  işlərinin  hesabatı  kimi  tanrıların  qabağında  anılırdı. 
Onların yazıları Mixi yazılar (klinopis) adlanırdı. 
Böyük reqionun Krit-Miken 
dünyası bir necə yüzilliklər boyu 
nümun
əvi rəsmi emalatxanası kimi qəbul edilirdi. Zəngin memarlıq 
abid
ələri  yaranırdı:  burada  divar  rəsmləri ilə  gözəl möhtəşəm 

---

 
14 
saraylar, müq
əddəs  bağlar  ilə  əhatəli  olunmuşlar;  incə  yazılmış 
vazalar,  mür
əkkəb dini məbədlər,  gözəl  işlənən atributlar buna 
misaldır. Bu dünya yazını bilirdi. Krit özündən sonra bu günə qədər 
açılmayan  “Xətli  yazı  A”  və  arxivlər “Xətli  yazı  B”  qoymuşdular, 
bunlar XX 
əsrdə İngiltərəli Çedvik və Ventris tərəfindən açılmışdır. 
Q
ədim Yunan  incəsənəti  Krit-Miken  kökləri  əsasında 
yaranmışdır. Yunan memarlığı, heykəltaraşlığı, fəlsəfəsi, dini və elmi 
başqa  xalqların  inkişafına,  xüsusən  Roma mədəniyyətinə  böyük 
t
əsir  etmişdir.  Roma  imperiyası  Britaniya  adalarından  Şimali 
Afrikaya, Türkiy
ədən İordaniyaya qədər yeri əhatə edirdi
. 
 
 
Afina-Akropol 
 
Q
ədim  Roma dünyaya əsl mədəniyyəti insanlara hədiyyə 
etmiş,  gözəl  planlaşdırılmış  şəhərləri,  yolları,  körpüləri, su kəmər-

---

 
15 
l
ərini,  kitabxanaları,  arxivləri və  sarayları  vermişdir.  Rəngarlıqda 
portret janrı inkişaf etmişdir. Romada gözəl ədalət məhkəmə sistemi 
yaranmışdır, bu sistemdən hal-hazıra qədər istifadə edilir. 
Orta 
əsrlər incəsənəti həm xristianlıqda, həm də islamda dini 
mövzuları əks etdirdi. 
Ərəb xülafəti VIII-XV əsrlərdə yaranıb və inkişaf edilib. Bu 
höküm
ətin islam prinsipləri  Qurani-Kərim  əsasında  qurulmuşdur. 
Müs
əlman incəsənəti bütün sahələrdə  Quranın  ayələri  həm 
memarlıqda,  həm  dekorativ-tətbiqi incəsənətdə,  həm kitab 
miniatürl
ərində  əks olunurdu Müqəddəs  yazını  əks etdirmək üçün 
x
əttatlıqdan istifadə olunur və təsnifləşirdi (kufi, nəsxi, reyxani, suls, 
tauki, muxakkak, rukai, nasta
liq yazıları var). 
 
 
Qurani-K
ərim 
 
XÜLASƏ: 
Q
ədim Misirin təsviri incəsənəti (Divar rəngarlığı, 
heyk
əltaraşlıq). Qədim ön Asiya təsviri incəsənəti, Şumer və Akkad 
inc
əsənəti. Babilistan incəsənəti. Assuriya incəsənəti. Əhəmənilər və 
Sasanil
ərin incəsənəti.  
Q
ədim Yunan incəsənəti. Qədim Roma incəsənəti. Bizans 
imperiyasının  incəsənəti.  İslam  incəsənəti. (Əməvilər, Abbasilərin, 
Fatimil
ər xülafətinin incəsənəti). 

---

 
16 
İNTİBAH DÖVRÜNÜN  
TƏSVİRİ İNCƏSƏNƏT TARİXİ 
  
İntibah dövrü hümanizm priтsipləri əsasında qurulmuşdur. Bu 
c
ərəyan XIV əsrdə İtaliyada yaranmış, sonralar XV əsrin II yarısında 
- XVI 
əsr boyu Avropa ölkələrində yayılmışdır. 
Humanizmd
ə  insan və  onun  yaratdığı  nemətlər yüksək 
qiym
ətləndirilirdi. Humanistlər elə  hesab edirdilər ki, hər bir insan 
şəxsiyyət  kimi  azad  inkişaf  etməlidir və  öz  bacarıqlarını  həyata 
keçirtm
əlidir.  Humanizmin  ideyaları  ən çox və  dolğun  incəsənətdə 
t
əsdiqini  tapmışdır.  Onun  əsas mövzusu -  mənəvi və  yaradıcılıq 
imkanları  olan  gözəl,  harmonik  inkişafda  olan  insandır.  Antik  dövr 
humanistl
əri  ruhlandırırdı  və  onlar ücün bilik, bədii  yaradıcılıq 
m
ənbəyi idi. Avropada Yeni dövr mədəniyyətinin  əsasını  İntibah 
inc
əsənəti qoymuşdur. 
İncəsənətin əsas növləri olan rəngarlıq, qrafika, heykəltəraşlıq 
v
ə  memarlıq  tamamilə  dəyişirdi.  Memarlıqda  yenidən təkmilləşmiş 
antik order sistemi t
əsdiq olunur. Yeni tipli ictimai binalar 
yaranmağa  başlayır.  Rəngarlıq  -  xətt və  hava  perspektivaları, 
anatomik bilikl
əri və insan bədəninin proporsiyaları ilə zənginləşirdi. 
İncəsənət  əsərlərinin  ənənəvi dini mövzularına,insanlığa  aid 
mövzular daxil edilirdi. Antik mifologiyaya, tarix
ə, mənzərəyə, 
portret
ə, məişət səhnələrinə  maraq  oyanırdı.  Memarlıq  binalarını 
göz
əlləşdirən monumental divar rəsmləri ilə bərabər şəkil və rəngli 
yağlı boyalarla rənkarlıq yarandı. 

---