Dərslik az ərbaycan Milli Konservatoriyasının

 
48 
 
Florensiya 
 
Azad kompozisiya il
ə tikilmiş və dekoru zəngin olan barokko 
üslubu  klassisizml
ə  əvəz olunur (Fransa XVII əsr).  Klassisizm 
kompoz
isiyasında simmetriya və hissələrin bir birinə tabeciliyi əsas 
idi (Versal, Luvr).  
 

---

 
49 
 
Versal 
 
XVIII 
əsrin  əvvəllərində  ciddi klassik üslubundan sonra 
yüngül üslub – rokoko 
(balıqqulağı) yaranır. Burada interyerdə puf, 
t
əmtəraqlı  ornament  oyması,  asimmetrik formalar və  balıqqulağı 
forması üstünlük təşkil edirdi. 
XIX 
əsrdə  Fransada  ampir  üslubu (Napoleon  imperiyasının 
üslubu) yaran
ır. Bu üsluba monumentallıq, lakoniklik aiddir. Qədim 
Misir v
ə  Antik  memarlığının  elemetlərindən burada istifadə 
olunurdu.Roma imperator
luğunun  tikilisi  Ventiliy  Severinin 
Arkasına bənzətməsi - Parisdə Karusel arkası (1806, Persye, Fonten) 
v
ə Ulduz arkasının (1806-36, Şalqren) yaranmasına səbəb olur.  
Kapitalizmin  inkişafı  ilə  XIX  əsrin  ortalarında  şəhərsalmada 
d
ərin dəyişikliklər baş verir. Yerin bahalığına görə tikililər daha çox 
sıxlaşdı  və  evlər hündürə  qalxmağa  başladı.  Müasir çoxmərtəbəli 
binalardan  şəhər  formalaşmağa  başladı.  Elmi  və  texniki ixtiralar 
şəhərin yeni struktur axtarışlarına gətirdi: fabriklər, zavodlar, inzibati 
b
inalar,  vağzallar,  idman  tikililəri, sərgi  zalları,  ticarət  binaları 
tikilm
əyə  başladı.  İlk  dəfə  metal konstruksiyalar -  şüşə  ilə 
birl
əşdirildi:  bağlı  (örtülü)  bazarlar,  vağzallar,  univermaqlar  buna 
nümun
ədir. 

---

 
50 
Memarlığın  inkişafına  Ümumdünya sənaye sərgiləri (Kristal-
palaz,  London; Eyfel qüll
əsi, Fransa) böyük əhəmiyyət kəsb etdi. 
Memarlıqda eklektika üslubu yarandı, bu müxtəlif üslubların qarışıq 
formasıdır. 
 
 
Eyfel qüll
əsi 
 
B
əzi evlərin, binaların, vağzalların fasadı eklektik formada idi. 
XIX 
əsrin 90-ci  illərində  Belçikada, Fransada, Avstriyada və 
Almaniyada  eklektikaya 
qarşı  yeni  üslub-  modern  üslubu  yarandı, 
hansı ki buna sadə axar xətt mənsubdur (divar, pəncərə, qapı). Onun 
banil
əri belçikalı  Van  de  Velda  (Almaniya)  və  ispaniyalı  Antonio 
Qaudidir. 
 

---

 
51 
 
Antonio Qaudi. 
Quel parkı 
 
 
Antonio Qaudi.Visensin evi 
 
XIX 
əsrin  axırında  Çikaqoda  (ABŞ)  çoxbinalı  tikililərdə  ilk 
d
əfə  polad karkasdan istifadə  olunmağa  başlanır.  XIX  əsrin 60-cı 

---

 
52 
ill
ərində  beton  armirlaşdırılır.  Bu ideya dəmir-beton konstruksiya 
çoxm
ərtəbəli  yaşayış  binalarının  xidmətinə  yönəldilir (1903, 
O.Perre). Memarlığın başqa yolu isə dəmir-betondan plastik xüsusiy-
y
ətlərini istifadə  etməklə,  onu müxtəlif  formaya  salmağa  heykəltə-
raşlıq kimi baxılırdı (Eynşteynin gümbəzi 1820 - E.Mendelson). 
Bauxauzda  -  Veymarin b
ədii sənaye məktəbində, yeni 
memarlıq  istiqaməti  -  funksionalizm  yaranır.  O,  incəsənətin və 
texnikanın sintezidir (memar Mis Van der Roe). 
 
 
Mis Van der Roe.
Yaşayiş binalar 
 

---

 
53 
 
Lekorbüzye. 
Savoy villası 
 
XX-ci 
əsrin 70-90-cı  illərində  memarlıqda  post-modernizm 
yaranır.  Bu  üslub  qeyri-adi  formalara  arxalanaraq,  inkişaf  edirdi. 
(Ç.Cekens, R.Stern). 
Az
ərbaycan  memarlığı  müxtəlif üslublarla zəngindir. 
Memarlar Ziv
ər bəy Əhmədbəyov,Qasım bəy Hacıbabayev, Məşədi 
Mirz
ə  İsmayılov,  İosif  Qoslavskiy,  S.Dadaşov,  Mikayıl  Hüseynov, 
Altay Mir-
Bağırov,  Hafiz  Əmirxanov  -  Azərbaycan  memarlığı 
tarixind
ə böyük xidmətləri olmuşdur. 
 
 
İ.K.Ploşko. İsmailliya 

---

 
54 
 
 
M.Üseynov. Kinoteatr “Nizami” 
 
 
Altay Mir-
Bağırov. Şəmkir idman olimpiya kompleksi 
 

---

 
55 
XÜLASƏ: 
XVII-XX 
əsr Almaniya, İspaniya, İngiltərə, Fransa memarlığı. 
(barokko, klassisizm, rokoko, neoklassisizm, neorenesans, neoqotika, 
neobarokko,  modern,  rassionalizm,  konstruktivizm).  Bağ-park me-
mar
lığı. Azərbaycan memarlığı. Hacı-Bababəyov, Qoslavskiy, Mika-
y
ıl Hüseynov, S.Dadaşov, Altay Mir-Bağırov, Hafiz Əmirxanov. 
 
 

---

 
56 
DEKORATİV – TƏTBİQİ İNCƏSƏNƏTİ. MİNİATÜR. 
XƏTTATLIQ. 
  
Dekorativ-t
ətbiqi incəsənəti praktik təyin edilən bədii 
m
əhsulun  emalıdır.  İslam  incəsənətində  kitab miniatüru  geniş 
yayılmışdır. Miniatür sözü latın sözündən yaranıb (əlyazma kitablar 
üçün  boyanın  bir  növüdür).  Xüsusi bədii texnika ilə  xüsusiləşmiş 
miniatür  -  forma il
ə  kicik bədii  əsərdir.  Miniatür  əlyazmalar kitab 
kimi papirusda,  perqamentd
ə  və  kağızda  əks olunurdu,  rəssamlar 
miniatüru  fırça və  ya qələm  (kalam) ilə  quaş,  akvarel  və  başqa 
boyalarla r
əngləyirdi,  təsviri fonlar və  müəyyən  detallar  qızıl  və 
gümüş ilə yazılırdı. 
Kitab  miniatüru  hələ  Qədim  Yunanıstanda  mövcud idi.  Orta 
əsrlərdə  Bizans  Avropasında  miniatür  süjetlərində  müqəddəs 
in
sanların həyatı səhnələrində əks olunurdu. Rusiyada miniatür dini 
kitablarda və ikonalarda geniş yayılırdı. Miniatür sənətinin zirvəsi və 
ən  çox  yayılması  Ərəb  xülafəti  ölkələrində:  İranda,  Əfqanıstanda, 
Orta  Asiyada,  Türkiyədə,  Hindistanda,  Azərbaycanda,  xüsusən 
İraqda olmuşdur. Kitab miniatüru dini, bədii, elmi ədəbiyyatlarından 
istifadə  olunurdu  (Əl-Xariri  “Məkamlar”  –  rəssam  Yaxya  ibn 
Mahmud “Xəmsə” - rəssam Cüneyd Sultani). 
Şəkillərlə bəzənilən ən qədim əlyazmalarından biri “Hərəkət-
siz 
ulduzların  təsviri”  kitabıdır  (XI-əsr  İran).  Miniatürçulərin  ən 
görkəmli  əsərləri  XIV  əsrə  və  sonrakı  illərə  aiddir.  Burada 
rəssamların tibbi, coğrafi, tarixi və orta əsrlərin görkəmli şairlərin - 
Firdovsi, Nəvai, Nizaminin əsərlərinə şəkil çəkilirdi. 
R
əssamlar predmetləri və fiqurları düz səthdə yerləşdirirdilər: 
aşağıdan  yuxarıya  –  uzaqlaşana  qədər, beləliklə  onlar məkanı  belə 
göst
ərirdilər.  Şərq miniatürunun  əsas ifadəli vasitəsi  -  işıq  və 
konturdur. 
Kompozisiya  şəkilin nazik xəttə  və  təmiz rəngli ləkəyə 
əsaslanırdı. Miniatürun dekorativliyi - onun ornamenti və xəttatlığın 
birliyind
ədir. 

---