204
lar dünyanın olduqca çox ölkəsində şöbələrə malikdirlər
və keyfiyyətin idarə edilməsi və istehlakçıların hüquqları-
nın müdafiəsi kimi beynəlxalq problemləri həll edirlər.
Azərbaycanda keyfiyyətin idarə edilməsi üzrə bütün
metodoloji və təşkilati-metodik işi Azərbaycan Höküməti-
nin təmsilçisi kimi Azərbaycan Respublikası Standartlaş-
dırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsi, qa-
nunverici işi isə nümayəndəli müvafiq icra hakimiyyəti or-
qanları həyata keçirir. Adı çəkilən Komitə ölkənin bütün
ərazilərində təşkilati-metodik, nizamlayıcı və nəzarət
funksiyalarını həyata keçirən şaxələnmiş şöbələr və təşki-
latlar şəbəkəsinə malikdir. Belə təşkilatların tərkibinə ETİ
və TKB (təcrübi-konstruktor bürosu), standartlaşdırma
orqanları, metroloji və sınaq laboratoriyaları və bir sıra di-
gər təşkilatlar daxildir.
Müxtəlif sahəli nazirliklər səviyyəsində xüsusi böl-
mələr mövcuddur. Onların tabeçiliyində müxtəlif sahə ida-
rəetmələri və laboratoriyaları (çox vaxt sahə müəssisələri
nəzdində) yerləşirlər. Keyfiyyətin idarə edilməsi üzrə döv-
lət və müxtəlif sahəli orqanların funksiyalarını – standart-
laşdırmanın, sertifikatlaşdırmanın, nəzarətin və s. yerinə
yetirilməsi üçün regional mərkəzlərə malikdir.
Müəssisələrdə keyfiyyətin idarə edilməsi xidmət-
lərini, bir qayda olaraq, təşkilati seçirlər, belə xidmətin
konkret təşkilati formaları isə keyfiyyətin idarə edilməsi
sisteminin müəssisənin idarə edilməsinin ümumi sistemin-
dəki yerindən, istehsalın miqyasından və spesifikliyindən
asılıdır.
Maşınqayırmanın tipik orta müəssisəsində belə xid-
mətə, tabeçiliyində keyfiyyətin idarə edilməsinin təkmil-
205
ləşdirilməsi ilə bağlı olan, analitik iş üzrə bölmələrin, tex-
niki nəzarət (keyfiyyətə nəzarət şöbəsi) şöbəsinin (idarəsi-
nin), sınaq və ölçmə laboratoriyalarının, meteroloji xidmə-
tin olduğu keyfiyyət üzrə müdir müavini (keyfiyyət üzrə
müdir) başçılıq edir.
Qeyd etmək vacibdir ki, keyfiyyətə nəzarətin və
onun elementlərinin funksiyası texnoloji prosesləri təşkil
etməli və buna görə də ehtiyatların müvafiq xərclərini nə-
zərə almalıdır ki, bu da bütövlükdə həmin məhsulun isteh-
salının təşkilinə və iqtisadi hesablanmasına əhəmiyyətli
dərəcədə təsir göstərir. Bundan başqa, müəssisənin təşkili
həmişə, onun nasazlıqlarının, zədələrin yaranmasının ehti-
malının hesablanması üzərində qurulmalı və məhsulun ya-
radılması və hərəkəti proseslərinin keyfiyyətinə operativ
təsirinin məhsulun yaradılmasının və reallaşdırılmasının
ilkin mərhələsində zədə və çıxdaşların aradan qaldırılma-
sının sxemini nəzərdə tutmalıdır.
Nəzərdən keçirilmiş, keyfiyyətin idarə edilməsinin
yüksək səviyyəli sistemi elementlərinin səlahiyyətləri çər-
çivəsində TQM-ə istiqamətlənməklə bütün Deminq sil-
siləsi boyu işi həyata keçirir.
9.5. Keyfiyyətin idarə olunması zamanı
motivasiya prosesinin əhəmiyyəti
Müəssisədə keyfiyyət sisteminin tətbiqi çox vaxt
müstəsna olaraq onlar üçün həvəsləndirici olan sertifikatın
alınmasına yönəlmiş olur. Bu məsələnin həllindən sonra
müəssisədə keyfiyyət sisteminin baxılmasına maraq və
cəhd azalır. Oxşar hal gözlənilən üstünlüyün azalması za-
manı yaranır. Məsələn, xərclərin qısamüddətli artımı və ya
206
sifarişlərin sayının azalması zamanı səylərin zəifləməsi
baş verir, məhsul keyfiyyətinin və xidmətlərin yaxşılaşdı-
rılmasına yönəlmiş davranış dəyişir. Bu əməkdaşlar üçün
tam ədalətlidir. Əgər üstünlüklər, məsələn mükafatlar, xid-
məti avtomobillər və xarici ezamiyyətlər yox olursa və ya
onlara sadəcə öyrəşirlərsə, onda fəaliyyətin fəallığı azalır,
zəruri davranış isə get-gedə daha da pisləşir.
Beləliklə, xarici motivasiya yalnız qısa müddətdə və
dövri olaraq təhrikedici və yardımçı vasitə kimi fəaliyyət
göstərə bilər. Müəssisədə yalnız daxili motivasiyanın ya-
radılması keyfiyyət sisteminə real fayda verə bilər. Daxili
motivasiyanın yaradılması əhəmiyyətli dərəcədə dərketmə
və həyəcankeçirmə prosesləri ilə əlaqədardır. Bu zaman
bütün səviyyələrdə ierarxiyanın və auditor rəhbərlərinin
fəaliyyətinə böyük əhəmiyyət verilir. Daxili motivasiyanın
yaradılması və onun qorunub saxlanılması çətin məsələdir.
Onun müəssisə və əməkdaşlar üçün məqsədəuyğun və
əhəmiyyətli olmasına inamın formalaşdırılması, sonuncu-
larda məsuliyyət hissinin və onun reallaşmasında fəal işti-
raka cəhdin yaradılması zəruridir.
Belə məsələnin həllindəki önəmli anlar aşağıdakıla-
rdır:
-
informasiya və yardım;
-
əlaqə;
-
bütün əməkdaşların fəal cəlb olunması;
-
nümunə və rəhbərlik.
Daxili motivasiyanın yaradılması və müdafiə edilmə-
sinin bəzi ümumi prinsiplərini göstərmək olar:
-
daimi motivasiya işdən yaranır, hansı ki, cazibədar
olmalı, yaradıcı xassəyə malik olmalı, icraçıdan məsuliy-
yət tələb etməlidir;
207
-
məqsədlərin qoyuluşu və qiymətləndirilməsi, həm-
çinin işin nəticələri dəqiq müəyyən olunmalıdır;
-
motivasiyanı, nail olunmuş nəticələrin tanınması və
onlara görə minnətdarlıq möhkəmləndirilir;
-
xidmətdə irəliləyiş, gələcək planlar və peşəkar yük-
səliş motivasiyaya xidmət edən yaxşı amillərdir;
-
heyətin şəxsi hazırlanmasının istehsalatda istifadəsi
önəmli motivatordur.
İdarəetmə elminin baniləri heyətin motivasiyasının
müəssisənin səmərəli fəaliyyəti üçün mühüm əhəmiyyətini
qeyd edirdilər. F.Teylor inzibatçılar ilə dostcasına əmək-
daşlıqdan, A.Fayol və H.Emerson - ədalətli mükafatlandır-
madan bəhs etmiş, H.Ford isə 8 saatlıq iş günü və əmək
haqqının minimal səviyyəsini tətbiq etmişdir. Lakin heyə-
tin motivasiyasının əhəmiyyəti tam sxemdə öz əksini "in-
san münasibətləri" doktrinasında və insanların davranışı
haqqında elm nöqteyi-nəzərindən idarəetməyə yanaşmada
tapmışdır.
Keyfiyyətin idarə edilməsində heyətin motivasiyası
işçilərin, məhsul keyfiyyətinin təmini üzrə aktiv fəaliyyətə
təhrik olunmasıdır. Motivasiyanın əsasında əməyə vic-
danlı münasibət hesabına işçilər üçün öz şəxsi məqsədlə-
rini reallaşdırmaq üçün imkanların yaradılması prinsipi
dayanır. İdarəetmədə motivasiya hər şeydən əvvəl idarəet-
mə metodlarının bacarıqlı uzlaşdırılması, kifayət qədər ya-
rarlı idarəetmə üslubunun formalaşdırılması ilə əlaqədar-
dır. O, muzd prosesində və formalarında, saziş şərtlərində,
əməyin ödənilməsi və həvəsləndirilməsi, ixtisasın yüksəl-
dilməsi sistemində reallaşır və hər bir təşkilatın rəqabətə
davamlığını müəyyən edən təməldir (idarəetmə sahəsində
görkəmli mütəxəssislərin rəyinə görə).
Dostları ilə paylaş: |