Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 2,8 Kb.
|
271 tehlak dəyərini müəyyənləşdirirsə, qiymət onun dəyərini xarakterizə edir. Odur ki, standartı və qiymətləri eyni vaxtda işlədikdə qiymət və keyfiyyət arasında rasional əla- qə tapmağa imkan yaranır. Hazırda bir sıra ölkələrdə yeni növ məhsula eyni vaxtda texniki şərtlər və qiymətlər işlənir. Bu vaxt məhsu- lun limit qiyməti və iqtisadi səmərəliliyin ölçüsü təyin olu- nur. Məhsulun limit qiymətinin təyini texnikanın verilmiş səmərəlilik səviyyəsində istehsal xərclərinin maksimum buraxıla bilən səviyyəsini müəyyən etməkdən ibarətdir. Bu qiymətə görə məmulatın satış qiyməti müəyyənləşdiri- lir. Texniki- istehsalat təyinatlı yeni məhsulun limit qiy- məti rəsmi metodikaya əsasən aşağıdakı kimi hesablanır: (12.8) burada Q y – yeni məmulatın qiymətinin yuxarı həddi; U - məhsulun seriyalı istehsalı nəticəsində istehsal xərclərinin aşağı düşməsi ilə əlaqədar ucuzlaşma əmsalı, onun qiyməti. 0,8 götürülür. Dövlət standartlaşdırma orqanları ilə yerli qiymət or- qanları birgə işləməlidirlər ki, yaradılmış standart tətbiq olunduqda iqtisadi səmərə verə bilsin. 12.4. Obyektlərin identifikatlaşdırılması və kodlaşdırılması İdentifikatlaşdırma obyektə onu digər obyektlərdən birmənalı surətdə fərqləndirən unikal adın, nömrənin, ni- şanın, şərti işarənin, əlamətin verilməsidir. Obyektə uni- kallıq verən ad, nömrə, nişan, şərti işarə, əlamət identifika- tor adlanır. 272 Şərti işarə dedikdə, obyektin identifikatlaş-dırılma- sını təmin edən hərf, rəqəm və digər işarələrin müəyyən qaydalar üzrə tərtib edilmiş dəsti (yığımı) başa düşülür. Məlumdur ki, hər bir obyekt onu digər obyektlər- dən, hətta oxşar obyektlərdən fərqləndirən əlamətlərə ma- likdir. Bu əlamətləri insan özünün hiss orqanları vasitəsilə dərk edir. Bizim hiss orqanlarımız hər bir obyekt haqqında informasiyam qəbul edir və onu beynimizə ötürür. İnsan beyni informasiyaları yadda saxlamaq, təhlil etmək və la- zımi qərarlar qəbul etmək üçün böyük imkanlara malikdir. Bir obyekti digərlərindən həmin obyektə məxsus olan müəyyən əlamətlərə görə fərqləndirirlər. Bu zaman insan çalışır ki, ən zəruri əlamətləri və ya bir əsas əlaməti seçsin. Bu əlamət identifikatordur. Məsələn, mağazadan müəyyən avtomo-bili alan zaman bir alıcı üçün identifıkator ağ rəngdir, digəri üçün isə qırmızı rəngdir. Praktiki olaraq soyadlar, adlar, nömrələr, işarələr, ünvanlar, xarakteristi- kalar, göstəricilər və s. obyektlərin identifıkatorlarıdır. Konkret obyekti bir çox digər obyektlərdən dəqiq fərqlən- dirmək üçün bir neçə identifikatorlardan istifadə etmək la- zımdır. Məsələn, avtomobilin rəngindən əlavə onun qiy- mətinin müəyyən məbləğdən baha olmaması da alıcılar üçün vacibdir. Müxtəlif situasiyalarda konkret obyektin və ya oxşar obyektlər qrupunun identifıkatlaşdırılması zərurəti meyda- na çıxır. Belə ki, maddi-texniki təminat məsələləri-nin həl- li üçün konkret markalar, modellər, artikullar, tiplər, məh- sulu tam identifikatlaşdıran xassələr haqqında informasiya alınmalıdır. Bu informasiya məhsulun düzgün seçilməsinə və onun satın alınması haqqında qərar qəbul etməyə imkan 273 verir. Bu məqsədlə minimum və maksimum informasiya- lardan istifadə edilə bilər. Minimum İnfor-masiya yığımı məmulatın adını, onun şərti işarəsini və ya kodunu, nöm- rəsini, həmin məmulatın xarakteristikalarını təyin edən normativ və ya texniki sənədin işarəsini özündə birləşdirir. Maksimum informasiya yığımı minimum informasiya yığımına əlavə olaraq məmulatın fıziki-kimyəvi və istis- mar (istehlak) xarakteristikalarını özündə birləşdirir. Kodlaşdırma obyektə və obyektlər qrupuna müəy- yən qaydalar üzrə yaradılan kodun verilməsinə deyilir. Kod obyektin adının bir neçə işarələrlə (simvollarla) əvəz olunmasını nəzərdə tutur. Kodların köməyi ilə maksimum qısa üsulla (yəni işarələrin minimum sayı ilə) obyektlərin identifikatlaşdırılması təmin edilir. Obyektləri identifıkat- laşdıran işarələrin sayının minimum olması informasiya- nın yığılmasının, uçotunun, saxlanılmasının və emalının səmərəliliyinin yüksəldilməsinə kömək edir. Kod işarələri aşağıdakılarla xarakterizə olunur: - kodun əlifbası; - kodun struktur quruluşu; - işarələrin sayı - kodun uzunluğu; - kodlaşdırma metodu. Kodun əlifbası müəyyən qaydada tərtib olunmuş işarələr (simvollar) sistemidir. Buraya çap qurğusunun klaviaturasında olan rəqəmlər, hərflər və digər işarələr da- xil ola bilər. Bununla əlaqədar olaraq kodlar rəqəmli, hərf- li və hərfli-rəqəmli olurlar. Bizim ölkədə, xaricdə və beynəlxalq təcrübədə infor- masiyanın kodlaşdırılması zamanı rəqəmli kodlardan daha çox istifadə olunur. Burada yarımçoxluq 10 obyektdən çox 274 deyildirsə, onda kod bir rəqəmdən ibarət olur - 0-dan 9- dək, 100 obyektdən çox deyildirsə, kod iki rəqəmdən ibarət olur - 00-dan 99-dək vəs. Müəyyən edil-mişdir ki, informasiyanın emalı prosesində ən yüksək səmərəlilik beş və beşdən az rəqəmlərdən tərtib olunmuş rəqəmli kod- ların tətbiqi zamanı təmin edilir. Kodun strukturu bir qayda olaraq kodun işarələrinin ardıcıl qrafiki təsvirindən və bu işarələrə uyğun bölgü səviyyələrinin adlarından ibarətdir. Məhsulun təsnifçisi üçün kodun strukturu aşağıdakı kimi verilə bilər: Kodda işarələrin sayı onun strukturu ilə təyin edilir və hər bölgü səviyyəsində əmələ gələn yarımçoxluqlara daxil olan obyektlərin miqdarından asılıdır. Hər bölgü səviyyəsində işarələrin sayını təyin edən zaman yadda saxlamaq lazımdır ki, yeni obyektlər ortaya çıxa bilər. Odur ki, ehtiyat kodları nəzərdə tutulmalıdır. : files -> book book -> Kendi Kendine book -> Qabriel Qarsia Markes "Patriarxın payızı" Roman Latın Amerikasının Nobel mükafatı laureatlı dünyaşöhrətli yazı book -> MahirəNərimanqızı book -> Qarabağ müharibəsi (Qısa tarix) book -> Alfred Besterdən “Qoca” əsəri book -> Orxan Bahadırsoy Pyeslər Orxan Elsevər oğlu Bahadırsoy book -> Orxan bahadirsoy orxan Elsevər oğlu Bahadırsoy book -> İntiharın kölgəsi Dr. Əfzələddin Rəhimli Dostları ilə paylaş:
|