müxtəlif reaksiya cavab reaksiyası verir. Antitel yüksək spesifikliyə m alik
olmaqla antigenin ayrı-ayrı determ inantlan ilə reaksiyaya girir. Spesifik
homoloji antigenlə kontakt zamanı heç bir seroloji reaksiyaya (aqqlyutina-
siya, presipitasiya.lizis) girməyən antitellər
natamam
(blokadaedici)
antitellər adlanaraq immunoqlobulinlərin müxtəlif sinifləri ilə təmsil olunur
və Kumbs (1945) reaksiyası ilə aşkar edilir. Orqanizmin immun cavabı
zamanı sintez olunan antitellərin spesifiklik dərəcəsi heterogen olmaqla, bir-
birindən fərqlənir və onun
heterogenliyi
adalınr. Bu onunla əlaqədardır
ki,hər bir antigenə qarşı müxtəlif bioloji fəallıq və quruluşa malik olan
antitel sintez olunur. Qaurovitsə görə (1968) antitelin
ekzogen
və
endogen
heterogen növü vardır.
Ekzogen heterogenlik
spesifik antigenen moleku-
lunda bir neçə müxtəlif determ inant qrupların olması nəticəsində mövcud
olur.
Endogen heterogenlik
immunoqlobulinlərin sintezinin müxtəlif orqan
və toxumalarda baş verməsi, genetik determinasiyalı qlobulinlərin və
antitellərin əmələ gəlməsi ilə xarakterlənir. Boyuna görə (1969) antigenə
qarşı yaranan cavab reaksiyası nəticəsində sintez olunan antitellərin
heterogenliyi immunoloji reaksiyaların ən xarakterik əlaməti sayılır M üəl
lifin fikrincə antitel populyasiya deyil, çox böyük bir ailəni xatırladır.
Antitelin molekulu determinant antigenin bütün molekullan ilə deyil, özü
nün yalnız müəyyən hissəsi
-antitelin fdal m wkszi
(antiderminant) ilə birləşir.
Müxtəlif siniflərə mənsub olan antitellərin molekulları fərqli olmaqla, onlar
malik olduqları fəal mərkəzin miqdarına-valentliyinə görə təsnif olunur.
Məsələn, İqÇ və İqA bivalent (2 fəal mərkəzə malikdir), İqM-polivalent (10
fəal mərkəzi vardır, onlardan 5-i antigenlə çox güclü birləşmək qabiliyyətinə
malikdir) immunoqlobulin sinfinə aid edilir.
Antigenlərə təsirinə görə
antitellər antitoksinlər, aqqlyutininlər, presipitinlər və lizinlərə bölünür.
İmmunoqlobulinhr
(antitellər) 3 genetik sistemlə kodlanır. 1-ci qrup
lokuslar ağır zəncirlərin sintezini, 2-ci qrup lokuslar yüngül kappa zəncirləri
nin sintezini kodlaşdırır. İnsan, dovşan və gəmiricilərdə immunoqlobulınlə-
rin çoxu allotinləri aşkar olunub. Allotin immunoqlobulinlərin səthində yer
ləşən növdaxili antigen determinantıdır. Allotinlərdən başqa immunoqlobu-
linlərdə izotin və idiotin antigen determ inantlan qrupu vardır. İzotin qrup
bir növdən olan bütün fərdlər üçün ümumi olan antigen spesifikliyidir. İm-
munoqlabilinlərin 5 sinfinin hamısı izotin hesab olunur. İdiotinlər antitellər
arasında olan antigenlik fərqidir.
İmmunoqlobulinlərin molekulyar kütləsi 20000 olan yüngül (L) və 50000
olan ağır (H) bir-birinə dolanan polipeptidlərdən təşkil olunur
(şskU 50).
IqC-
nin quruluşu daha ətraflı öyrənilməklə, onun molekulu 2 yüngül və 2 ağır
zəncirdən ibarətdir. Hər 2 zəncir antigenlıyə malikdir. Lakin ağır zəncirlərdə o,
immunoqlobulinlərin bütün siniflərində daha səviyyəvi spesifıkdir. Bu
xüsusiyyətinə görə bütün immunoqlobulinlərin ağır zəncirləri belə ifadı olunur:
qamma (£) İqÇ, myn (p) İqM, alfa (a) İqA, delta (d) İqD və epsilon (e)
İqE. Çerbertə görə atlard a- 3 sinif (İqÇ, İqÇ (t), yaxud İqA (t) və İqM, iri
buynuzlu heyvanlarda-İqÇ, İqA, İqM və 2 yanmsinif (İqÇı, İqÇı), qoyun və
keçilərdə- İqÇı, İqÇı, və İqÇ
3
, İqA, İqM , donuzlarda isə-İqÇ, İqA. İqM-
326
immunoqlobulinlər mövcuddur. İ.N .Fedorov (1963) qoyvm və keçilərin qan
zərdabında İqÇ-21,8±0,53, İqM -l,87±0,18 və İqA-0,37±0,06 mq/1 olduğunu
müəyyən etmişdir, İmmunoqlobulinlərin maksimal səviyyəsi quzularda ağız
südü qəbul etdikdən 24, minimal isə 20 günlükdə müşahidə olunur.
0 0 0 0 ^ 3
o
O
^boooo
4
«p
o
«
X Ф
ooo° ®©o®
'ООоооОФСФФ®
o*
, # • • • * * COÜOOOO
o000 0 0 ı
’•и »
J a a \
! * * • • • *
°~ı.
• § * 4
: :
5 f : •
• •
• t
v
ФФ ФФШОСЮООООС
♦
• •
• •
4
J
• •••
••
Şə/r// 50. Edelmana
g ö r ə ( 1 9 6 9 )
IqÇ-nin
q u r u l u ş u . Z ü l a l i k i a ğ ı r
(şəkildə
q a r a
f o n d a v e r i l i b )
və
i k i y ü n g ü l z ə n c i r d ə n i b a r ə t d i r . 1 9 9 9 6 a t o m l a r 1 3 2 0 a m i n
t u r ş u l a r ı n d a q r u p l a ş d ı n l ı b
İmmunoqlobulim
- M-insanın qan zərdabmdakı bütün immunoqlobulin-
lərin 10%-ni təşkil edir, molekulyar kütləsi 900 000 dalton, sedimentasiya
konstantı 19 s monomerdir. 10 fəal mərkəzə malikdir (onlardan 5-i homoloji
antigenə qarşı olduqca fəaldır). İqM-antigen impulsuna bütün immunoqlo-
bulinlərdən cəld cavab reaksiyası verir, 5 sərbəst subvahidi ilə homoloji
hüceyrələrlə (eritrositlər, bakteriyalar və s.) təmasda olur və İqM ı, İqM
2
yarımsinifləri vardır. Heyvanların əksəriyyətində İqM bala ətrafı pərdədən
ananın qanı ilə balaya keçə bilmir.
İmmunoqlobulin
- Ç (İqÇ antiteli) insan və heyvanların qan zərdabında
dominantlıq etməklə bütün qlobulinlərin 70-85%-ni təşkil edir, toxuma
mayelərində də mövcuddur, molekul kütləsi 160 000 dalton, konstrant
sedimentasiyası 75 monomerdir, insanda - 4 (Çı, Ç
2
, Ç
3
, Ç
4
,) iri buynuzlu
heyvanlardı isə -2 (Ç -l, Ç-2) yarımsinifı vardır. İri buynuzlu heyvanlann
qanında parçalanma müddəti 20-25, insanda və bütün digər heyvan
növlərində isə-20 gün təşkil edir. İqÇ toksinlərin və virusların prepitasiya və
327