Dərslik (I hissə)

 

147 

-  Qrupların  iĢləri  müzakirə  edilərək  ən  çox  təkrar  olunan 

müddəalar müəyyənləĢdirilir və ayrıca kağızda yazılır. 

BĠBÖ. Bu hərflərin tam açılıĢı aĢağıdakı mənanı verir: B - 

bilirəm, ĠB - istəyirəm bilim, Ö - öyrəndim. Bu üsul aĢağıdakı 

mərhələlər üzrə aparılır: 

a)

 

problem müəllim tərəfindən elan edilir; 

b)

 

müəllim lövhədə 3 sütundan ibarət cədvəl qurur və aĢa-

ğıdakı  bölmələri  qeyd  edir:  -  Bilirəm  /  Ġstəyirəm  bilim  /  Öy-

rəndim. 

c)

 

Ģagirdlər oxu dərslərində tədris olunan mətndəki prob-

lemlə bağlı bildiklərini söyləyir və cavablar birinci sütunda qeyd 

olunur; 

d)

 

həmin  məsələ  ilə  bağlı  bilmək  istədikləri  isə  2-ci 

sütuna yazılır; 

e)

 

dərsin  sonunda  bir  daha  həmin  cədvələ  diqqət  yetirilir 

və mətnlə bağlı öyrəndikləri üçüncü sütunda qeyd edilir. 

  Bu  üsul  Ģagirdlərin  bildiklərini  yada  salmasında,  bilmək 

istədiklərini  araĢdırmaqda  və  bu  araĢdırmalar  əsasında  gəlinən 

nəticələrin  onların  öyrənməsi  kimi  üzə  çıxarılmasında  əhə-

miyətli rol oynayır. Məsələn: 

 

“Hörümçəklər”(  “Azərbaycan  dili”,  II  sinif.  2009,     

s.110)  mətninin  oxusunda  BĠBÖ  cədvəlindən  istifadəyə  dair 

nümunə: 

Bilirəm 

Ġstəyirəm bilim 

Öyrəndim 

Hörümçəklər tor 

hörür. 

Hörümçək toruna 

kəpənək milçəklər və 

ağcaqanadlar düĢür  

 

Hörümçək toru 

necə 

hörür?Hörümçək 

necə çoxalır?       

Hörümçəyin 

təbiətə nə kimi 

xeyri var? 

Hörümçək toru 

maye kimi olur, 

havada bərkiyir. 

O,yumurta ilə 

çoxalır,zərərli 

həĢəratları məhv 

edir. 

 

---

 

148 

         Söz zənciri- bu üsul əsasən əlifba təlimi dövründə Ģagird-

lərin  heca  anlayıĢını  inkiĢaf  etdirmək,  onlara  hecalardan  sözlər 

düzəltmək vərdiĢi aĢılamaq məqsədilə istifadə olunur. Söz zən-

cirində  hər  bir  sözün  ikinci  hecası  növbəti  sözün  birinci  hecası 

olur.  Məsələn,  müəllim  lövhəyə  lalə  sözünü  hecalarla  yazır:  la-

lə.  ġagirdlərdən  biri  tire  çəkib  -çək,  digəri  –mə,  üçüncüsü  -na, 

baĢqa birisi -nə hecasını və s. yazır və aĢağıdakı kimi söz zənciri 

yaranır: la-lə-çək-mə-na-nə-və-tən-beh 

 Söz zəncirində sözlərdən də istifadə olunur. Söylənilən hər 

bir  sözün  son  səsilə  baĢlanan  söz  söylənilir:  Ulduz-zəng-gül-

ləçək-kitab-baba-arzu-uĢaq-qapı 

 

  Kim  daha çox söz düzəldə bilir, söz söyləyirsə və bunu tez 

yerinə yetirirsə, o qalib hesab olunur. 

         Klaster (ġaxələndirmə). Klaster hər hansı bir  məfhumun 

açılmasına,  Ģagirdlərin  bu  ətrafda  geniĢ,  sərbəst  düĢünməsinə 

Ģərait  yaradan  üsuldur.  Məsələn,  aĢağıdakı  nümunədə  olduğu 

kimi: 

 

                            

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bu üsulun tətbiqi zamanı fikirdən fikir yaranır. Üsul həm fərdi, 

həm  də  cütlərlə,  həm  də  qrupla  həyata  keçirilə  bilər.  Klasteri 

həyata keçirmək üçün aĢağıdakılar lazımdır: 

DİV 

Z

alım

 

Nəhəng

  

 

Bədheyb

ət

 

Qorxunc 

Təpəgöz 

---

 

149 

o

 

Ġri ağ kağız götürülür. 

o

 

Kağızın mərkəzində öyrənilən məfhuma aid söz yazılır. 

o

 

Həmin sözdən Ģaxələr ayrılır və yeni fikirlər yazılır.  

Akvarium-  diskussiya vərdiĢlərini  inkiĢaf etdirmək üçün tətbiq 

edilən  üsuldur.  Burada  vahid  fikrə  gəlmək  vacib  deyil.  Əsas 

odur ki, diskussiya düzgün istiqamətdə aparılsın. Burada Ģagird-

lər iki qrupa ayrılaraq bir-birinin daxilində olan iki dairə yaradır-

lar.  Daxili  dairə  oxu  dərslərində  mətndə  qoyulan  problemi  mü-

zakirə  edir,  xarici  dairə  isə  onların  diskussiyanı  düzgün  apar-

mağını müĢahidə edirlər. Sonra qruplar yerlərini dəyiĢir və prob-

lemin həlli üzrə aparılan iĢlər davam etdirilir. 

Auksion.  Müəllim  oxu  dərslərində  öyrənilən  materialı 

müəyyən  edərək  Ģagirdləri  auksionun  keçirilmə  qaydaları  haq-

qında təlimatlandırır. Öyrənilən oxu materialının  xüsusiyyətləri 

ardıcıl  Ģəkildə  adlandırılır.  Hamı  növbə  ilə  oxunan  material 

haqqında  fikir  söyləyir:  hər  bir  fikirdən  sonra  müəllim  sayır: 

“Bir, iki” bu zaman baĢqa iĢtirakçı tez təklif verə bilər, sonuncu 

təklif  verən  qalib  sayılır.  Fikirlər  bir-birini  təkrarlamamalıdır. 

Bunun üçün hamı bir- birini dinləyir. Oyunda axırıncı mümkün 

cavabı verən Ģagird “Auksionu” qazanır. 

Venn diaqramı (Mətnlərin müqayisəsi). Bu üsulun qrafik 

təsviri  bir-biri  ilə  kəsiĢən  iki  və  bir  neçə  dairədən  ibarətdir. 

Bunun mahiyyəti odur ki, dairələrin kəsiĢdiyi yerdə hər hansı iki 

anlayıĢın  oxĢar,  dairələrin  özlərində  isə  anlayıĢların  hər  birinə 

məxsus fərqli cəhətlər yazılır. Venn diaqramı oxu materiallarını 

müqayisə etmək, onların oxĢar və fərqli cəhətlərini müəyyənləĢ-

dirmək  üçün  istifadə  olunan  üsuldur.  Azərbaycan  dili  dərslə-

rində oxu materialı təqdim  olunur, Ģagirdlərə həmin mövzuda 

kiçik  mətn  yazmaq  tapĢırılır.  Sonra  Ģagirdin  yazdığı  və 

dərslikdə  təqdim  edilən  mətnlərin  hər  ikisinin  müqayisəli 

oxusuna  yönəlmiĢ  tapĢırıq  verilir:  Mətnləri  oxuyun,  hər  iki 

mətndə  oxĢar  və  fərqli  cəhətləri  seçin.  Seçərkən  aĢağıdakı 

məsələlərə diqqət yetirin: 

   

 

---