Dərslik kimi tövsiyyə edilir. B a k I 1 6

 
MÜASİR İNFORMASİYA SİSTEMLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASI
 
 
 
 ___________________________ 29 ____________________________ 
MRP, MRPII VƏ ERP - SİSTEMLƏRİ  
 
Hər  şeydən  əvvəl,  yadda  saxlamaq  lazımdır  ki,  hər  bir 
növbəti  sistem  əvvəlki  sistemin  təkamülünün  nəticəsi  kimi 
meydana  şıxır. 
MRPII-sistemi o zaman meydana  gəldi  ki, 
istifadəçiləri  yalnız  materiallara  tələbatın  planlaşdırılmasını 
avtomatlaşdırılmış  icra  edən 
MRP-  sistemi  qane  etmədi.  Yəni 
MRPII-sistemi, əslində, MRP-sisteminə maliyyə, mühasibat və 
insan  resurslarının  idarə  edilməsi  modullarının  əlavə  edilməsi 
yolu ilə yaradılmışdır.  
Bu halda 
MRPII ilə ERP-nin fərqi nədir? 
MRPII-sistemi,  ilk  növbədə,  şirkətin  daxili  informasiya 
mənbələrindən  daxil  olan  verilənləri  və  informasiyanı  emal 
edir. 
ERP-sistemi  isə  həm  daxili,  həm  də  xarici  informasiya 
mənbələrinin  informasiyası  ilə  işləyir. 
ERP-sistemi daha çox 
maliyyə məsələlərinin həlli ilə məşğul olur. Bunlar beynəlxalq 
standartlara  uyğun  hesabatlar  tərtib  etməyə  və  mühasibat 
sənəd  dövriyyəsini  avtomatlaşdırmağa  imkan verir. 
ERP-
sisteminin  köməyi  ilə  maliyyə  planı  tərtib  edilir  və  onun 
icrasına  nəzarət  icra  edilir. 
ERP-sistemi  transmilli  şirkətlərin 
idarə  edilməsi  üzrə  bütün  mexanizmlərə  malikdir.  Belə  ki, 
ERP-sistemi bir-neçə  valyuta  və  dillərlə,  müxtəlif mühasibat 
uçotu sistemləri ilə, müxtəlif hesabat tərtibi qaydaları ilə, real 
vaxt  rejimində  və  müxtəlif  saat  qurşaqlarında,  24x365  - 
günboyu və ilboyu fasiləsiz iş rejimində işləyir.  
ERP-sistemi 
müəssisədə 
mövcud 
olan 
bütün 
altsistemlərlə  inteqrasiya  olunmağın  ən  ciddi  tələblərinin 
hamısına  cavab  verir.  Odur  ki, 
ERP-sistemi  iri  müəssisənin 
bütün informasiya strukturunun məntiqi və fiziki əsasını təşkil 
etməklə,  “təməl  şəbəkəsi”  və  ya  bekbon  (
backbone) rolunu 
oynayır. 

---

 
MÜASİR İNFORMASİYA SİSTEMLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASI
 
 
 
 ___________________________ 30 ____________________________ 
Beləliklə, 
ERP-sistemi  dedikdə,  özünəməxsus  funksional 
altsistem modulları olan iri müəssisə və ya şirkətin inteqrasiya 
edilmiş idarəetmə sistemi (İNEDİS) nəzərdə tutulur. 
  
TƏKAMÜLÜN PERSPEKTİVLƏRİ 
 
Gartner Group şirkəti ERP-sistemin inkişaf etdirilib ERPII-
sisteminə  çevriləcəyi  barədə  proqnoz  vermişdir.  Müasir 
ERP-
sistemi  müəssisədaxili  biznes-prosesləri  avtomatlaşdırmaq 
üçündür. 
ERPII-sistemi elektron-biznes  sistemləri  və  alıcılarla 
münasibətlərin  dəstəklənməsi  sistemləri  ilə  inteqrasiya 
əsasında  informasiya  sistemlərinin  rolunu  artırmaq  məqsədi 
güdür. 
ERPII (Enterprise Resurce & Relationship Processing) - 
sistemi,  mahiyyətcə,  “resursların  və  xarici  əlaqələrin  idarə 
edilməsi  sistemi”dir.  Yəni, 
ERPII  şirkəti  özünün  biznes-
partnyorları ilə inteqrasiya edən sistemdir.  
Müasir 
ERP-sistem 
istehsalşılarının 
liderləri 
öz 
məhsullarının  imkanlarını  genişləndirməklə,  partnyorlar  və 
müştərilərlə İnternet vasitəsilə qarşılıqlı əlaqələr yaradılmasını 
reallaşdırırlar.  Lakin 
ERP-sistemin bu cür texnoloji 
gücləndirilməsi  konsepsiyanın  zahiri  təzələnməsindən  başqa 
bir  şey  deyildir.  Əslində  isə,  sahəvi  ixtisaslaşmanın 
dərinləşdirilməsi və “maraqlar üzrə qruplar” yaradılması və bu 
qrup  üzvləri  arasında  xüsusi  informasiya  münasibətlərinin 
yaradılması  nəzərdə  tutulur.  Çünki  bu,  həmin  qrup  üzvlərinin 
rəqabətqabiliyyətini artırmaq məqsədi güdür. 
 
 ERP-SİSTEMLƏRİN SATIŞI   
 
XX  əsrin  sonlarında 
ERP-sistem  bazarı  həddən  artıq 
genişlənsə  də,  XXI  əsrin  başlanğıcında  ciddi  geriləmə  baş 

---

 
MÜASİR İNFORMASİYA SİSTEMLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASI
 
 
 
 ___________________________ 31 ____________________________ 
verdi.  İnkişaf  etmiş  ölkələri  bürüyən  iqtisadi  böhran 
ERP-
sistem  bazarına  öz  mənfi  təsirini  göstərdi. 
AMR  tədqiqat 
şirkətinin  hesablamalarına  görə,  1998-ci  ildə
  ERP-sistemləri 
bazarı 18,7 mlrd. dollar təşkil etmişdi. 2003-cü ildə bu rəqəm 
13,4 mlrd. təşkil etmişdi. 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
MÜASİR İNFORMASİYA SİSTEMLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASI
 
 
 
 ___________________________ 32 ____________________________ 
 

---

 
MÜASİR İNFORMASİYA SİSTEMLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASI
 
 
 
 ___________________________ 33 ____________________________ 
ŞİRKƏTİN İNFORMASİON 
İNFRASTRUKTURU  
   
Şirkətin  informasion  infrastrukturu  maliyyə,  istehsal  və 
kadrların  strateji,  taktiki  və  operativ  (əməli)  səviyyələrdə 
informasiya  texnologiyalarının  dəstəyi  ilə  aşağıdan-yuxarı 
verilənlərin 
biliklərə, 
yuxarıdan-aşağı 
isə 
qərarların 
informasiyaya çevrilərək hərəkət dövranını əhatə edir. Burada 
“istehsal” strukturun mərkəzinə qoyulmuşdur. Bu struktur real 
iri 
ERP-sistemlərin fəaliyyətini daha gerçək təsvir edir. Bu, bir 
də  onunla  bağlıdır  ki,  şirkət,  mahiyyətcə,  ya  dəyər  yaradan, 
ya da dəyər əlavə edəndir. 
Şirkətin 
informasion 
infrastrukturunun 
“İstehsal” 
elementi aşağıdakıları əhatə edir: 
•
 
Daxilolan və çıxan logistika; 
•
 
İstehsal prosesinin və ya tsiklinin özü; 
•
 
Marketinq və istehsal edilən məhsulun satışı; 
•
 
Satılmış  məhsula  servis  dəstəyi  göstərilməsi  üzrə 
xidmətlər.  
Daxilolan  logistika  istehsal  üçün  materialların  axtarışı, 
alınması  və  saxlanması  proseslərini  birləşdirir.  Çıxan  logistika 
isə  hazır  məhsulun  saxlanması  və  göndərilməsi  proseslərini 
əhatə  edir.  Marketinq  və  satış  məhsulun  bazarda  yeridilişini 
təmin  edir.  Satışsonrası  xidmətlər  zəmanət  və  məsləhət 
xidmətləridir. 
Beləliklə,  şirkətin  informasion  infrastrukturu  dedikdə, 
şirkətdə  mövcud  olan  ayrı-ayrı  bölmələr  arasındakı  üfqi  və 
şaquli informasiya axınları sistemi nəzərdə tutulur. 
 İdarəetmə  və  qərar  qəbulu  informasiya  texnologiyaları 
bazasında,  daha  dəqiq  desək,  texniki  təməl  üzərində  həyata 

---