Dərslik kimi tövsiyyə edilmişdir. B a k I 1 Redaktoru: Rəy verənlər Dizayner: Naşir
Yüklə 2,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- E L E K T R O N B I Z N E S
- E L E K T R O N B I Z N E S MIKROPROSESSORLU VƏ PLASTIK KARTLAR
E L E K T R O N B I Z N E S KREDİT VƏ DEBET ÖDƏMƏ SİSTEMLƏRİ Bütün elektron ödəmə sistemlərini iki iri sinfə bölmək olar: kredit ödəmə sistemləri\/ə debet ödəmə sistemləri. Kredit ödəmə sistemləri kredit kartından istifadə üzərində qurulmuş sistem nəzərdə tutulur. Bu sistem alqı-satqı iştirakçıları arasında elektron hesablaşmalar və bu məqsədlə xəbər mübadiləsinin şifrlənməsi, rəqəmsal imza kimi təhlükəsizlik tədbirləri həyata keçirir. Bütün kredit sistemləri müştərinin kredit qabiliyyətinin, yaxud emitent-bank və ya başqa səlahiyyətli təşkilat tərəfindən verilmiş ödəmə vəsaitinin yararlılığının təsdiqini tələb edir. Dünya bazarında yaxşı tanınmış kredit ödəmə sistemləri sırasında CyberCast, CheckFree, Open Market, First Virtual kimi sistemləri göstərmək olar. Visa və MasterCard şirkətləri tərəfindən İnternetdə ödəmələr üçün təklif edilmiş SET standartından istifadə edilməsi xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Debet ödəmə sistemləri dedikdə, çeklərin və nağd ödəmələrin elektron ekvivalentindən istifadəyə əsaslanan sistemlər nəzərdə tutulur. Dünya bazarında yaxşı tanınmış debet ödəmə sistemləri sırasında DigiCash, NetCash, NetChex, NetBiii kimi sistemləri göstərmək olar. Rəqəmsal nağdlardan istifadəyə əsaslanan debet ödəmə sistemləri maliyyə strukturları tərəfindən vəkil edilmişlərin təsdiqini tələb etmir. Debet sistemləri nisbətən ucuz olduğuna görə mikroödənişlər üçün münasibdir. Debet ödəmə sistemindən istifadə edilməsinin əsas problemi etibarlı, inanılmış maliyyə mühitinin, xüsusən, nəzarətdənkənar nağd elektron emissiyaların qeyri- mümkünlüyünə əminlik yaradılmasıdır. 161 E L E K T R O N B I Z N E S Qeyd edək ki, elektron ödəmə sistemi İnternet infrastrukturundan istifadə edilməklə bank hesablarının idarə edilməsi (elektron bankinq və ya İnternet-bankinq) kimi bank servisinin tərkib hissəsi deyildir. Servisin bu növü bankın ənənəvi xidmətidir ki, bu da müştəriyə öz hesabını idarə etməyi asanlaşdıran yeni forma təklifidir. 162 E L E K T R O N B I Z N E S MIKROPROSESSORLU VƏ PLASTIK KARTLAR Plastik və ya maqnit kartları ənənəvi iqtisadiyyatda geniş istifadə edilən ödəmə vasitəsidir. Kartla ödəmə texnologiyası bir-neçə 10 illik tarixə malikdir. Kartlar debet və kredit olmaqla 2 növdür. Debet kartları ödəyicinin hesabından məbləği dərhal silir. Kredit kartları isə ay ərzində alınmış mallara görə bir çeklə ödəmə etməyə imkan verir. Plastik kart - mal və xidmətlərə görə istifadəçiyə nğdsız ödəmələr etməyə və ödəmə sisteminin iştirakçıları olan bank şöbələrindən və bankomatlardan nağd pul götürməyə imkan verən fərdiləşdirilmiş ödəmə vasitəsidir. Kartı qəbul edən ticarət müəssisəsi və bank şöbəsi kart xidməti məntəqələri şəbəkəsi əmələ gətirir. Plastik kartla satışın və nağd pulun alınmasının xüsusiyyəti odur ki, bu əməliyyatlar borca həyata keçirilir. Çünki mallar və nağd pullar müştəriyə dərhal təqdim edilsə də, bunların haqqı müəyyən müddətdən sonra ödənir. Plastik kart kartlarla ödəmələrə görə öhdəliklər bu kartı buraxan emitent-bankın üzərinə düşür. Buna görə də kartlar bütün fəaliyyət dövründə bankın mülkiyyətində qalır, kart sahibləri isə yalnız ondan istifadə edirlər. Emitent-bankın zəmanətlərinin xarakteri müştəriyə təqdim edilən kartın sinfindən və ödəmə ixtiyarından asılıdır. Kart müştəriyə verilərkən fərdiləşdirilir. Fərdiləşdirmə dedikdə, plastik karta kartı və onun sahibini identifikasiya edən məlumatın, həmçinin kartın ödəməqablliyyətlnin və veriləcək naqd pulun məbləğinin yoxlanmasını icra edən proqramın daxil edilməsi başa düşülür. 163 E L E K T R O N B I Z N E S QEY!>, Plastik kartların dünya tarixində hesab edilir ki, ilk plastik kartlar 1950-ci ildə Nyu-York şəhərində olan restoranların birində Hamllton Credit Corporation maliyyə şirkətinin rəhbəri Frenk Maknamari və həmin şirkətin hüquqşünası Ralf Şnayder ilə iri amerika univermaqlarından birinin banisinin nəvəsi Alfred Bulminqdeyl arasında olan nahar görüşdən sonra yaranmışdır. Belə ki, stol arxasında olan söhbətlərin nəticəsində Diners Club kartı meydana gəlmişdir. Bəzi tədqiqatçılar belə hesab edirlər ki, həmin dostlara ödəmə kartlarını buraxmaq ideyası verilmişdir. Lakin, tarix bu fikrə birmənalı yanaşmır. Bir versiyaya görə kart hər hansı bir amerikalının smaqlan idi. O, öz tanışlarına onun bankdakı hesabından müəyyən faizlə istifadə etmək imkanını vermək üçün bunu etmişdir. Digər versiyaya görə plastik kart yapon müəssisələrinin ixtirasıdır. İkinci dünya müharibəsi bitdikdən sonra Yaponiya iqtisadi böhran vəziyyətində idi. Bu zaman ilk əvvəllər öz əməkdaşlarına "qəbzlər" verilirdi. Hansı ki, bunun vasitəsilə də İnsanlar gələcək əmək haqqı hesabına müəyyən mağazalardan məhsul və ərzaqları əldə edə bilirdilər. Sonralar isə həmin qəbzlər karton kartlarla əvəz olundu. Bütün bunlarla belə əminliklə qed etmək olar ki, məhz Diners Club (DC) kartları ilk kütləvi ödəmə kartı olublar. 164 Yüklə 2,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|