Dərslik komplekti Müəlliflər: Yeganə Cəlilova
Yüklə 49,52 Kb.
|
| 2
4-cü sinifləri üçün “Təsviri incəsənət” dərslik komplekti Müəlliflər: Yeganə Cəlilova Kəmalə Cəfərzadə
Dərslik komplekti ilə bağlı TQDK-ya daxil olmuş və açıq müzakirələrdə bildirilmiş qeydlər, iradlar və təkliflər əsasında hazırlanmış
YEKUN RƏY 3
Yekun rəy aşağıdakı meyarlar əsasında formalaşmışdır: 1. Məzmunun işlənməsi baxımından 2. Dil və yazı üslubu baxımından 3. Dizayn və bədii tərtibat baxımından 4. Tapşırıqların elmi-metodiki uyğunluğu baxımından 5. “Müəllim üçün metodik vəsait”in (MMV) məzmununun işlənməsi baxımından 1. Məzmunun işlənməsi baxımından
Dərslik komplekti dərslik və müəllim üçün metodik vəsaitdən ibarətdir. Dərslikdə verilmiş materiallar “Cəmiyyət və təsviri incəsənət”, “Təsviri və dekorativ yaradıcılıq”, “Estetik reaksiya” məzmun xətləri üzrə 5 əsas və 16 alt standartın reallaşdırılmasına yönəlmişdir. Dərslik 27 mövzu üzrə 72 səhifədən ibarətdir. Dərslik 4 fəsli – “Doğma incəsənətin mənbəyi”, “Qədim abidələr diyarı”, “Yurdumuzun incəsənəti”, “Bütün xalqlar yaradıcıdır” əhatə edir. Bununla yanaşı, burada mövzular üzrə “Tanış ol”, “Bilirsənmi?”, “Özünü yoxla”, “Ekskursiya”, “Yadda saxla”, “Tapşırıq”, “Seyr et”, “Müzakirə”, “İntellektual
Komplektdə standartların tələbi əsasən yerinə yetirilmiş, şagirdlərdə müstəqil tədqiqatçılıq, yaradıcılıq vərdişləri aşılamaq, tənqidi təfəkkürü inkişaf etdirmək prinsipi əsas götürülmüş, fəndaxili və fənlərarası inteqrasiyaya əməl edilmişdir. Mövzularda əsas və alt standartların tələbi demək olar ki, gözlənilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası tərəfindən dərslik komplektinin 2013-cü il nəşrinə dair hazırlanmış yekun rəydə göstərilən irad və təkliflərin xeyli hissəsi bu nəşrdə nəzərə alınmışdır. Bununla yanaşı, müəyyən qüsurlara da rast gəlinir. Bunlar aşağıdakılardır: Dərslikdə yalnız səhifə 14 və 15-də verilən materiallar təsviri incəsənət dərsliyinin tələblərini tam ödəyir. Digər materiallar isə incəsənət tarixi fənninə aiddir. Bu məlumatları şagird tarix dərslərində öyrənir. Təsviri incəsənət dərsliyində isə bu mövzulara rəssam nöqteyi-nəzərindən yanaşma verilməlidir.
verilmiş məlumat ilk baxışda hansısa bir mətnin davamı kimi təəssürat yaradır. 4
incəsənətin mənbəyini öyrənməkdən başlayır” cümləsinin “Vətənlə tanışlıq – milli xalq sənətinin sirlərinin mənbəyini öyrənməkdən başlayır” kimi yazılması məqsədəuyğundur. Yenə həmin səhifədə 2-ci abzasdakı cümlədə “Aləmin gözəlliyi” ifadəsinin “Həyatın gözəlliyi” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Yenə həmin səhifədə 3-cü abzasda “İnsan öz hisslərini, təfəkkür tərzini və xarakterini incəsənət vasitəsilə ifadə edir” cümləsinin “İncəsənət – insanın hisslərini, təfəkkür tərzini və xarakterini ifadə edən vasitədir” kimi yazılması tövsiyə edilir. Səhifə 8. 1-ci mövzu (“Doğma diyar”) düzgün adlandırılmamışdır. Çünki mövzuda ön planda perspektiv və ya üfüq xəttindən danışılır. Mövzunun adının buna uyğun verilməsi tövsiyə edilir.
“Səyahət” ilə əvəz olunması məqsədəuyğundur. Səhifə 14. “Sənətkar məsləhəti” blokunda yanlışlığa yol verilmişdir. Belə ki, yaxma yağlı boyaya, rəngləmə sulu boyaya aid olan sözlərdir. Məlumatın dəqiqləşdirilməsi tövsiyə edilir.
yalnız qədim tipli kənd evləri təsvir olunmuşdur. Mövzuda qədim zamanlardakı şəhər tipli evlərə aid nümunə göstərilməsi və yaxud mövzunun adının “Kənd tikililərinin
çox tarixi baxımdan izah olunmuşdur. Burada tarixi məlumatlara əsaslanaraq mövzulara daha çox incəsənət baxımından yanaşılmalıdır.
böyüdülməsi tövsiyə edilir. Səhifə 33. “Yadda saxla” bölməsi dərsliyin Azərbaycan və rus dilində olan variantlarında fərqli verilmişdir. Belə ki, dərsliyin rus dilində olan variantında 4, Azərbaycan dilində olan variantında isə 2 sözün izahı verilmişdir. Həmçinin Azərbaycan dilində olan variantında “Tağ” sözü düzgün izah olunmamışdır (“Tağ - alaqapı, əsas giriş qapısı”). Tağ alaqapı deyil, alaqapının yuxarı hissəsindəki yarımçevrə hissəsidir. 5
adlarının sadalanması tövsiyə edilir.
altında “nəbati”, “hərfi” və “heyvani” sözləri yazılmalıdır. Səhifə 67. 5-ci abzasın “Panafineya adlanan bu bayramın ən vacib hissəsi isə dan yeri ağararkən ümumi təntənəli yürüş idi” cümləsində yazılmış “dan yeri ağararkən” ifadəsinin “dan yeri sökülərkən” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 70. 1-ci abzasın “Bu əsrlərdə Qərbi Avropada tikilmiş kilsələri qotik kilsələr adlandırırdılar” cümləsində yazılmış “qotik kilsələr” ifadəsi “qotik üslubda tikilən kilsələr” kimi verilməlidir. Çünki qotik kilsə deyil, incəsənətdə üslubdur. Həmçinin səhifənin sonundakı istinadda “fasad” sözü haqqında qeyd edilmiş “sifət” sözünün əvəzinə “üz görünüşü” yazılmalıdır. Dərsliyin rus dilində olan variantında aşağıdakı qüsurlara rast gəlinir: Səhifə 6. 1-ci abzasın “В самом этом разнообразии заключается красота мира” cümləsində qeyd edilmiş “В самом этом” ifadəsinin “во всем этом” kimi yazılması məqsədəuyğundur. Yenə həmin səhifədə 2-ci abzasın “Обо всѐм этом ты сможешь прочитать в учебнике “Изобразительное искусство”” cümləsində yazılmış “прочитать” sözünün əvəzinə “познокомиться” verilməlidir. Səhifə 18. Dərsliyin Azərbaycan dilində olan variantında səhifənin sonunda qeyd edilmiş abzas rus dilində olan variantında verilməmişdir. Səhifə 20. Mözunun adında “земли” sözünün “края” ilə əvəz olunması məqsədəuyğundur. Səhifə 28. Dərsliyin Azərbaycan dilində olan variantında 2-ci abzasın “Müxtəlif mərasimlər, hadisələr üçün nəzərdə tutulan bu abidələrin bəzəyi də müxtəlifdir” cümləsi dərsliyin rus dilində olan variantında verilməmişdir.
2. Dil və yazı üslubu baxımından Dərsliyin dili və üslubu şagirdlər tərəfindən başadüşüləndir. Verilmiş sualların ifadə tərzi əsas etibarilə şagirdlərin yaş səviyyəsinə uyğundur. Ümumiyyətlə, dərslik komplekti şagirdlərin yaş xüsusiyyətləri və elmi-pedaqoji
baxımdan tələblərə cavab verir. 6
Dərslik dizayn və tərtibat baxımından qənaətbəxşdir. Dərslikdə vahid dizayn üslubu, mətnə görə şəkillərin uyğun yerləşdirilməsi və həcm nisbəti əsasən gözlənilmişdir. Həmçinin rəsm və illüstrasiyaların orijinallığı, mətnə uyğunluğu, ifadəliliyi, aydınlığı, onların məzmunun səmərəli mənimsənilməsinə təsiri, cəlbedicilik və şagird marağının nəzərə alınması dərslikdə qismən gözlənilmişdir. Bununla yanaşı, müəyyən qüsurlara da rast gəlinir: Dərsliyin üz qabığının alt hissəsindəki boşluqda müxtəlif şəkillərin yerləşdirilməsi tövsiyə edilir. Dərslikdə şəkillər kiçik formatda verilmişdir. Şəkillərin daha aydın və bir qədər böyük ölçüdə verilməsi məqsədəuyğundur.
məqsədəuyğundur. Səhifə 11. “Dağlarda axşamçağı” fotoşəklinin uyğun rəsm əsəri ilə əvəz olunması tövsiyə edilir. Səhifə 20 və 21. “Yurdumuzun insanları” mövzusuna aid təsvirdə ancaq kəndlilərin həyatını tərənnüm edən şəkillər verilmişdir. Ancaq yurdumuzun insanları yalnız kəndlilərdən ibarət deyil. Həmçinin səhifə 21-in sonunda verilmiş şəkildəki geyimlərin orta əsrə aid olması göstərilməlidir. Səhifə 27 və 29. Hər iki səhifədə verilmiş şəkillər təkrarlanır. Şəkillərin dəyişdirilməsi tövsiyə edilir. Səhifə 28. Yonma və oyma üsuluna aid verilmiş nümunələrdə ornamentin şəklinin daha aydın verilməsi tövsiyə edilir. Həmçinin bu ornamentin işlənmə texnikasının göstərilməsi məqsədəuyğundur.
verilməsi tövsiyə edilir. Belə olduqda atın üzərindəki naxışlar daha aydın görünər. Səhifə 38. “Xosrovun taxta çıxması” səhnəsi canlandırılmış şəkil səhifədə düzgün yerləşdirilməmişdir.
Şəklin bir qədər sol tərəfə çəkilməsi tövsiyə edilir. Səhifə 44. “Tanış ol” blokunda verilmiş bəzəklərdən birinin əl ilə çəkilmiş rəsminin də verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 54. Səhifənin sonunda verilmiş şəkillər ölçülərinə görə dərsliyin Azərbaycan və rus dilində olan variantlarında bir-birindən fərqlidir. Uyğunsuzluğun aradan qaldırılması tövsiyə edilir.
7
bayrağının şəklinin verilməsi tövsiyə edilir.
Dərslik komplektində mövzulara dair “Tapşırıq” və “Özünü yoxla” bloklarının verilməsi müsbət haldır. Tapşırıqlar şagirdlərin yaş səviyyəsinə uyğun olub, sadədən mürəkkəbə prinsipi əsasən gözlənilmişdir. Bununla yanaşı, müəyyən qüsurlara da rast gəlinir. Bunlar aşağıdakılardır: Dərslikdə tapşırıqların azlığı hiss olunur. Praktik işlərə çox yer verilməsi məqsədəuyğundur.
məqsədəuyğundur. Tapşırıq daha çox texnologiya fənninə aiddir. Səhifə 26. “Özünü yoxla” blokunda 4-cü tapşırıqda tikililərin adları rus dilində verilmişdir. Səhifə 47. “Tapşırıq” bloku bir qədər dəyişdirilməlidir. Çünki süjetli xalçanın eskizini çəkmək 4-cü sinif şagirdi üçün yaş baxımından çox ağır bir tapşırıqdır. Səhifə 49. Səhifənin sonunda boşluq çoxdur. Bunun əvəzinə “Tapşırıq” blokundakı tapşırıqların sayını artırmaq olar. Məsələn, bir ornament fraqmenti verilir və şagirddən onu tamamlaması tələb olunur.
Müəllim üçün metodik vəsait 80 səhifədən ibarətdir. Vəsaitdə “Dərslik komplekti haqqında” məlumat, “IV sinif üzrə məzmun standartları”, Dərslik komplektinin mövzular üzrə strukturu”, “Fənn üzrə məzmun standartlarının reallaşma cədvəli və illik iş planı”, “Fənlərarası inteqrasiya cədvəli” öz əksini tapmışdır. Vəsaitdə həmçinin “Şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilmə prinsipləri və üsulları”, “İnklüziv təlim prinsipləri”, “Müəllim üçün metodik vəsaitdə istifadə olunan üsullar” da verilmişdir. MMV iş prosesində müəllimə hər bir şagirdin fərdi bacarığından asılı olaraq, tapşırıqları sadələşdirmək və ya mürəkkəbləşdirmək imkanını verir. Vəsaitdə fənn kurikulumunun tələblərinin reallaşma mexanizmlərinin şərhi və əsaslandırılması, 8
dərsliyin hazırlanması prinsiplərinin şərhi də öz əksini tapmışdır. Dərs zamanı əlavə vasitələrə (elektron resurslar, əyani vasitələr və s.) istiqamətləndirmə də verilmişdir. Həmçinin təlim məqsədlərinin məzmun standartlarına uyğunluğu gözlənilmişdir. Vəsaitdə hər bir dərsin gedişi mərhələləri göstərilmişdir ki, bu da təqdirəlayiq haldır. Bununla yanaşı, aşağıdakı qüsura da rast gəlinir: Müəllim üçün metodik vəsait çox kiçik şriftlə yazılmış və sətirlər çox sıx yerləşdirilmişdir. Bu da dərsi tədris edən müəllim üçün bir qədər çətinlik yarada bilər.
2015-ci ildə nəşr edilən bu dərslik komplekti fənn kurikulumunun ilk variantına (Bax: “Ümumtəhsil məktəblərinin I-IV sinifləri üçün fənn kurikulumları”. Bakı, 2008) uyğun hazırlanmışdır. Qeyd etmək lazımdır ki, dərslik komplektlərinin əsaslandığı məzmun standartları bir çox hallarda hazırda Təhsil Problemləri İnstitutunun “Kurikulum.az” saytında yerləşdirilmiş məzmun standartları ilə üst-üstə düşmür.
Yüklə 49,52 Kb. Dostları ilə paylaş:
|