Dərslik Naxçıvan Universiteti Elmi şurasının qərarı ilə nəşr olunur
Yüklə 3,98 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Elmi redaktor
- MÜNDƏRİCAT
| 1 AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI NAXÇIVAN BÖLMƏSİ NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ NAXÇIVAN UNİVERSİTETİ VƏLİ BAXŞƏLİYEV, FİZZƏ QULİYEVA NAXÇIVANIN TARİXİ ABİDƏLƏRİ Bakı-Nurlan-2017 2 Dərslik Naxçıvan Universiteti Elmi şurasının qərarı ilə nəşr olunur. Elmi redaktor: Abbas Seyidov tarix üzrə elmlər doktoru, professor Rəyçilər: Arif Məmmədov tarix üzrə elmlər doktoru, professor Gülnarə Qəmbərova memarlıq üzrə fəlsəfə doktoru İSBN Vəli Baxşəliyev, Fizzə Quliyeva. Naxçıvanın tarixi abidələri. Bakı: Nurlan, 2017, 212 s. Dərslikdə Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində yerləşən tarix və mədəniyyət abidələrindən bəhs edilmişdir. Dərslikdə e.ə.VII minillikdən başlayaraq Naxçıvanda yaranan qədim yaşayış yerləri və memarlıq abidələri haqqında məlumat verilmişdir. Dərslik tədqiqatçılar, müəllimlər və Universitet tələbələri üçün nəzərdə tutulmuşdur. Vəli Baxşəliyev, Fizzə Quliyeva 3 MÜNDƏRİCAT Giriş.................................................................................................................4 I FƏSİL. Naxçıvanın qədim abidələri...........................................................10 II FƏSİL. Dəmir dövrü abidələri...................................................................89 III FƏSİL. Naxçıvan Erkən Orta əsr abidələri............................................122 IV FƏSİL. Naxçıvanin IX-XV əsr abidələri...............................................140 V FƏSİL. Naxçıvanın XVI-XVIII əsr abidələri..........................................183 VI FƏSİL. XIX əsrin tarix-memarlıq abidələri...........................................198 Nəticə...........................................................................................................212 4 GİRİŞ Naxçıvanın ərazisinin əlverişli təbii-coğrafi şəraiti burada insanların qədim dövrdən məskunlaşmasına imkan yaratmışdır. Naxçıvanın qədim tarixinin tədqiqində arxeoloji abidələr mühüm yer tutur. Bu abidələr hələ XIX əsrin 70-ci illərindən tədqiqatçıların diqqətini cəlb etmişdir. O, dövrdən keçən müddət ərzində Naxçıvanda xeyli arxeoloji abidə aşkar olunmuşdur. Azərbaycan öz müstəqilliyinə qovuşduqdan sonra abidələrimizin tədqiqi, qeydə alınması və qorunması sahəsində xeyli işlər görülmüşdür. Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədri Vasif Talıbovun “Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisindəki tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması və pasportlaşması işinin təşkili haqqında” 2005-ci il 6 dekabr sərəncamından sonra bu sahəyə diqqət daha da artırılmışdır. AMEA Naxçıvan Bölməsi əməkdaşlarının Naxçıvan Dövlət Universiteti əməkdaşları ilə birlikdə apardığı məqsədyönlü tədqiqatlar nəticəsində Muxtar Respublika ərazisində 1200-dən artıq tarix və mədəniyyət abidəsi qeydə alınmışdır ki, onların da əksəriyyəti arxeoloji abidədir. Arxeoloji abidələr Naxçıvanın qədim və Orta əsr tarixinin öyrənilməsi üçün dəyərli mənbədir. Bu abidələr Naxçıvanın qədim tarixini Daş dövründən başlayaraq izləməyə imkan verir. Muxtar respublika ərazisində qədim Daş dövrünə aid bir neçə daş alət və nukleuslar vardır. Belə tapıntılar Ovçulartəpəsindən və Şahtaxtı ərazisindən aşkar olunmuşdur. Naxçıvanda Daş dövrünün geniş tədqiqatlarla öyrənilmiş abidəsi Qazma mağarasıdır. Daş dövrünün sonrakı mərhələsi kifayət qədər tədqiq edilməmişdir. Babək rayonunda yerləşən I Kültəpə abidəsinin alt təbəqəsi Neolit dövrünə aid edilmişdir. 2011-ci ildə aparılan araşdırmalar zamanı Sədərək yaşayış yerindən Neolit dövrünə aid daş toxa aşkar olunmuşdur. Naxçıvanda istehsal təsərrüfatının formalaşması və inkişafı, qədim mədəniyyətlərimizin Şərq ölkələri ilə əlaqələrinin öyrənilməsi üçün Neolit və Eneolit abidələrinin tədqiqinin olduqca mühüm əhəmiyyəti vardır. İndiyədək arxeoloji qazıntılarla yalnız I Kültəpə abidəsində Neolit dövrünün sonu və erkən Eneolit mədəniyyətinə aid maddi-mədəniyyət qalıqları öyrənilmişdir. Sirab ərazisində aparılan araşdırmalar zamanı xeyli Eneolit abidəsinin aşkar olunması bu dövrə aid abidələrin Naxçıvanda geniş yayıldığını göstərdi. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Cənubi Qafqazda qədim əkinçilik mədəniyyətlərinin öyrənilməsi məhz Naxçıvan Kültəpəsindən başlamışdır. Neolit və Eneolit dövrü abidələri arasında I Kültəpə, Ovçulartəpəsi, Yeni yol, Şorsu, Zirincli və Uçan Ağılda geniş qazıntılarla öyrənilmişdir. Araşdırmalar e.ə.VI-IV minilliklərdə Naxçıvanda məkunlaşan qədim Yüklə 3,98 Kb. Dostları ilə paylaş:
|