Dərslik Naxçıvan Universiteti Elmi şurasının qərarı ilə nəşr olunur

 
 
192 
 
kərpiclərdən  çıxıntı  verilməsi  ilə  dərin  taxçalar  yaradılmışdır.  Zaviyənin 
xarakterik  cəhətlərindən  biri  ön  tərəfindəki  künclərdən  birinin  yarım 
silindirlərin  birləşdirilməsi  ilə  həll  edilməsidir.  Məscidin  içərisi  sadədir.  İç 
divarları  gəclə  suvanmışdır.  Binaya  üç  tərəfdən:  qərbdən  və  şimaldan  bir, 
şərq  tərəfdəki  həyətdən  isə  üç  giriş  qapısı  var.  Əsas  giriş  qərbdəndir.
 
Bina 
dəfələrlə  bərpa  edildiyindən  forması  bir  qədər  dəyişmişdir.  Arxitektura 
quruluşuna görə XVII-XVIII əsrlərə aid edilir. 
 
 
 
 
Şəkil 128. Zaviyə məscidi. 
 
İsmayılxan  hamamı.  Naxçıvan  şəhərində,  Heydər  Əliyev  prospekti 
və  Təbriz  küçəsinin  kəsişməsində,  Dədə  Qorqud  meydanında  tarixi-
memarlıq abidəsidir. XVIII əsrin ortalarında  Şərq memarlıq üslubunda inşa 
edilən  bina  giriş,  xidmət  zalı,  çarhovuzlu  çimərlik,  xəzinə  və  ocaqxanadan 
ibarətdir. Ümumi sahəsi 526 m2-dir. Hamam planda düzbucaqlı formadadır. 
Bina  20x20x5 sm ölçüdə  bişmiş  kərpiclə  inşa  edilmişdir.  Hamama  giriş 
çatmatağlı  portaldandır.  Portalın  eksteryeri  kaşılarla  bəzədilmişdir. 
Hamamın daxilinə geniş vestübüldən, soyunma zalına isə dar keçiddən daxil 
olmaq mümkündür. Soyunma zalı səkkizbucaqlı formadadır. Zalın divarları 
boyunca  6  ədəd  dərin  taxça  yerləşdirilmişdir.  Yuyunma  zalının  iki  keçidi 
var.  Keçidlərdən  biri  digər  otağa  açılır.  Zalın  mərkəzində  2x2  m  ölçüdə 
çarhovuz  inşa  edilmişdir.  108 m2 sahəsi  olan  zalın  tavanı  sferik  günbəzlə 

---

 
 
193 
 
örtülmüşdür.  Hamam  zalların  divarlarına  yerləşdirilmiş  kiçik  pəncərələr  və 
kümbəzin üstündəki bacalarla işıqlandırılır.  
 
              
 
 
  Şəkil 129.İsmayılxan hamamı.  
 
 
Hamamın  xəzinəsi  binanın  qərbində,  yuyunma  zalına  bitişik 
yerləşdirilmişdir.  Xəzinədən  açılan  gözlükdən  su  götürülməsi  üçün  istifadə 
olunmuşdur. Hamamın su təchizatı kəhriz vasitəsilə ödənilmişdir. Xəzinənin 
altındakı  ocaq  hamamın  isidilməsində  əsas  rol  oynamışdır.  Otaqlara  istilik 
yeraltı  kanallar  vasitəsilə  verilmişdir.  Hamam  Naxçıvan  xanlarından  biri 
olan İsmayıl xanın adı ilə bağlıdır. Hazırda əsaslı təmir və bərpa edilmişdir.  
Nehrəm İmamzadəsi. Türbə bir çox dəyişikliklərdən, təmir və bərpa 
işlərindən  sonra  dövrümüzədək  qalmışdır.  Planının  kvadrat  formasında 
olması,  divarlarındakı  oyuqlar  və  mərkəzi  otağın  günbəzlə  örtülməsi 
abidənin  ilk  məscid  tiplərinə  aidliyini  göstərir.  İndi  də  dəfn  mərasimləri 
keçirilən  qəbiristanlığın  mərkəzində  yerləşən  Nehrəm  İmamzadəsi  türbə, 
məscid,  təkyə  və  s.  yardımçı  binalardan  ibarət  böyük  kompleksdir. 
Kompleksin özəyini təşkil edən  türbənin  içərisində ziyarət obyekti  olan bir 
qəbir var. Qəbrin üstü sənduqə formasında olub gəclə örtülmüş, üzərinə qara 
örtük  salınmışdır.  Zəvvarlar  qəbri  ziyarət  edir,  nəzir  verir,  qurban  kəsirlər. 
Qəbrin  üzərində  onun  kimə  aid  olmasını  bildirən  kitabə  yoxdur.  Əhali 
arasında  yayılan  rəvayətə  görə  qəbirdə  şiələrin  yeddinci  imamı Museyi-
Kazımın oğlu Seyid Əqil dəfn olunmuşdur.  Türbənin  daxilində,  divarlarda, 
mehrabın cənub, baş və sağ tərəfində günbəzvari çərçivələrdə dini xarakterli 

---

 
 
194 
 
kəlamlar verilir və türbə daxilindəki xəttatlıq işlərinin Mehdi adlı sənətkara 
məxsus olduğu göstərilir. Memarlıq quruluşuna görə XVIII əsrə aid edilir. 
 
 
 
 
Şəkil 130. Nehrəm İmamzadəsi. 
 
Pаrçı  imаmzаdəsi  Şərur  rayonunun  Хаnlıqlаr  kəndinin  şimаlındа, 
Parçı kəndinin ərazisindədir. Parçı yаşаyış yеri Nахçıvаn-Şərur şоsе yоlunun 
sаğ tərəfində Хаnlıqlаr kəndinin  şimаlındа yеrləşir. Аbidə hаzırdа Хаnlıqlаr 
kəndinin əhаtəsində qаlmışdır. Burаdа möhrədən və çiy kərpicdən hörülmüş 
tikinti  qаlıqlаrı  vаrdır.  Yаşаyış    yеrinin  üzərində  хеyli  şirsiz  və  şirli  sахsı 
məmulаtınа  təsаdüf  оlunur.  Yаşаyış  yеrinin  üzəri  müаsir  tikintilərlə 
örtüldüyündən  оnа  məхsus  bir  çох  əlаmətlər  itmişdir.  Yаşаyış  yеrinin 
mərkəzində  Sultаn  İbrаhim  imаmzаdəsi  аdlаnаn  mеmаrlıq  kоmplеksi 
yеrləşir. Günbəzli böyük binadan ibarət imamzadənin mərkəzi salоnunda bir 
qəbir var. Sоn zamanlar bina kənd camaatı tərəfindən bərpa edilərkən qəbrin 
üstü səliqə ilə düzəldilmiş, üzərinə yerli materiallardan hazırlanmış baş daşı 
və  sinə  daşı  qоyulmuşdur.  Deyilənə  görə,  vaxtilə  qəbrin  üzərində  kitabə 
оlmuşdur.  Kənd  əhalisi  abidəni  "Şahzadə  İbrahim  ibn  Musa  imamzadəsi" 
adlandırır. Buna əsasən ehtimal etmək оlar ki, ziyarətgahda dəfn оlunan şəxs 
yeddinci  imam  Museyi-Kazımın  оğlu  İbrahimdir.  Abidənin  üzərində 
sоnralar  türbə  ucaldılmışdır.  Memarlıq-kоnstruktiv  əlamətlərinə  görə,  Parçı 

---

 
 
195 
 
İmamzadəsi  XVII–XVIII  əsrlərə  aid  edilir.  Аbidə  bərpа  еdilərək  təmir 
еdilmişdir.  
 
Şəkil 131. Pаrçı imаmzаdəsi. 
Xan  Sarayı  Naxçıvan  şəhərində  yerləşir.  XVIII  əsrə  aid  tarixi-
memarlıq  abidəsidir.  Şərq  memarlıq  üslubunda  tikilmiş  abidə  XX  əsrin 
əvvəllərinə  qədər  Naxçıvan  xanlarının  yaşayış  evi  olmuşdur.  Sarayı  XVIII 
əsrin sonunda axırıncı Naxçıvan xanı Ehsan xanın atası Kəlbəli xan Kəngərli 
tikdirmişdir. Xan  Sarayı  3600  m
2
 sahəsi  olan  saray  kompleksinin  qərbində, 
xan dikinin relyefinə uyğun olaraq üzü günçıxana tərəf inşa edilmişdir. Xan 
Sarayı  kompleksində  42x8  m  ölçüdə  yardımçı  bina,  yeni  inşa  olunmuş 
hovuz,  su quyusu,  yaşıllıq zolaqları,  bəzək  və meyvə  ağacları var.  Bina iki 
mərtəbəlidir. Vaxtilə saray iki ayrı-ayrı bölmədən ibarət olub. Cənub bölmə 
inzibati  işlər  və  yüksək  mənsəbli  qonaqların  qəbulu,  şimal  bölmə  isə  xan 
ailəsinin yaşayışı üçün nəzərdə tutulub. Bölmələrə giriş ikimərtəbəli, balkon 
tipli çatma tağlı dəhlizlərdən olub. Hal-hazırda sarayda muzey  yerləşdiyinə 
görə  yalnız cənub dəhlizdən istifadə olunur. Bölmələr arasında daxili keçid 
yaradılıb.  Dəhlizlər  əsas  fasaddan  qabağa  çıxarıldığı  üçün  binaya  xüsusi 
gözəllik  verir.  Dəhlizlərə  qırmızı  qum  daşı  ilə  döşənmiş  pilləkənlərlə 
qalxılır.  Pilləkənlərin  ətrafı  kərpiclə  hörülüb  və  ağac  məhəccərlərlə 
bərkidilib.  

---