Dərslik Prof. S.İ. Seyidov və prof. M.Ə. Həmzəyevin elmi redaktorluğu ilə



Yüklə 3,93 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə109/191
tarix17.09.2017
ölçüsü3,93 Mb.
#21
növüDərs
1   ...   105   106   107   108   109   110   111   112   ...   191

375

                         Şəkil 16

Akademik  İ.P.Pavlov  belə  bir  qənaətə  gəlmişdir  ki, 

güvvətli,  müvazinətsiz  xassəyə  malik  olan  hövsələsiz (coşğun

sinir  sistemi  tipi  xolerik  temperament  tipinin;  qüvvətli,  mü-

vazinətli;  mütəhərrik  xassəyə  malik  olan  diribaş (zirək) sinir 

sistemi    tipi    sanqvinik  temperament  tipinin;  qüvvətli,  müva-

zinətli, asta xassəyə malik olan sakit sinir sistemi tipi fleqmatik 

temperament tipinin fizioloji əsasını təşkil edir.

Özünü yoxlamaq üçün sual və tapşırıqlar

1. Temperament  nəyə  deyilir?  Onun  digər  psixi  ha-

disələrdən fərqini dərk edin.



2. Temperament  haqqında  humoral  nəzəriyyə    nəyi 

əsas götürür və onun yaradıcısı kim olmuşdur?



3. Temperament  haqqında somatik  nəzəriyyənin  ma-

hiyyətini dərk edin.

Sinir sistemi tipləri

Müvazinətli

Müvazinətsiz S.S.T.

Qüvvətli


Zəif S.S.T.

Diribaş S.S.T.

Sakit S.S.T.



376

4. Temperament  haqqında  sinir  sistemi  nəzəriyyəsi 

nəyi əsas götürür?



5. Sanqvinik temperament tipinin psixoloji xarakteris-

tikasını verin.



6. Xolerik  temperament  tipi  hansı  xüsusiyyətlərinə 

görə fərqlənir?



7. Fleqmatik  temperament  tipinin  psixoloji  xarakte-

ristikasını verin.



8. Melanxolik  temperament  tipini  fərqləndirən  xüsu-

siyyətlər hansılardır?



9. Temperament fizioloji əsası nə ilə izah olunur?

10. Temperament tiplərini nəzərə almağın təlim-tərbiyə 

prosesində rolu nədən ibarətdir?



Referat, məruzə və müstəqil tədqiqat üçün mövzular

1. Temperamentin  tipləri  və  onların  psixoloji  xarak-

teristikası



2. Şagirdlərdə  temperament  tiplərinin  təzahür  xüsu-

siyyətləri.



3. Temperament və şəxsiyyət

Ədəbiyyat

Bayramov  Ə.S.,  Əlizadə  Ə.Ə. Psixologiya  2-ci        

nəşri. Bakı 2000, səh. 447-464



Əlizadə Ə.,  Şirinova Z.  Nizami Gəncəvinin

psixoloji görüşləri. – Bakı, 2006, s. 123-137.



Nəcəfov  M. İnsan    beyninin  fəaliyyəti  və  psixiki 

proseslər. Bakı 1989



Qippenreyter Ö.B. Vvedenie v obhuö psixoloqiö. 

Kurs leküiy. M., 1988, str. 234-256



Kovalev A.Q. Psixoloqiə liçnosti.  M.,  1970,  str. 

187-205       




377

Nemov R.S. Psixoloqiə Kn. 1, M., 1998, str. 394-

404


Merlin V.S. Liçnostğ kak predmet psixolo-

qiçeskoqo issledovaniə. Permğ 1988, str. 234-256.



Merlin V.S. Oçerki teorii temperamenta. M., 1964

.  RusalovV.M. Bioloqiçeskie osnovı individualğ-

no-psixoloqiçeskix razliçiy. M.,1979

Rusalov V.M. O prirode temperamenta i eqo

mesto v strukture individualğnıx svoystv çeloveka. 

//Voprosı psixoloqii, 1985, №11, str. 19-33

   

  



378

16-cı  FƏSİL

XARAKTER

Qısa xülasə

        Xarakter 

haqqında 

anlayış

Xarakterin  tərifi.    Xarakter  həyatda 

qazanılmış davranış forması kimi.  Xarakter 

şəxsiyyətin  mühüm  və davamlı  fərdi  psixi 

xüsusiyyətlərinin məcmusu kimi.

        Xarakterin 

quruluşu

Xarakter 

əlamətləri  və onların  qarşılıqlı əlaqəsi. 

Xarakter  əlamətləri  və

şəxsiyyətin  müna-

sibətləri.  İnsanın  başqa  adamlara,  özünə, 

əməyə,  əşyalara  münasibətini  ifadə

edən 


xarakter əlamətləri. 

        

Xarakter 

haqqında 

təlimlər 

tarixindən

 

Xarakter 



haqqında

tədqiqatların  əsas  istiqamətləri.  Qədim 

dünyada  xarakterin    öyrənilməsi  cəhdləri. 

XIX 


əsrdə

xarakter 

haqqında 

elmin 


yaranması. 

A.F.Lazurskinin 

xarakter 

haqqında  tipologiyası.  Z.Freydin    və

müasir 

psixoloanalitiklərin 



xarakter 

haqqında  baxışları.  R.Kettel  şəxsiyyətin 

əsas  amilləri  arasında  güc    və zəiflik 

haqqında. 

E.Frommun 

irəli 


sürdüyü

mazoxist, sadist, konformist, tənha tiplər. 

K.Yunqun tipologiyası (ekstrovert və introvert tiplər).

        Xarakterin  aksentuasiyası.  K.Leonqard və  A.E.Liçkonun 

xarakterin aksentuasiyası  barədə konsepsiyaları).



379

        Xarakter  və  şəxsiyyət.    Xarakter  və  şəxsiyyətin  əlaqəsi. 

Hər  bir  şəxsiyyətdə  xarakterin  ən  müxtəlif    əlamətlərinin 

inkişaf  edə  bilməsi.  Şəxsiyyətin  formalaşmasına      yönəlmiş  

cəmiyyətin fəallığının fərdi xarakterlərdə  müxtəlif  qaydalarla 

rastlaşması. Xarakterin  təzahürünün  şəxsiyyətin  təzahürünə 

nisbətən  vasitəsiz  olması.  A.F.Lazurski  şəxsiyyət  və  xarakter 

haqqında.

        Xarakterin formalaşması.İnsan xarakterinin formalaşması 

şərtləri:  bioloji  və  sosial    şərtlər.  Xarakterin  formalaşmasında 

tərbiyə  və  özünütərbiyənin  rolu.  Xarakterin  formalaşmasında 

mühitin, kollektivin, nümunənin rolu.



V.16.1. Xarakter haqqında anlayış

        Xarakterin tərifi. İnsanları  bir-birlərindən  fərqləndirən 

şəxsiyyətin  davamlı  fərdi  psixi  xassələrindən  biri  də  xarak-

terdir. Adətən, insanları bir-birlərindən fərqləndirərkən  onların 

xasiyyətini,  xarakterini  ön  plana    çəkirlər.  Bu  baxımdan 

yunanca  “xarakter”  “möhür”,  “naxış”  mənasini  bildirir. 

Xarakter  bir  növ  insanın    yalnız  özünəməxsus  davranış 

formasını  əks  etdirir.  Onun  ən  mühüm  cəhəti  ondan  ibarətdir 

ki, xarakter şəxsiyyətin hər cür  xüsusiyyətlərini deyil, mühüm 

və  davamlı  fərdi  xüsusiyyətlərinin    məcmuunu özündə  əks 

etdirir.  Digər tərəfdən  xarakteri bir psixi fenomen kimi fərq-

ləndirən başlıca cəhət ondan  ibarətdir ki, o həmişə fəaliyyət və 

ünsiyyət  prosesində,  insanın  onu  əhatə  edən  gerçək  aləmə  və 

insanlara  münasibətdə  təzahür  edir.  Xarakter  həyatda    qaza-

nılmış  davranış  formasıdır.  Heç  kim  anadan    tənbəl  və ya 

işgüzar, gobud və ya mehriban, qəddar və ya humanist, səliqəli 

və  ya  pinti,  təvazökar  və  ya  xüdbin  doğulmur.  Bu  kimi 

keyfiyətləri  həyat  prosesində,  tipik  şəraitin, təlim  və  tərbi-

yəsinin təsiri altında əldə edir. Həmin əlamətlər həmin insanın  




Yüklə 3,93 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   105   106   107   108   109   110   111   112   ...   191




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə