Dərslik Prof. S.İ. Seyidov və prof. M.Ə. Həmzəyevin elmi redaktorluğu ilə
Yüklə 3,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məktəb psixoloqu tərəfindən ailələrlə aparılan iş.
636 Ağacın dövrəsində üç canavar dayanmışdır. Onlardan biri qa- baq pəncələrini ağacın gövdəsinə söykəyib, ikinci dayanıb ağzını uşaq olan tərəfə qaldırıb, üçüncü isə ağacın yanında nəyisə iyləyir. Beşinci şəkildə sağ tərəfdə hündür ağac çəkilmiş, onun gövdəsini qucaqlayıb aşağı düşmək istəyən uşaq və ona aşağıdan kömək edən saqqallı kişi görünür. Sol tərəfdə arxa planda xizəyə qoşulmuş at görünür. Xizəkdə oturmuş adam fiquru var. Xizəyin qarşısında başqa bir adam fiquru çəkilmişdir. O, ensiz ağaca bənzəyən bir əşyanı üfüqi vəziyyətdə çiyninə söykəmiş, onun ucundan qırmızıya çalan bir iz uzanır. Şəkillər uşağa ardıcıl deyil, qarışıq verilir. Məsələn, beşinci, ikinci, dördüncü, birinci, üçüncü. Bu, aşağıdakı təlimatla müşayət olunur: "Mən sənə bir hadisəni təsvir edən şəkillər verəcəm. Lakin həmin şəkillər qarışıb. Sən həmin şəkillərə diqqətlə baxıb, yaxşı-yaxşı düşünüb ardıcıl şəkildə stolun üstünə düzməlisən. Bax bura hadisənin başlanğıcını göstərən şəkli, sonra qalanlarını qoymalısan (ikincini və sonrakı şəkillərin hər birini hara qoyacağını göstərməklə). Onda şəkilləri götür, diqqətlə bax və hər birini öz yerinə qoy». Şəkilləri uşağa verdikdən sonra psixoloq daha onun işinə qarışmır, uşağın hər bir hərəkətini, emosional vəziyyətini proto- kola daxil edir. Əgər uşaq bir dəqiqə ərzində işə girişmirsə onu bu kimi sözlərlə ruhlandırmaq olar: "Şəklə bax, sən onları sıra ilə düzməlisən" və yaxud "Qorxma, bir düz görüm". Uşaq işi yerinə yetirməyə başlayıbsa onun nə dərəcədə düzgün işləməsi barədə heç nə demək lazım deyildir. Yalnız uşaq bütün şəkilləri düzüb qurtardıqdan sonra demək olar: "Şəkillərin hamısını sıra ilə düzmüsənmi?" İndi göstər görüm birinci şəkil hansıdır? İkinci hansıdır? Üçüncü, dördüncü, so- nuncu hansıdır?" Uşağın düzdüyü ardıcıllığı protokolda qeyd etmək lazımdır. Əgər ardıcıllıq düzgündürsə, sadəcə (+) işarəsi qoymaqla kifayətlənmək olar. Bundan sonra demək lazımdır: "İndi mənə bu hadisəni
637 danış". Uşağın cavabını olduğu kimi qeyd etmək lazım gəlir, əgər süjet düzgün ardıcıllıqla tərtib olunarsa uşağa həmin hadisəyə ad verməsini təklif etmək lazımdır. Bu cür işin köməyi ilə uşağın şəraitin gizli mənasını nə dərəcədə uyğün şəkildə anladığını aşkara çıxarmaq mümkündür. Əgər uşaq süjeti düzgün tərtib etməyibsə, onu yerinə ye- tirdiyi işə görə tərifləmək, sonra köməkçi suallar vasitəsilə ardıcıllığı düzgün başa düşməsinə nail olmaq lazımdır. Bundan
sonra başqa
(üçüncü) tapşırığın yerinə
yetirilməsinə başlamaq olar. Burada Vekslerin testlərinə daxil olan "Koos kubikləri" testindən istifadə etmək mümkündür. Nəhayət, «məktəbə hazırlığın diaqnostikasını» vermək üçün "Dördüncü artıq əşya hansıdır?" tapşırığını yerinə yetirməkdən istifadə etmək olar. Bu metodika psixologiya sahəsində çalışan mütəxəssislərə yaxşı məlumdur və onlar tərəfindən geniş tətbiq olunur. Bu zaman verilmiş dörd əşya (və ya onların şəkli) arasında birinin artıq olduğu bildirilir və yoxla- nandan tələb olunur ki, onu tapsın və götürsün. Məsələn, a) karandaş, çanta, dəftər, şlyapa şəkilləri, b) stol, stul, kitab şkafı, çaynik şəkilləri və s. Beləliklə, bu tapşırığın əsasında anlayış əlamətinə görə təsnif etmək dayanır. Məktəbə hazırlıqla əlaqədar həmin metodikanı tətbiq edərkən burada bir qədər başqa məqsəd güdülməlidir. Burada uşağın nəyi artıq sayması deyil, tanış və ya az tanış olduğu əşyalar haqqında nə deməsi mühüm əhəmiyyətə malikdir. Bununla yanaşı olaraq uşağın həmin tapşırığı, iş tərzini necə yerinə yetirməsi də nəzərdə tutulan cəhətlərdəndir. Bütün bu yollarla aparılan yoxlama işi uşağın məktəbə hazırlıq səviyyəsini aşkara çıxarmağa, bu sahədə onun valideyinə və gələcək müəlliminə müvafiq məsləhətlər verməyə imkan yaradır. Bununla yanaşı olaraq həmin qeydlər uşaq üçün tərtib olunacaq psixoloji xəritənin əsasını, başlanğıcını təşkil edir.
638 Məktəbə psixoloji xidmət sahəsində diqqəti cəlb edən cəhətlərdən biri də çətin tərbiyə olunan ("çətin") uşaqlarla
sial cəhətdən deformasiyaya uğrayan, asosial uşaqların vaxtında diaqnostikasını verməyə yönəldilməlidir. Bu zaman uşaqda "çətinliyin" yaranması səbəblərinin aşkara çıxarılmasına da xüsusi diqqət yetirilməlidir. Bütün bunların əsasında və uşağın fərdi xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla onunla aparılacaq tərbiyəvi iş sistemi müəyyənləşdirilməlidir. Bu barədə kitabın ikinci bölməsində danışıldığı üçün burada geniş bəhs olunmağı lazım bilmədik.
qeyd etdiyimiz kimi məktəbə psixoloji xidmətin əsas istiqamətlərindən birini psixoloqun müəllimlərlə, valideynlərlə və şagirdlərlə apardığı konsultativ işlər təşkil edir. Məlum olduğü kimi, təlim fəaliyyətinin müvəffəqiyyəti, şagird şəxsiyyətinin formalaşması və inkişafı onun böyüdüyü və tərbiyə aldığı ailə mühitinin xüsusiyyətindən çox asılıdır. Ailə və məktəb iki əsas sosial institut kimi uşaqların təlim-tərbiyə və sosiallaşma prosesinə, şəxsiyyətinin inkişafına əsaslı təsir göstərir. Ona görə də ailə tərbiyəsindən çox şey asılıdır. Təcrübə göstərir ki, bəzi ailələrdə uşağın tərbiyəsi üçün zəruri olan psixoloji şərait yaradılmadığı, onun psixoloji xüsusiyyətləri nəzərə alınmadığına görə bir sıra çətinliklər meydana çıxır. Bu cür çətinlikləri aradan qaldırmaqda ailəyə psixoloji xidmətin rolu böyükdür. Adətən, valideynlər uşaqla əlaqədar hər hansı bir problemə rast gəldikdə kömək üçün məktəbə, məktəb psixoloquna müraciət edirlər. Bu zaman əksər hallarda uşağın ehtiyacı və tələbi nəzərə alınmır. Bütün bunları nəzərə alaraq məktəb psixoloqu şagirdlərin davranışı, onların şəxsiyyətdaxili vo şəxsiyyətlərarası münaqişə problemləri ilə məşğul olarkən uşağın yaşadığı və tərbiyə aldığı ailə, həmin ailə üzvləri arasındakı qarşılıqlı münasibət və s. ilə də maraqlanmalıdır. Buradan çıxış edərək psixoloq öz xidmətini
Yüklə 3,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|