Dərslikdə təbiətdən istifadəyə dair bir çox məsələlər, konsepsiyalar

M Ü N D Ə R I C A T  
G İ R İ Ş ,  
Səh 
,..5 
I   FƏSİL 
TƏBİƏTDƏN İSTİFADƏNİN İQTİSADİ VƏ EKOLOJİ 
ƏSASLARI HAQQINDA 
1.1.
 
Təbiətdən istifadə haqqında müasir təsəvvürlər ........ 7 
1.2.
 
«Təbiətdən istifadənin iqtisadi və ekoloji əsasları» 
fənninin mövzusu və vəzifələri ............................... 10 
1.3.
 
Təbiətdən istifadənin iqtisadiyyatımn əsas 
anlayışları ................................................................ 14 
1.4.
 
«Tarazlı inkişaf» konsepsiyası ................................. 19 
II
 
FƏSİL 
TƏBİƏTDƏN İSTİFADƏNİN İQTİSADİYYATININ 
ÜMUMİ NƏZƏRİ ƏSASLARI 
2.1.
 
Ekoloji-iqtisadi tələbatlar və mənafelər .................. 24 
2.2.
 
Təbii ehtiyatlar üzərində mülkiyyət hüquqlan......... 28 
2.3.
 
İqtisadi qanunların çkolojiləşdirilməsi və 
ekoloji-iqtisadi qanunauyğunluqların təhlili ........... 35 
III
 
FƏSİL 
ƏTRAF MÜHİTİN MÜHAFİZƏSİNDƏ DÖVLƏT VƏ 
BAZARIN ROLU 
3.1.
 
Ekoloji sahədə bazar haqqında müasir təsəvvürlər..41 
3.2.
 
Bazarın uğursuzluğu. Zahiri effektlər və 
ictimai rifahlar ..........................................................   44 
3.3.
 
Zahiri effektlərin beynəlmiləlləşdirilməsi ............... 48 
3.4.
 
Ekoloji tənzimləmə mexanizmi ............................... 51 
164 

---

IV
 FƏSIL
 
TƏBİİ EHTİYATLARIN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ 
4.1.
 
Təbii ehtiyatların iqtisadi qiymətləndirilməsinin 
zəruriliyi və xidmətlərin əhəmiyyəti ........................ 56 
4.2.
 
Təbii sərvətlərin iqtisadi qiymətləndirilməsinə 
yanaşmalar ............................................................... 58 
4.2.1.
 
Təbii ehtiyatlann qiymətləndirilməsinin 
ənənəvi metodları (üsulları) .................................. 61 
4.2.2.
 
Təbii sərvətlərin qiymətləndirilməsinin 
dolayı üsulları........................................................ 64 
4.2.3.
 
İndiyə qədər tətbiq edilən üsulların səmərəlilik 
dərəcəsinin müəyyən edilməsi .............................. 67 
V
 
FƏSİL 
TƏBİƏTDƏN İSTİFADƏNİN EKOLOJİ-İQTİSADİ 
TƏHLİLİ, PROQNOZLAŞDIRILMASI VƏ 
PLANLAŞDIRILMASI 
5.1.
 
Ekoloji-iqtisadi göstəricilər və normativlər sistemi..70 
5.2.
 
Ekoloji-iqtisadi təhlil: məzmunu, məqsədləri və 
vəzifələri .................................................................... 73 
5.3.
 
Ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsi və 
ekoloji ekspertiza ....................................................... 77 
5.4.
 
Ekoloji audit ........................................................... 81 
5.5.
 
Təbiətdən istifadənin proqnozlaşdıniması 
və planlaşdırılması ................................................... 85 
VI
 
FƏSİL 
V/ 
TƏBİƏTDƏN İSTİFADƏNİN İQTİSADİ SƏMƏRƏSİ 
" \ 6.1. Təbiəti mühafizə tədbirlərinin qiymətləndirilməsi..e94 
W
 
6.2. Ətraf mühitə çirklənmədən dəymiş iqtisadi 
ziyanın hesablanması ................................................. 99 
165 

---

 
6.3,
 
Ekoloji xərclər və layihələrin smeta dəyərinin 
müəyyən edilməsi ...................................................... 103 
VII
 
FƏSİL 
TƏBİƏTDƏN SƏMƏRƏLİ İSTİFADƏNİN İQTİSADİ 
MEXANİZMLƏRİ 
y 7.1. Təbiətdən səmərəli istifadənin iqtisadi 
stimullaşdırma vasitələri ............................................. 
111
 
7.2.
 
Təbiətdən istifadəyə görə ödəmələrin 
ekoloji-iqtisadi məzmunu və formaları ...................... 115 
,, 7.3. Ətraf mühiti çirkləndirmə
3
'ə görə ödəmələr .............. 121 
VIII
 
FƏSİL 
TƏBİƏTDƏN İSTİFADƏ ÜZRƏ TƏDBİRLƏRİN 
MALİYYƏLƏŞDİRİLMƏSİ 
8.1.
 
Təbiətdən istifadə sahəsində ekoloji fondlar sistemi.126 
8.2.
 
Ekoloji sığorta ......................................................... 131 
8.3.
 
Ekoloji lizinq ........................................................... 135 
IX
 
FƏSİL 
EKOLOJİ SAHİBKARLIQ 
'‘^3^9.1. Ekoloji sahibkarlığın mahiyyəti, formaları və 
ekoloji biznesin səmərəliliyi .................................. 140 
y 9.2. Ekoloji menecment ........................................................ 144 
X
 
FƏSİL 
TƏBİƏTDƏN İSTİFADƏNİN İDARƏ EDİLMƏSİ 
10.1.
 
Təbiətdən istifadənin dövlət idarə sistemi, 
strukturu və vəzifələri .......................................... 150 
10.2.
 
Təbiətdə n istifadənin lisenziyalaşdırılması ........ 153 
166 

---

10.3.
 
Ekoloji sferada sertifikatlaşdırma ...................... 156 
Ədəbiyyat ........................................................................ 161 
167 

---

О Г Л А В Л Е Н И Е  
ВВЕДЕНИЕ 
ГЛАВАI 
О ЭКОНОМИЧЕСКОЙ И ЭКОЛОГИЧЕСКОЙ 
ОСНОВЕ ПРИРОДОПОЛЬЗОВАНИЯ 
1.1.
 
Современное поняггие природопользования .......... 7 
1.2.
 
Предмет и обязанности, экономические и 
экологические основы природопользования ......... 
10
 
1.3.
 
Основные экономические понятия 
природопользования ................................................ 14 
1.4.
 
Концепции «стабильного» (балансированного) 
развития .................................................................... 19 
ГЛАВА II 
ОБЩИЕ И ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ЭКОНОМИ- 
КИ ПРИРОДОПОЛЬЗОВАНИЯ 
2.1.
 
Эколого-экономические требования и интересы .. 24 
2.2.
 
Правовые кодексы природных ресурсов ............... 28 
2.3.
 
Экологизация экономических законов и анализ 
эколого-экономических закономерностей ............... 35 
ГЛАВА III 
РОЛЬ ГОСУДАРСТВА И РЫНКА В ОХРАНЕ 
ОКРУЖАЮЩЕЙ СРЕДЫ 
3.1.
 
Современные представления о рынке в сфере 
экологии ...................................................................... 41 
3.2.
 
Неудачи рынка, внешние эффекты и 
общественное благо ................................................... 44 
3.3.
 
Интернационализация внешних эффектов ............ 48 
3.4.
 
Механизмы экологического ре
17
лирования .......... 51 
168 

---

ГЛАВА IV 
ОЦЕНКА ПРИРОДНЫХ РЕСУРСОВ 
4.1.
 
Необходимость экономической оценки 
природных ресурсов и их значение .......................... 56 
4.2.
 
Экономическая оценка природных ресурсов ........ 58 
4.2.1.
 
Традиционные методы оценки природных 
ресурсов ..................................................................... 61 
4.2.2.
 
Косвенные подходы к оценкам природных 
ресурсов ..................................................................... 64 
4.2.3.Определение эффективности подходов, 
применяемые в прошлом ......................................... 67 
ГЛАВА V 
ЭКОЛОГО-ЭКОНОМИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ ПРИРОДО- 
ПОЛЬЗОВАНИЯ И ЕЕ ПЛАНИРОВАНИЕ 
5.1.
 
Эколого-экономические показатели и 
нормативные системы ................................................ 70 
5.2.Эколого-экономический анализ: содержание, 
цели и обязанности ..................................................... 73 
5.3.
 
Оценка воздействия на окружающую среду и 
экологические экспертизы ......................................... 77 
5.4.
 
Экологический аудит ............................................... 81 
5.5.
 
Прогнозирование и планирование 
природопользования .................................................. 85 
ГЛАВА VI 
ЭКОНОМИЧЕСКАЯ ЭФФЕКТИВНОСТЬ ПРИРОДО- 
ПОЛЬЗОВАНИЯ 
6.1.
 
Оценка мероприятий по охране природы .............. 94 
6.2.
 
Расчет экономического ущерба от загрязнения 
169 

---

окружающей среды ..................................................... 99 
6.3.Экологические расходы и определение 
сметной стоимости проектов ................................... 103 
ГЛАВА VII 
ЭКОНОМИЧЕСКИЕ МЕХАНИЗМЫ РАЦИОНАЛЬНО- 
ГО ПРИРОДОПОЛЬЗОВАНИЯ 
7.1.
 
Экономические стимулирования подходов, 
рациональное природопользование .......................... 
111
 
7.2.Эколого-экопомическое содержание и формы 
платы за использование природных ресурсов ....... 115 
7.3.
 
Оштрафоваиие 
за 
загрязнение 
окружающей 
среды.121 
ГЛАВА УШ 
ФИНАНСИРОВАНИЕ МЕРОПРИЯТИЙ ПО 
РАЦИОНАЛЬНОМУ ИСПОЛЬЗОВАЗШЮ ПРИРОД- 
НЫХ РЕСУРСОВ 
8.1.
 
Системы экологических фондов в сфере 
нриродоиользования ................................................. 126 
8.2.
 
Экологическое страхование .................................. 131 
8.3.
 
Экологический лизинг ........................................... 135 
ГЛАВА IX 
ЭКОЛОГИЧЕСКОЕ ВЛАДЕЛЬЧЕСТВО 
9.1.
 
Сущность экологического владельчсства и 
эффективность экологического бизнеса ................. 140 
9.2.Экологический менеджмент .................................... 144 
170 

---

ГЛАВАХ 
УПРАВЛЕНИЕ ПРИРОДОПОЛЬЗОВАНИЕМ 
ЮЛ.Системы государственного управления, структуры и 
обязанности природопользования ......................... 150 
10.2.
 
Лицензирование природопользования ................ 153 
10.3.
 
Сертификация в экологической сфере ................ 156 
Литература ...................................................................... 161 
171 

---

C O N T E N T S  
INTRODUCTION. 
CHAPTER I 
ABOUT ECONOMICAL AND ECOLOGICAL 
BASIS OF NATURE MANAGEMENT 
1.1 .Modem conception of nature management ................. 7 
1.2.Subjest and obligations, economical and the 
ecological basis of the nature management ................. 
10
 
1.3.
 
Main economical conception of the nature management. 
14 
1.4.
 ............................................................................. 
 
Conception of sustainable development ............................. 19 
CHAPTER II 
GENERAI. AND THEORETICAL PRINCIPLES OF 
NATURE MANAGEMENT 
2.1.
 
Ecological 
and 
economical 
requirements 
and 
interests...24 
2.2.
 ............................................................................. 
 
Legal codes of natural resources ........................................ 28 
2.3.
 
Ecologization of economic laws and analyses of 
ecological and economical laws .................................. 
35
 
CHAPTER III 
ROLE OF THE STATE AND MARKET IN THE PRESER- 
VATION OF THE ENVIRONMENT 
3.1.
 
Modem  concepts  of  the  market  in  the  ecology  sphere.. 
.41 
3.2.
 
Market failure, spillovers and the public benefit ....... 44 
3.3.
 ............................................................................. 
 
Internationalization of spillovers ........................................ 48 
3.4.
 ............................................................................. 
 
Mechanisms of ecological management ............................ 51 
172 

---

CHAPTER IV 
ESTIMATION OF NATURAL RESOURCES 
4.1.
 
Necessity of economic evaluation of natural 
resources and their importance ................................... 56 
4.2.
 ............................................................................. 
 
Economic evaluation of natural resources ........................... 58 
4.2.1.
 
Traditional methods of evaluating natural resources. 61 
4.2.2.
 
Indirect ways to evaluate natural resources ............... 64 
4.2.3.
 
Evaluation  of  effectiveness  of  methods  used  in  the 
past.67 
CHAPTER V 
ECOLOGICAL AND ECONOMICAL ANALYSIS OF NA- 
TURE MANAGEMENT AND IT'S PLANNING 
5.1.
 
Ecological and economical activities and normative 
systems ...........................................................................70 
5.2.
 
The content goals and responsibilities of ecological 
and economical analyses ................................................73 
5.3.
 
Estimation of impact on the environment and 
ecological assessment ....................................................77 
5.4.
 
Ecological audit ...........................................................81 
5.5.
 
Forecasting and planning for nature management .......85 
CHAPTER VI 
COST-EFFECTIVNESS OF NATURE MANAGEMENT 
6.1.
 ............................................................................. 
 
Estimation of actions to protect nature ................................ 94 
6.2.
 
Calculation of economic losses from contamination 
of the environment ........................................................ 99 
6.3.
 
Ecological  expenditures  and  determining  project  costs. 
103 
173 

---

CHAPTER VII 
ECONOMICAL METHODS OF RATIONAL NATURE 
MANAGEMENT 
7.1.
 
Economic stimulations of methods and rationale 
nature management.................................................... Ill 
7.2.
 
Ecological and economical content and form of 
payment for the use of natural resources ................... ..115 
7.3.
 ........................................................................... 
 Fine 
for polluting the environment ........................................... 121 
CHAPTER VIII 
FINANCING OF ACTIONS FOR RATIONAL USING 
OF NATURAL RESOURCES 
8.1.
 
System of ecological funds in the sphere of nature 
management............................................................... 126 
8.2.
 
Ecological insurance ...............................................   131 
8.3.
 
Ecological leasing .................................................... 135 
CHAPTER IX 
ECOLOGICAL OWNERSHIP 
9.1.
 
Essence of ecological ownership and effectiveness 
of ecological business ................................................ 140 
9.2.
 
Ecological management ........................................... 144 
CHAPTER X 
ADMINISTRATION OF NATURE MANAGEMENT 
10.1.
 
The system of the state management structures 
and obligations of nature management ...................... 150 
10.2.
 
Dicensing of nature management ........................... 153 
10.3.
 
Certification in the ecological sphere ..................... 156 
Bibliography...................................................................... 161 
174 

---

 

---