2
Respublikanın ümumtəhsil məktəblərinin
10-cu sinifləri üçün “Gənclərin çağırışaqədərki
hazırlığı” dərsliyi
Müəlliflər: Həbib Ocaqov
Rövşən Qasımov
Bakı: Təhsil, 2011.
Dərsliklə bağlı TQDK-ya daxil olmuş və açıq
müzakirələrdə bildirilmiş qeydlər, iradlar və təkliflər
əsasında hazırlanmış
YEKUN RƏY
3
Yekun rəy aşağıdakı meyarlar əsasında formalaşmışdır:
1. Məzmunun işlənməsi baxımından;
2. Dil və yazı üslubu baxımından;
3. Dizayn və bədii tərtibat baxımından;
4. Tapşırıqların elmi-metodiki uyğunluğu baxımından.
1. Məzmunun işlənməsi baxımından
Qüvvədə olan tədris proqramı əsasında hazırlanmış dərslik “Giriş”, 7 fəsil
(“Dövləti müdafiənin əsasları”, “Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin
Nizamnamələri”, “Sıra təlimi”, “Taktiki hazırlıq”, “Silahlar və atıcılıq
hazırlığı”, “Hərbi topoqrafiya”, “Təhlükəsizlik və fövqəladə hallarda insanların
mühafizəsi”), fənn proqramı və “Mündəricat”dan ibarətdir. Dərslikdəki materiallar
44 paraqraf üzrə 176 səhifəni əhatə etmiş, fənn üzrə bilik və bacarıqların
mənimsənməsinə və formalaşdırılmasına yönəlmişdir.
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin təsdiq etdiyi tədris planına əsasən,
fənnin tədrisinə həftədə 2 saat olmaqla, 64 saat vaxt ayrılmışdır.
Dərslikdə müəyyən qüsurlar var. Bunlar aşağıdakılardır:
Dərsliyin ilk səhifəsində materialların verilməsində hansı Nizamnamələrə
istinad edilməsi yazılmayıb.
Səhifə 5. 5-ci abzasda “1918- ci ilin dekabrın 25- də tam Artilleriya generalı
S. Mehmandarov hərbi nazir, dekabrın 29- da isə general- leytenant Ə.Şıxlinski
nazir müavini təyin olundular” fikri qeyd edilmişdir. S. Mehmandarovun hərbi
nazir təyin edilməsinə qədər o vəzifənin icraçıları X. Sultanov, İ.Ziyadxanov və F.
Xoyski olmuşlar.
Səhifə 11- 15. 2-ci paraqrafda “ Azərbaycan Silahlı Qüvvələrin qoşun növləri”
mövzusunda “Sülhməramlı qoşunlar, Sərhəd qoşunları, Daxili qoşunlar, Dövlətin
silahlı təşkilatı və Silahlı Qüvvələrin vəzifələri, təyinatı” haqqında məlumat
verilməmişdir.
Səhifə 12. 3-cü abzasda Hava hücumundan müdafiə qoşunlarından bəhs olunan
axırıncı cümlədə ayrı qoşun növü olan Hərbi Hava Qüvvələrinin onun tərkibinə aid
edilməsi doğru deyil.
Səhifə 23-27. 4-cü paraqrafda “Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrin
Nizamnamələri haqqında anlayış” mövzusu verilmiş, amma Sıra Nizamnaməsinin
təsdiq edilmə tarixi göstərilməyib. “Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrin Sıra
4
Nizamnaməsi 27 may 1992-ci ildə, 144 saylı qanun ilə təsdiq edilib” (Bakı, Hərbi
nəşriyyat-1995-ci il).
Səhifə 27-29. 5-6-cı paraqraflar dərslikdə ayrı verilməsinə baxmayaraq,
proqramda (səh.173) bir yerdə “Hərbi hissənin döyüş bayrağı. Hərbi and-2 saat”
verilmişdir. 5-ci paraqrafa dair suallar 6-cı paraqrafın sonunda verilib. Ya iki
paraqrafın bir başlıq altında verilməsi, ya da proqramda o mövzuların ayrı-ayrı
yazılması məqsədəuyğundur.
Səhifə 32. 7-ci paraqrafda “Hərbi xidmətə çağırış” mövzusu verilmiş, lakin
“vətəndaşların hərbi vəzifələri, müddətli həqiqi xidmətə çağırılan çağırışçıların yaş
həddi, həqiqi hərbi xidmət keçmə və həqiqi hərbi xidmət dövründə təqvim hesabı
“haqqında məlumatlar yazılmayıb.
Səhifə 43- 44. Sonuncu abzasda daxil olmaqla, “ Komandirlərə (rəislərə) və
özündən böyüklərə müraciət” yarımbaşlığına qədər olan abzaslar, ümumiyyətlə,
mövzuya aid deyil. Belə ki, paraqrafın adı “Əmr və sərəncamların verilmə qaydası
və onların icrası” olduğu halda, sözügedən azbaslarda DXN-in 38-45-ci maddələrini
əhatə edən hərbi nəzakət və hərbi qulluqçuların davranışları haqqında qaydalardan
bəhs olunur.
Səhifə 49. III fəslin adı burada və mündəricatda “Sıra təlimi”, lakin proqramda
(səh.173) “Sıra hazırlığı” yazılmışdır.
Səhifə 49- 53. “Sıralar və onların idarə edilməsi” paraqrafında sıranın
elementi sayılan açıq sıralar haqqında məlumat verilməmişdir.
Səhifə 52. Xəbərdarlıq siqnalları və icra komandasına aid məlumatlar mövzuya
uyğun deyil.
Səhifə 53. Komandaların icra etmə qaydası əvvəlki səhifədə verildiyi halda, 14-
cü paraqrafda mahiyyət etibarilə təkrar verilmişdir.
Səhifə 53- 56. “Yerində dönmələr. Yeriş” mövzusu dərslikdə bir yerdə,
proqramda (səh.173) isə ayrı (“Yerində dönmələr-1 saat” və “Yeriş-1 saat”)
göstərilmişdir.
Səhifə 59. 17-ci paraqrafın adı “Sıradan çıxma və rəisə yaxınlaşma” kimi
yazılmışdır. Azərbaycan Respublikası SQ-nin Sıra Nizamnaməsinin 78-ci
maddəsində “Sıradan çıxma və rəisə yanaşma” verilmişdir.
Səhifə 80. 24-ci paraqrafın adı “Döyüşdə əsgərin vəzifələri” kimi verilmiş,
proqramda isə (səh.174) “Döyüşdə əsgərin vəzifəsi” yazılmışdır.
5
Səhifə 92. 27-ci paraqrafın “Düşmən nüvə silahı işlədərkən və atəş
hazırlığına başlayarkən müdafiə olunmaq qaydası” yarımbaşlığı 11-ci sinif
“Gənclərin çağırışaqədərki hazırlığı” dərsliyində yer almış “Düşmən nüvə silahı
işlədərkən və atəş hazırlığına başlayarkən müdafiə olunmaq qaydası” (Bakı:
Təhsil, 2011; səh.45-50) paraqrafında təkrar verilmişdir.
Səhifə 166- 171. Məlumatların müəyyən qismi 27-ci paraqrafın “Xəbərdarlıq
siqnalları ilə davranış” yarımbaşlığı ilə eyniyyət təşkil etdiyinə görə burada təkrar
verilməsinə ehtiyac yoxdur.
Səhifə 94. 28-ci paraqrafda və mündəricatda “Kalaşnikov avtomatının
quruluşu (maddi hissəsi)” mövzusu verilmiş, proqramda isə (səh.174) “ Kalaşnikov
avtomatının quruluşu və təyinatı” yazılmışdır.
Səhifə 102. 29-cu paraqrafın adı “Avtomatın natamam sökülməsi və
yığılması” kimi verilməsinə baxmayaraq, proqramda (səh.174) “ Kalaşnikov
avtomatının natamam sökülməsi və yığılması” verilmişdir.
Səhifə 120. 34 -cü paraqrafın adı “Atışın əsasları və qaydaları” kimi verilmiş,
proqramda isə (səh.174) “Atəşin mahiyyəti, güllənin başlanğıc sürəti” yazılmışıdır.
Səhifə 123. 35-ci paraqrafın adı “Trayektoriyanın yaranması” kimi verilmiş,
proqramda isə (səhifə 174-də) “Trayektoriyanın yaranması, güllənin uçuş
trayektoriyası” yazılmışdır.
Səhifə 132. 38-ci paraqrafda və mündəricatda “Günəşin vəziyyətinə və saata
görə üfüqün səmtinin təyin edilməsi” mövzusu verilməsinə baxmayaraq,
proqramda (səh.174) “Günəşə və saata görə üfüqün səmtinin təyin edilməsi”
(mövzuda yarımbaşlıq kimi göstərilib) və “Günəşə vəziyyətinə görə üfüqün səmtinin
təyin edilməsi” (mövzuda yarımbaşlıq kimi göstərilib) yazılmışdır. Dərslikdə və
proqramda göstərilən mövzuların adları bir-birinə uyğun gəlmir.
Həmin paraqrafda göy cisimləri vasitəsilə (Günəşə görə) üfüqün səmtinin təyin
olunması haqqında məlumat verildiyi halda, qütb ulduzuna görə üfüqün səmtinin
təyin olunması haqqında məlumat verilməyib.
Səhifə 163. 44-cü paraqrafın adı “Mülki müdafiənin xəbərdarlıq siqnalları”
kimi verilmiş, proqramda isə (səh.174) “Xəbərdarlıq siqnalları” yazılmışdır.
Səhifə 173. Proqramda bütün fəsillər rum rəqəmləri ilə göstərilsə də, dərsliklə
uyğun gəlmir.
6
Səhifə 173. Proqramda “Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin
təşkilati quruluşu” mövzusunun tədrisi nəzərdə tutulsa da, dərslikdə öz əksini
tapmamışdır. Proqramda saat çatışmazlığı var.
Səhifə 175. Mündəricatda V fəsil “Silahlar və atıcılıq hazırlığı” yazılmışdır.
Proqramda isə V fəsil “Silahlar və atəş hazırlığı” kimi göstərilmişdir. Burada,
proqramla mündəricat bir-birini tamamlamır.
2. Dil və yazı üslubu baxımından
Dərslikdəki materiallar əsasən konkret, lakonik yazılmış, sadə və anlaşıqlıdır.
Burada, xeyli sayda termin, hərbi texnika və silahların adlarından istifadə edilmişdir.
Bəzi hallarda verilənlərin izahı çətinlik törədir. Ümumiyyətlə, hərbi texnikaların
taktiki-texniki göstəricilərinin rus dilindən Azərbaycan dilinə tərcümə edilməsi çox
vacib məsələdir. Buna görə də dərslikdə bir çox terminlərin dəyişdirilməsi
məqsədəuyğundur.
Dərsliyin dil və yazı üslubu ilə bağlı qüsurlar var. Bunlar aşağıdakılardır:
Səhifə 7. 7-ci sətirdə “Qarşı Əsassız” sözləri kiçik hərflə yazılmalıdır.
Yenə həmin səhifədə axırıncı abzasın 4-cü sətrində “meyarı” sözünün əvəzinə
“memarı” sözü yazılmalıdır.
Səhifə 11. 4-cü abzasda yazılıb: “Motoatıcı qoşunlar düşmənin havadakı və
yerdəki hədəflərini avtomat və pulemyotlardan, artilleriyadan, operativ-taktiki
və taktiki raketlərdən, tanklardan, piyadaların döyüş maşınlarından, zirehli
maşınlardan, zenit raketlərindən istifadə etməklə məhv etmək qabiliyyətinə
malikdir”. Bəzi ədəbiyyatda
1
motoatıcı qoşunlar təyinatı belə verilir: “Motoatıcı
qoşunlar – quruda müstəqil və ya başqa qoşun növləri ilə birgə tam miqyaslı döyüş
əməliyyatlarının keçirilməsi qabiliyyətinə malikdir”.
Səhifə 11. Axırıncı abzasda “Tank hissələri” ifadəsinin əvəzinə “ Tank hərbi
hissələri” ifadəsinin yazılması məqsədəuyğundur.
Səhifə 12. 2-ci abzasda “Artilleriya qoşunları operativ-taktiki və taktiki
məqsədli reaktiv artilleriya, minaatan və digər hərbi texnika ilə təchiz
olunmuşdur” cümləsinin “ Artilleriya qoşunları operativ-taktiki və taktiki raket
1
- “Quru qoşunların ehtiyatda olan zabitlərinin hazırlanması”, Moskva Hərbi
nəşriyyatı-1989-cu il, V.F.Sotnikov; səh.10
- ru.wikipedia.org-da “Мотострелковые войска” məqaləsi
7
kompleksləri, reaktiv yaylım atəşi sistemləri, özüyeriyən və daşınan artilleriya
sistemləri, tank əleyhinə idarəedilən raket kompleksləri ilə təchiz olunmuşdur” kimi
yazılması məqsədəuyğundur.
Səhifə 12. 3-cü abzasda “Müasir Hava Hücumundan müdafiə qoşunları
texniki cəhətdən mürəkkəb hərbi avadanlıqlarla təmin olunmuşdur” cümləsində
“avadanlıqlar” sözünün əvəzinə “ texnikalarla” yazılması məqsədəuyğundur.
Səhifə 13. 1-ci abzasda “Hava Hücumundan müdafiə aviasiyasına” ifadəsini
“Hərbi hücumundan müdafiə qoşunlarına” ifadəsi ilə əvəzləmək daha düzgün olar.
Səhifə 14. 2-ci abzasda yazılıb: “Milli Qvardiya və Mülki Müdafiə qoşunları
Xüsusi qoşun formasıdır”. Burada, Xüsusi qoşunlar haqqında məlumat düzgün
göstərilib, lakin bu cümlələrin də əlavə edilməsi məqsədəuyğundur: “Xüsusi qoşunlar
- Silahlı Qüvvələrin döyüş və gündəlik fəaliyyətini təmin etməkdən ötrü xüsusi
tapşırıqları yerinə yetirmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Xüsusi qoşunlar SQ-nin hər
bir növündə vardır. Tərkibinə kəşfiyyat, radiotexnik, topoqrafik, radiasiya, kimyəvi və
bakterioloji müdafiə, rabitə, təmir, tibb və s. bölmələr daxidir”.
Səhifə 20. 2-ci abzasda “xüsusi böyük xidmətlərinə görə” ifadəsinin “ xüsusilə
görkəmli xidmətlərinə görə” kimi yazılması məqsədəuyğundur
2
.
Səhifə 21. 2-ci abzasda “hərbi sənayenin” ifadəsinin “ hərbi texnikanın” kimi
yazılması lazımdır
3
.
Yenə həmin səhifədə 3-cü abzasda “xidməti vəzifələrini” ifadəsinin “öz
xidmət vəzifələrini” kimi yazılması lazımdır
4
.
Səhifə 22. 5 -ci sətirdə “dövlət sərhədinin” ifadəsinin əvvəlinə “ Azərbaycan
Respublikası” ifadəsinin əlavə edilməsi lazımdır
5
.
Yenə həmin səhifədə 10 -cu sətirdən sonra “ Azərbaycan Respublikası dövlət
sərhədinin mühafizəsində qüsursuz xidmətə görə” cümləsi əlavə edilməlidir
6
.
Səhifə 25. Axırdan 2 -ci abzasda “hazır vəziyyətdədir” ifadəsi “ hazır vəziyyətdə
olmalıdır” kimi yazılmalıdır
7
.
2
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası.
“Ordenlər, Medallar, Döş nişanları və Fəxri adlar”; səh.23
3
“Azərbaycan Respublikasının "Azərbaycan Bayrağı" ordeninin Statutu”, Azərbaycan
Respublikasının 1993-cü il 6 dekabr tarixli 756 saylı Qanunu
4
Prezident Kitabxanası. “Ordenlər, Medallar, Döş nişanları və Fəxri adlar”; səh.23
5
Prezident Kitabxanası. “Ordenlər, Medallar, Döş nişanları və Fəxri adlar”
6
Prezident Kitabxanası. “Ordenlər, Medallar, Döş nişanları və Fəxri adlar”
7
Azərbaycan Respublikası İntizam Nizamnaməsi, maddə 2
8
Səhifə 26. 5-ci abzasda “Sıra təlimi Nizamnaməsi” ifadəsi əvəzinə “Sıra
Nizamnaməsi” yazılmalıdır.
Səhifə 33. “Hərbi komissarlıq” ifadəsinin əvəzinə “ səfərbərlik və hərbi
xidmətə çağırış şöbələri” sözləri yazılmalıdır.
Səhifə 35. 5 -ci abzas 1-ci bənddə “vicdanla və dönmədən” ifadəsinin əvəzinə
“müqəddəscəsinə və sarsılmazcasına” ifadəsi yazılmalıdır
8
.
Yenə həmin səhifədə 5-ci abzas 2-ci bənddə “sayıq, namuslu və Azərbaycan
dövlətinin işinə və mənafeyinə sədaqətli olmaq və bunun uğrunda mübarizədə öz
qüvvəsini, hətta həyatını belə əsirgəməmək” ifadəsinin “ Azərbaycan dövlətinin
işinə və mənafeyinə uyğun sayıq, namuslu və sədaqətli olmaq və bunun uğrunda
mübarizədə öz qüvvələrini, hətta həyatını belə əsirgəməmək” kimi yazılması
məqsədəuyğundur
9
.
Yenə həmin səhifədə 5-ci abzas 8-ci bənddə “hərbi sirri və dövlət sirrini
qorumaq” ifadəsi “ hərbi sirri və dövlət sirrini ciddi saxlamaq” kimi yazılmalıdır
10
.
Səhifə 36. 4-cü bəndin Azərbaycan Respublikasının Daxili Xidmət
Nizamnaməsinin 138-ci maddəsinə uyğun olaraq, “dövlət əmlakını qorumaq,
geyimini və ayaqqabısını ehtiyatla geyinmək, onları vaxtında və səliqə ilə təmir
etmək, hər gün təmizləmək və göstərilən yerdə saxlamaq” yazılması lazımdır.
Səhifə 39. “Hərbi nişanlara aşağıdakılar daxildir: poqonlar, döş və qol
nişanları, baş geyimindəki nişanlar, poqon, kant və qaytanlar” cümləsinin “ Hərbi
nişanlara aşağıdakılar daxildir: poqonlar, döş, qol və baş geyimindəki nişanlar,
kantlar və qaytanlar” kimi yazılması məqsədəuyğundur.
Yenə həmin səhifədə 3 -cü abzasda yazılıb: “Azərbaycan Respublikası Silahlı
Qüvvələrində əsas fərqləndirmə nişanlarından biri baş geyimində olan 8 guşəli
ulduzdur”. Lakin “Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələri hərbi qulluqçuların
hərbi geyim forması və fərqləndirmə nişanları haqqında” Əsasnamənin və
“Azərbaycan Respublikası Silahlı qüvvələri hərbi qulluqçularının hərbi geyim
forması və fərqləndirmə nişanlarının təsvirləri”nin təsdiq edilməsi barədə Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin 2001-ci il 25 iyun tarixli 514 saylı fərmanı ilə, maddə 62-
də göstərilib ki, “Əsgərlərin, matrosların və çavuşların kokardaları ucları yuxarı
istiqamətlənmiş və onların arasında səkkizguşəli ulduz olan ayparadan ibarətdir”.
8
Azərbaycan Respublikasının Daxili Xidmət Nizamnaməsi, maddə 138
9
Azərbaycan Respublikasının Daxili Xidmət Nizamnaməsi, maddə 138
10
Azərbaycan Respublikasının Daxili Xidmət Nizamnaməsi, maddə 138
9
Yenə həmin səhifədə 4-cü abzasda ilk cümlənin əvvəlində “Azərbaycan” sözü
yazılmalıdır.
Səhifə 41. 10-cu paraqrafın 1-ci abzasında “Tutduğu vəzifəsinə və hərbi
rütbəsinə görə bir hərbi qulluqçu başqasına görə və yaxud tabe edəndir”
cümləsinin “Tutduğu vəzifəsinə və hərbi rütbəsinə görə bir hərbi qulluqçu bir-birinə
münasibətdə və yaxud tabe olandır” kimi yazılması məqsədəuyğundur
11
.
Yenə həmin səhifədə yeni paraqrafın 2-ci abzasında “Tabelikdə olanlar
rəislərə danışıqsız tabe olmalıdırlar” cümləsinin Daxili Xidmət Nizamnaməsinin 9-
cu maddəsinə uyğun olaraq, “Tabelikdə olanlar rəislərinə sözsüz tabe olmağa
borcludurlar” kimi yazılması məqsədəuyğundur.
Yenə həmin səhifədə yeni paraqrafın 3 -cü abzasında “rəislərdir” sözünün
əvəzinə “rəislər sayılır” ifadəsi yazılmalıdır.
Yenə həmin səhifədə yeni paraqrafın 4 -cü abzasında “Tabeliyinə görə ən
yaxın rəis bilavasitə rəis adlanır” cümləsinin Daxili Xidmət Nizamnaməsinin 10-cu
maddəsinə uyğun olaraq, “Tabelikdə olana ən yaxın rəis bilavasitə rəis adlanır” kimi
yazılması məqsədəuyğundur.
Səhifə 42. 1-ci abzasın 1-5-ci bəndlərinə Azərbaycan Respublikası Daxili
Xidmət Nizamnaməsinin 11-ci maddəsinə uyğun düzəlişlərin verilməsi lazımdır.
Yenə həmin səhifədə 2-ci abzasda “Hərbi rütbəsi böyük olanlar rütbəcə
kiçik olanları məzəmmət etmək ixtiyarına malik olub, onlardan hərbi intizama,
ictimai qayda-qanuna, geyim formasının səliqəsinə, həmçinin davranış
qaydalarına riayət etmələrini tələb edə bilər” cümləsinin “ Hərbi rütbəsi böyük
olanlar hərbi rütbəsi kiçik olanlara irad tutmaq hüququna malik olub, onlardan hərbi
intizama, ictimai qayda-qanuna, geyim formasına, həmçinin davranış və salamlaşma
qaydalarına riayət etmələrini tələb etmək hüququna malikdir” kimi verilməsi
məqsədəuyğundur
12
.
Yenə həmin səhifədə 3-cü abzasda “danışıqsız” sözünün əvəzinə “sözsüz”
yazılmalıdır.
Səhifə 45. Paraqrafın adı “Hərbi intizam, rəğbətləndirilmə və intizam
cəzaları”
kimi
verilmişdir.
Azərbaycan
Respublikası
SQ-nin
İntizam
Nizamnaməsində “rəğbətləndirilmə” sözü yerinə “həvəsləndirmə” yazılıb. Həmin
abzasda “Hərbi intizam bütün hərbi qulluqçuların Azərbaycan Respublikası
11
Azərbaycan Respublikasının Daxili Xidmət Nizamnaməsi, maddə 9
12
Azərbaycan Respublikasının Daxili Xidmət Nizamnaməsi, maddə 12
10
tərəfindən qəbul edilən hərbi nizamnamələrdəki qaydalara ciddi riayət etməsi
deməkdir” cümləsinin “ Hərbi intizam-bütün hərbi qulluqçuların Azərbaycan
Respublikası qanunlarında və hərbi nizamnamələrində müəyyən olunmuş qaydalara
ciddi riayət etməsi deməkdir” kimi yazılması lazımdır
13
.
Yenə həmin səhifədə 2 -ci abzasda “xidməti” sözünün əvəzinə “ hərbi”
yazılmalıdır.
Yenə həmin səhifədə “Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və
qanunlarına ciddi əməl etsin, hərbi andın, hərbi nizamnamələrin tələblərini,
komandirlərin (rəislərin) əmr və sərəncamlarını dəqiq və vaxtında yerinə
yetirsin” bəndinin “ Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və qanunlarına
ciddi riayət etsin, Hərbi Andın və hərbi Nizamnamələrin tələblərini dəqiq yerinə
yetirsin, komandirlərin (rəislərin) əmr və sərəncamlarına sözsüz tabe olsun” kimi
yazılması məqsədəuyğundur.
Yenə həmin səhifədə “Hərbi xidmətin bütün çətinlik və məhrumiyyətlərinə
mətinliklə tab gətirsin, borcunu yerinə yetirərkən öz canını və hətta həyatını
belə əsirgəməsin” bəndinin “ Hərbi xidmətin bütün çətinlik və məhrumiyyətlərinə
mətinliklə tab gətirsin, hərbi borcunu yerinə yetirərkən öz qanını və hətta həyatını
belə əsirgəməsin” kimi yazılması məqsədəuyğundur.
Yenə həmin səhifədə “komandirlərə (rəislərə) tabe olmaqla bərabər,
intizam qaydalarına əməl etsin” bəndinin “ komandirlərə (rəislərə) və böyüklərə
hörmət etsin, əsgəri nəzakət və salamvermə qaydalarına əməl etsin” kimi yazılması
məqsədəuyğundur.
Yenə həmin səhifədə “hərbi hissədən kənarda özünü ləyaqətli və namuslu
aparsın, özü və başqaları tərəfindən ictimai asayiş qaydalarının pozulmasına yol
verməsin, vətəndaşların şərəf və ləyaqətlərinin qorunmasına hərtərəfli səy
göstərsin” bəndinin “ hərbi hissədən kənarda özünü ləyaqətli və namuslu aparsın,
ictimai asayişin özü və başqaları tərəfindən pozulmasına yol verməsin, vətəndaşların
şərəf və ləyaqətlərinin qorunmasına hərtərəfli səy göstərsin” kimi yazılması
məqsədəuyğundur.
Səhifə 46. Axırıncı abzasda “Döyüş Bayrağı” ifadəsinin əvvəlinə “ açılmış”
sözünün əlavə edilməsi məqsədəuyğundur
14
.
13
Azərbaycan Respublikası İntizam Nizamnaməsi, maddə 1
14
Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin İntizam Nizamnaməsi, maddə 22
11
Səhifə 47. 4-cü abzasda “hərbi rütbəni bir pillə aşağı salmaq, hərbi rütbəni
bir pillə aşağı salmaqla, eyni zamanda aşağı vəzifəyə keçirmək, çavuş hərbi
rütbəsindən məhrum etməklə, eyni zamanda aşağı vəzifəyə keçirmək” ifadəsinin
“hərbi rütbəsini bir pillə aşağı salma, hərbi rütbəsini bir pillə aşağı salmaqla yanaşı,
aşağı vəzifəyə keçirmə, çavuş hərbi rütbəsindən məhrum etməklə yanaşı aşağı
vəzifəyə keçirmə” kimi yazılması məqsədəuyğundur.
Yenə həmin səhifədə axırıncı abzasda “öz vəzifəsinə tam uyğun olmaması
barədə xəbərdarlıq etmək, aşağı vəzifəyə keçirmək, hərbi rütbəsini bir pillə
aşağı salmaq” ifadəsinin “ öz vəzifəsinə tam uyğun olmaması barədə xəbərdarlıq,
aşağı vəzifəyə keçirmə, hərbi rütbəsini bir pillə aşağı salma” kimi yazılması
məqsədəuyğundur
15
.
Səhifə 48. 2-ci abzasda “əlaçı döş nişanından məhrum etmə, aşağı vəzifəyə
keçirmək, çavuş hərbi rütbələrini bir pillə aşağı salmaq, çavuş hərbi rütbəsindən
məhrum etmək” ifadəsinin “ əlaçı döş nişanından məhrumetmə, aşağı vəzifəyə
keçirmə, çavuş hərbi rütbələrini bir pillə aşağı salma, çavuş hərbi rütbəsindən
məhrum etmək” kimi yazılması məqsədəuyğundur.
Səhifə 50. Axırıncı abzasda “Sıxlaşmış sıralarda hərbi qulluqçular bir-
birinin yanında dirsəkləri arasında bir ovuc eni qədər intervalda düzülürlər”
cümləsinin “Sıxlaşmış sıralarda hərbi qulluqçular ön boyu bir-birinin yanında
dirsəkləri arasında bir ovuc eni qədər intervalda düzülürlər” kimi yazılması
məqsədəuyğundur.
Səhifə 51. “Qumbaratan” sözünün “qumbaratan atıcı” kimi yazılması
məqsədəuyğundur.
Səhifə 55. 4-cü abzasdakı cümlənin “ Barmaqlar yarıbükülmüş vəziyyətdə,
ovucun içi yerə baxaraq qollar şalvarın yan tikişinə paralel olmaqla irəli çiyin
səviyyəsinə qədər və geriyə arxaya qədər yellənir” kimi yazılması
məqsədəuyğundur
16
.
Yenə həmin səhifədə 5-ci abzasda “qolları” sözünün“qollarla” kimi yazılması
məqsədəuyğundur.
Yenə həminn səhifədə 9-cu abzasda “icra komandasında hərəkəti sol ayaqla
basmalı, qollarla hərəkətin taktı ilə irəliyə və geriyə sərbəst hərəkət etməli”
ifadəsinin Azərbaycan Respublikası SQ-nin Sıra Nizamnaməsinin 35-ci maddəsinə
15
Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin İntizam Nizamnaməsi, maddə 49
16
Azərbaycan Respublikası SQ-nin Sıra Nizamnaməsi, maddə 33
12
uyğun olaraq, “icra komandasında hərəkəti sol ayaqla basmalı, qollarla hərəkətin
taktı ilə bədən ətrafında irəliyə və geriyə sərbəst hərəkət etməli” kimi yazılması
məqsədəuyğundur.
Səhifə 56. Azərbaycan Respublikası SQ-nin Sıra Nizamnaməsinin 38-ci
maddəsinə uyğun olaraq, “SEYRƏK” sözünün “SEY-RƏK” kimi yazılması daha
düzgün olar.
Səhifə 57. 1-ci abzasda “Yerində dönmə bu cür komandalar ilə yerinə
yetirilir. “Sağa”, “Sola-Dön”, “Geriyə-Marş”. İcra komandası ilə sağa dönmək
üçün sağ ayağı yerə qoymaq, sol ayaqla addım atmaq və sol ayağın pəncəsi üstə
dönmək lazımdır. Eyni zamanda dönərək sağ ayağı qabağa atmaq və yerişi yeni
istiqamətdə davam etdirmək lazımdır” cümlələrinin Azərbaycan Respublikası
SQ-nin Sıra Nizamnaməsinin 40-cı maddəsinə uyğun olaraq, “Yerişdə dönmə bu cür
komandalar ilə yerinə yetirilir. “Sağa-Dön”, “Sola-Dön”, “Geriyə-Marş”. İcra
komandası ilə sağayağın yerə qoyulması ilə eyni vaxtda verilir. Bu komanda ilə sol
ayaqla bir addım atıb, sol ayağın pəncəsi üstündə dönməklə eyni vaxtda sağ ayağı
irəli cıxarıb, yeni istiqamətdə yeriməli” kimi yazılması doğrudur.
Həmin abzasda “Sola dönmək üçün icra komandası verildikdə sol ayağı
yerə qoymaq, sağ ayaq ilə irəliyə addım atmaq və sağ ayağın pəncəsi üstə
dönmək lazımdır, eyni zamanda dönərək sol ayağı atmaq və eyni istiqamətdə
yerişi davam etdirmək lazımdır” cümləsinin Azərbaycan Respublikası SQ-nin Sıra
Nizamnaməsinin 40-cı maddəsinə uyğun olaraq, “Sola dönmək üçün icra komandası
sol ayağın yerə qoyulması ilə eyni vaxtda verilir. Bu komanda ilə sağ ayaqla bir
addım atıb, sağ ayağın pəncəsi üstündə dönməklə eyni vaxtda sol ayağı qabağa
çıxarıb, yeni istiqamətdə yeriməli” kimi yazılması doğrudur.
Yenə həmin səhifədə 2-ci abzasda “Geriyə-Marş” – “icra komandası
verildikdə sağ ayağı yerə qoymaq, sol ayaq ilə bir addım atmaq (bir hesabı ilə),
sağ ayağı yarım addım irəli, bir qədər sola və iki ayağın pəncəsi üstə kəskin
surətdə sol qol tərəfə çevirmək (2 hesabla), yeni istiqamətdə sol ayağı ilə yerişi
davam etdirmək (2 hesabla) lazımdır. Dönüş zamanı qol ilə hərəkət addımın
taktına uyğun edilir” cümlələrinin Azərbaycan Respublikası SQ-nin Sıra
Nizamnaməsinin 40-cı maddəsinə uyğun olaraq, “Geriyə dönmək üçün icra
komandası sağ ayağın yerə qoyulması ilə eyni vaxtında verilir. Bu komanda ilə bir
sayı ilə sol ayaqla bir addım da atıb iki sayı ilə sağ ayağı yarım addım qabağa və bir
qədər sola çıxarmalı və hər iki pəncə üstündə qolları yana sıxaraq sol tərəfə cəld
13
dönüb, üç sayı ilə sol ayaqla yerişi yeni istiqamətdə davam etdirməli. Dönmələr vaxtı
qolları addımın taktı ilə hərəkət etdirməli” kimi yazılması doğrudur.
Səhifə 59. 3-cü abzasda “Hərbi qulluqçu qarşıdakı cərgədən çıxırsa, o”
cümləsinin Azərbaycan Respublikası SQ-nin Sıra Nizamnaməsinin 78-ci maddəsinə
uyğun olaraq, “Hərbi qulluqçu ikinci cərgədən çıxırsa, o” kimi yazılması
məqsədəuyğundur.
Səhifə 61. 1-ci abzasdan sonra Azərbaycan Respublikası SQ-nin Sıra
Nizamnaməsinin 79-cu maddəsi yazılmalıdır.
Səhifə 74. 1 -ci abzasda “Motoatıcı manqanın yürüş və döyüş nizamı”
mövzusunda “Müdafiə olunan manqa 100 m-dək enində mövqe tutur”
cümləsindən sonra “Müdafiə olunan manqa 100 m-dək enində mövqe tutur. Manqa
müdafiədə əsgərlər arası 12-14 m (15-20 addım) məsafədə döyüş düzülüşündə
yerləşirlər” cümlələrinin əlavə edilməsi lazımdır
17
.
Səhifə 82. 1-ci abzasda “Qısa qaçışlar zamanı nəfəsi dərmək üçün dayanma
yerləri arasında məsafə ərazidən və düşmənin atəşindən asılı olur və 20 m-dən
40 m-dək ola bilir” cümləsinin Azərbaycan Respublikası Sıra Nizamnaməsinin 86-cı
maddəsinə uyğun olaraq, “ sıçramaların uzunluğu təqribən 20-40 addım olmalıdır”
kimi yazılması məqsədəuyğundur.
Səhifə 94. 28-ci paraqrafın1-ci abzasındakı “Kalaşnikov avtomatı avtomat
atıcı silahlarının əsas növlərindən biridir” cümləsindən “avtomat” sözü
çıxarılmalıdır.
Yenə həmin səhifədə 2-ci abzasda “Dünyada ilk avtomat silah-müasir
avtomatın ilkin nümunəsi olan tapança-avtomat rus silah ustası Y.Q.Fyodorov
tərəfindən yaradılmışdır” cümləsinin “ 1913-1916-cı illərdə 6,5 mm-lik müasir rus
və sovet avtomat tüfəngi, rus silah ustası Vladimir Qriqoryeviç Fyodorov tərəfindən
hazırlanmışdır” kimi yazılması məqsədəuyğundur
18
.
Səhifə 96. 1-ci abzasda yazılıb: “Lülə güllənin uçuşunu istiqamətləndirmək
üçündür. Yivlər gülləyə fırlanma hərəkəti vermək üçündür”. Doğrudur, lakin
“lülə eyni zamanda güllənin uçması üçün başlanğıc sürət də verməlidir” cümləsi
yazılmayıb.
Səhifə 99. 7-8-ci abzaslardakı materiallar şagird səviyyəsinə uyğun deyil.
17
Quru Qoşunların Ümumqoşun Taktikası-1998-ci il, Moskva, Hərbi nəşriyyat və
Hərbi Bilik 4-5/1993-cü il
Həmçinin:
www.zakon-grif.ru
18
А.Б.Жук “Стрелковое оружие”–1992, (səh.535)
14
Səhifə 100-101. 1-ci abzasda yazılan materiallar şagird səviyyəsinə uyğun deyil.
Səhifə 101. 2-ci abzasda “Çevirgəc-silahı avtomat və ya tək-tək atəş açılan
vəziyyətlərə keçirmək və avtomatı qoruyucuya qoymaq üçündür” cümləsində
“çevirgəç” yerinə “Keçirici” yazılsa, doğru olar.
Səhifə 174. VI fəsildə “Mindəbir düsturunun təsdiq olunması-1saat”
verilmişdir. Burada “təsdiq”əvəzinə “tətbiq” yazılmalıdır.
3. Dizayn və bədii tərtibat baxımından
Dərslik komplektində tədris vahidlərinin izahında çoxlu sayda şəkillərdən,
sxemlərdən istifadə olunması təqdirəlayiqdir. Bu halda materialların şagirdlər
tərəfindən aydın şəkildə başa düşülməsi asanlaşır.
Bununla yanaşı, müəyyən qüsurlar da var. Bunlar aşağıdakılardır:
Səhifə 12. Şəkil 8-də verilmiş adsız və modifikasiyasız qırıcı təyyarə təsvirinin
əvəzinə Hərbi Hava Qüvvələrimizin arsenalında olan MİQ-29 (SU-24, SU-25, JF-17,
L-39, və ya MİQ-25) təyyarəsinin təsvir edilməsi məqsədəuyğun olar.
Eyni zamanda, şəkil 9-da adsız və modifikasiyasız hərbi vertolyot təsvir
edilmişdir. Onun əvəzinə Hərbi Hava Qüvvələrimizin arsenalında olan Mİ-24
“Super-Hind”(Mİ-8, Mi-17, Mi-35, Ka-32) hərbi vertolyotun təsvir edilməsi
məqsədəuyğundur.
Yenə həmin səhifədə Artilleriya qoşunları haqqında məlumat verilməklə
yanaşı, onların arsenalında olan müasir artilleriya 300 mm-lik “SMERÇ” tipli RYAS
(122 mm-lik DM-21 “Qrad”, 152mm-lik DM “URAQAN”) sistemlərinin təsvirlərinin
verilməsi lazımdır.
Yenə həmin səhifədə Zenit Raket Qoşunların arsenalında olan S-300 “Favorit”
tipli ZRK-nin (57 mm-lik zenit topu, 23 mm-lik zenit qurğusu) və Radiotexnika
qoşunların arsenalında olan müasir radiolokasiya stansiyaların təsvirinin verilməsi
lazımdır.
Səhifə 15. Şəkil 11-də Azərbaycan Respublikası Quru qoşunlarının döyüş
bayrağı göstərilməyib.
Səhifə 21. Şəkil 17 və şəkil 18-də medallar (“Hərbi xidmətlərə görə” və
“Sərhəddə fərqlənməyə görə” medalı) düzgün göstərilməyib.
Səhifə 50. Şəkil 28-də hərbi qulluqçuların bir cərgə və iki cərgə düzülüş
qaydaları göstərilib. Şəkildə verilmiş “yönəldici və tamamlayıcı” sözləri
15
Azərbaycan Respublikası Sıra Nizamnaməsinin 15-ci maddəsinə uyğun olaraq,
“ istiqamətləndirici və axırıncı” kimi yazılmalıdır.
Səhifə 51-52. Şəkil 30 (“ Azad” vəziyyəti) və şəkil 31-i (“ Mərasim azad”
vəziyyəti) səhifə 53-də yerləşdirmək məqsədəuyğundur.
Səhifə 53-55. “ Sıra addımı” haqqında məlumat səhifə 54-də verildiyi halda,
onu təsvir edən şəkil 32 səhifə 53-də verilmişdir. “Səfər addımı” haqqında məlumat
səhifə 54-də verilməsinə baxmayaraq, onu təsvir edən şəkil 34 səhifə 57- də
göstərilmişdir.
Səhifə 57. “ Yerində dönmələr” mövzusu verilməsinə baxmayaraq, mövzuya
uyğun olan şəkil 33 səhifə 54-də göstərilmişdir.
Səhifə 69. Şəkil 40-da “ Piyadanın döyüş maşını PDM- 2”-nin təsviri düzgün,
döyüş xassələri isə səhv verilmişdir. PDM-2 nin döyüş xassələri belə verilməlidir:
“PDM-2 kütləsi-14 ton, şosse yolda-65km/saat, torpaqda 40-50 km/saat, üzərək-7
km/saat”
19
. Və yaxud da məlumatlar qalsın, şəkildə PDM-3 verilsin.
Səhifə 70. Şəkil 4-də Hərbi zirehli maşın ZTR-90 “Berejok”-un təsviri
düzgün, döyüş xassələri haqqında məlumat səhv (kütləsi-21 ton, üzərək-9 km/saat, 30
mm-lik avtomatik top və 30 mm-lik qumbaraatan AQS-17 , 7.62 mm-lik
cütləşdirilmiş pulemyot PKT, TƏİR kompleksi “Konkurs”) verilmişdir. ZTR-90
“Berejok”un üzərində 30 mm avtomatik top 2A42, 7.62 mm-lik PKTM, 30 mm-lik
avtomatik qumbaraatan AQS-30, 152 mm-lik TƏİR qurğusu “Kornet” təsvir
olunmuşdur
20
.
Səhifə 70. Cədvəl 2-də bəzi məlumatlar yanlış verilmişdir:
Maşının tipi
ZT
R-70
Z
TR-80
ZT
R-80K
ZT
R-80A
ZT
R-80C
Z
TR-90
1. Təkər formulu
2. Döyüş kütləsi, kq
3. Klirens, mm
8x8
12000
475
8x8
13600
475
8x8
13600
475
8x8
14550
475
8x8
14400
475
8x8
20920
510
Zirehləmə, mm
-
Korpusun önü
-
Qüllənin önü
8-10
6
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Maksimal sürət,km/saat
-
Şosse ilə
80
80-90
90
80-
90
80
100
19
ru.wikipediya.org
20
www.topwar.ru
16
-
Üzməklə
9-10
9,5
9,5
10
10
9
Şosse
ilə
yeriş
ehdiyatı,km
400-
600
600
600
600-
800
600
900
Yanacaq ehtiyatı,litr
290+120
300
300
-
-
-
Ekipaj(desant),nəfər
3(7)
2(8)
3(3)
2(8)
2(8)
2(10)
Zirehli transportyorların döyüş xassələrinin aşağıdakı qaydada verilməsi daha dəqiq
olar
21
:
Maşının tipi
ZTR-
70
ZTR-80 ZTR-
80K
ZTR-
80A
ZTR-
80C
ZTR-90
Бережок
1. Təkər formulu
2. Döyüş kütləsi, kq
3. Klirens, mm
8x8
11500
475
8x8
13600
475
8x8
13600
475
8x8
14550
475
8x8
14400
475
8x8
22000
525
Zirehləmə, mm
-
Korpusun önü
-
Qüllənin önü
8-10
6
10
7
10
7
10
7
10
7
10
7
Maksimal
sürət,km/saat
-
Şosse ilə
-
Üzməklə
80
9-10
80-90
10
90
9,5
80
9
90
10
100
12
Şosse
ilə
yeriş
ehtiyatı,km
600
600
600
600
800
800
Yanacaq
ehtiyatı,litr
290+
120
300+
12
0
300+
12
0
300+12
0
300+12
0
300+120
Ekipaj(desant),nəfər
2(8)
3(7)
3(3)
3(7)
2(8)
3(7)
Səhifə 71. Şəkil 42-də “85 mm top D-44 artilleriya silahı”nın təsviri düzgün,
döyüş xassəsi isə səhv verilib. Şəkildəki top “85 mm-lik divizion topu D-44”
adlanır
və Qəlpəli-Fuqas mərminin çəkisi-9,54 kq-dır.
Səhifə 97. Cədvəl 3-də “Kalaşnikov avtomatının döyüş xassələrində bəzi
məlumatlar dəqiq deyil:
21
ru.wikipediya.org
17
Bu cədvəlin verilməsi daha dəqiq olardı
22
:
Göstəricilər
Ölçü
vahidləri
Silahın növü
“MKA”
“AK-74”
Lülənin çapı
mm
7,62
5,45
Təsirli atəş məsafəsi
m
400-dək
650
Atəşin nişangah məsafəsi
m
1000
1000
Düz atəş məsafəsi:
-
Sinə fiquruna
-
Hərəkət edən fiqura
m
350
525
440
625
Toplama atəş məsafəsi:
m
22
ru.wikipediya.org
Göstəricilər
Ölçü
vahidləri
Silahın növü
“MKA”
“AK-74”
Lülənin çapı
mm
7,62
5,45
Təsirli atəş məsafəsi
m
400-dək
400
Atəşin nişangah məsafəsi
m
1000
1000
Düz atəş məsafəsi:
-
Sinə fiquruna
-
Hərəkət edən fiqura
m
350
525
350
525
Toplama atəş məsafəsi:
-
yerüstü hədəflərə
-
təyyarələrə və paraşütçülərə
m
800-dək
500-dək
800
500
Atəşin sürəti
atəş/dəq
təx.600
600
Döyüş atəşinin tezliyi:
-
növbələrlə atəş zamanı
-
tək-tək atəş zamanı
atəş/dəq
100-dək
40-dək
100
40
Dolu daraqla birlikdə çəkisi
kq
3,6
3,3
Süngü bıçağın çəkisi
qr
450
450
Darağın tutumu
patron
30
30
Güllənin ən uzaq uçuş məsafəsi
m
3000
3000
Güllənin zədələyici təsir məsafəsi
m
1500
1500
Güllənin başlanğıc sürəti
m
715
900
18
-
yerüstü hədəflərə
-
təyyarələrə və paraşütçülərə
800-dək
500-dək
800
500
Atəşin sürəti
atəş/dəq
təx.600
600
Döyüş atəşinin tezliyi:
-
növbələrlə atəş zamanı
-
tək-tək atəş zamanı
atəş/dəq
100-dək
40-dək
100
40
Dolu(
boş
) daraqla birlikdə çəkisi
kq
3,6
3,6 (3,3)
Süngü bıçağın çəkisi
qr
450
450
Darağın tutumu
patron
30
30
Güllənin ən uzaq uçuş məsafəsi
m
3000
3150
Güllənin zədələyici təsir məsafəsi
m
1500
1350
Güllənin başlanğıc sürəti
m/san
715
900
Səhifə 106. Şəkil 72-də “Döyüş patronu” təsvir edilib və hissələrə ayrılıb
(1-güllə; 2-barıt atımı; 3-giliz; 4-kapsul (piston). Amma şəkildə göstərilmiş rəqəmlər
verilmiş hissələrlə üst-üstə düşmür (şəkildə 2-giliz; 3-barıt atımı kimi göstərilib).
Səhifə 107. Şəkil 73-də “Güllə” təsvir edilməsinə baxmayaraq, zirehdələn
yandırıcı güllənin adı yazılmış, lakin nümunəsi göstərilməmişdir.
Səhifə 134. Şəkil 90 “ Yerli əşyaların əlamətlərinə görə üfüqün səmtinin
təyini” təsvir edilib. Məlumatda verilir: “Xaçpərəst (provaslav və protestant)
kilsələri həmişə üzü şərqə, arxası isə qərbə tərəf tikilir. Zəngləri qərb tərəfdə
yerləşdirilir. Kilsənin damında yerləşdirilən xaç dayağının üzərindəki xaç,
cənub-şimal istiqamətində yerləşdirilir”. Məlumat doğrudur, lakin şəkildə xaç
kilsə əvəzinə məscid göstərilib. O zaman verilmiş məlumat doğru deyil.
Səhifə 172. Tablo 5-də “7,62 mm-lik patron”ların növləri təsvir edilmişdir.
Adi patron; İzburaxan patron (ucluğu yaşıl); Zirehdələn yandırıcı patron (ucluğu
qırmızı”. Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin “Atıcı silahların təşkili,
qorunması və saxlanması (Bakı-1995, Hərbi nəşriyyat)” təlimatında “Yandırıcı
patron Qırmızı ucluqlu və Zirehdeşən patronun isə ucluqlu Qara rənglə təsvir edilir.
Zirehdeşən-yandırıcı patron güllənin ucluğu qara rənglə və qırmızı kəmərciklə”
təsvir edilmişdir.
4. Tapşırıqların elmi-metodiki uyğunluğu
19
Dərslikdə hər mövzu üzrə sual və tapşırıqlar verilmişdir. Bunların içərisindəhəm
faktoloji biliklərə əsaslanan, həm də öyrənilənlərin tətbiqini tələb edən tapşırıqlar var.
Bəzi mövzularda ev tapşırıqları da nəzərdə tutulmuşdur.
Bununla yanaşı, müəyyən qüsurlar da var ki, bunlar aşağıdakılardır:
Səhifə 15. Paraqrafın sonunda “Respublikamızda hərbi kadrlar hazırlayan
məktəbləri sadalayın” tapşırığı verilsə də, dərslikdə Azərbaycan Respublikasının
Hərbi məktəbləri haqqında heç bir məlumat verilməmişdir.
Səhifə 32. 1-4-cü suallar “Hərbi hissənin Döyüş Bayrağı” mövzusuna (5-ci
paraqraf) aiddir.
Səhifə 36. 2-ci sualda “Əsgərin xüsusi vəzifələri haqqında danışın” (8-ci
paraqraf) tapşırığı verilmiş, lakin dərslikdə “Əsgərin xüsusi vəzifələri” haqqında
məlumat verilməmişdir.
Səhifə 41. “Hərbi qulluçu üçün hansı gün hərbi xidmətin sonu sayılır”
sualının mövzuya (9-cu paraqrafa) aidiyyəti yoxdur. Bu sualı 8-ci paraqrafın sonunda
vermək olar.
Səhifə 44. “Hərbi qulluqçuların davranış mədəniyyəti haqqında danışın”
sualının mövzuya (11-ci paraqrafa) aidiyyəti yoxdur.
Səhifə 56. 1-3-cü suallar “Yerində dönmələr. Yeriş” paraqrafına aid deyil. Bu
sualların səhifə 53-də verilməsi məqsədəuyğundur.
Səhifə 74. 3-cü sualda “Toplama atəşi nə deməkdir?” sualı verilmiş, lakin
paraqrafda toplama atəşindən bəhs edilməmişdir.
Səhifə 128. 4-5-ci sualların 36-cı paraqrafın sonunda (səh.130) yerləşdirilməsi
məqsədəuyğundur.
Səhifə 171. “Mülki müdafiə sahəsində vətəndaşların nə kimi vəzifələri var”
sualı ilə bağlı paraqrafda heç bir məlumata rast gəlinmir.
Nəticə
Dərslik gənclərin hərbi vətənpərvərlik tərbiyəsinin gücləndirilməsi, müasir
texnika və silahlara yiyələnməsi haqqında məlumatları əsasən təmin edir. Dərsliyin
dili sadə və anlaşılandır. Buradakı materialların izahında çoxlu sayda şəkillərdən,
sxemlərdən istifadə olunması şagirdlərin mövzuları mənimsəmə prosesini
asanlaşdırır. Mövzuların sonunda verilmiş sual və tapşırıqlar isə öyrənilənlərin
möhkəmləndirilməsi və tətbiq edilməsi baxımından böyük əhəmiyyətə malikdir.
20
Bununla yanaşı, proqramda bəzi mövzular və onlara aid saatlar olmasına
baxmayaraq, onlar dərslikdə öz əksini tapmamışdır.
Dərsliyin daha mükəmməl və milli üslubda hazırlanması üçün yeni və müasir
silah, texnika, hərbi avadanlıqlar, Azərbaycan Respublikası Müdafiə Sənayesi
Nazirliyinin istehsal etdiyi milli atıcı silahlar, zirehli maşınlar, artilleriya sistemləri
haqqında məlumat vermək də yaxşı olar.
Dostları ilə paylaş: |