Dərsliyin məqsəd və vəzifələri ilə əlaqədar olaraq nitq mədəniyyəti dil

143 
 
Müəllimlər  və  valideynlər  uĢaqlara  öyrətməlidirlər  ki,  qocalara,  xüsusən,  xəstələrə 
baĢ  çəkməyə  gedəndə  "Allaha  Ģükür,yaxĢısınız",  "Xəstəliyiniz  yüngüldür",  "Bu 
xəstəlik  indi  boĢ  Ģeydir,  qabaqki  dövrlərə  baxmayın",  "ĠnĢallah,  iki-üç  günə 
sağalarsınız",  "HəmiĢəki  kimi,  gümrahsınız"  -  desinlər.  Ağır  xəstəyə  də  "Siz 
tezliklə  sağalacaqsınız"  demək  lazımdır.  Bunların  əvəzinə  "Nə  yaman 
qocalmısınız!",  "Niyə  belə  arıqlamısınız?",  "Xəstə-zad  deyilsiniz  ki?",  "Gözümə 
belə  birtəhər  dəyirsiniz,  nə  olub?"  -  kimi  cümlələrlə  həmin  adamın  qəlbini 
yaralamaq,  ovqatını  korlamaq  iĢin  xeyirinə  deyil.  Buna  görə  də  həyatda  hər  bir 
Ģəxsə hörmət, dəyərindən artıq qayğıkeĢlik göstərmək lazımdır. 
6.  QarĢılama:  XoĢ  gördük!  Nə  gözəl  təsadüf;  XoĢ  gəlmisiniz;  Lap  vaxtında 
gəlmisiniz;  HəmiĢə  siz  gələsiniz;  GəliĢinizə  Ģadıq;  Sizi  çoxdan  gözləyirdik; 
Buyurun,  buyurun; Keçin içəri;  Buyurun,  əyləĢin  və s. 
7. Ġntizama  dəvət etmə:  Sizdən bu hərəkəti  gözləməzdim; 
Sizdən  (bunu)  heç  gözləmirdim;  Belə  hərəkət  (etmək)  sizə  yaraĢmaz;  Adınıza 
yaraĢan  iĢ  deyil;  Siz  adınıza  layiq  hərəkət  etməlisiniz;  DanıĢığınıza  fikir  verin;  Bir 
az  nəzakətli  olun;  ÇalıĢın,  baĢqaları  sizdən  ibrət  götürsün;  Bir  qədər  səmimi  olun; 
Səhvinizi  etiraf  edin və s. 
Xalqımızın  təfəkkür  tərzinə  uyğun  etik  görüĢlərini,  danıĢıq  etiketlərini  özündə  əks 
etdirən  N.  Tusinin  "Əxlaqi-Nasiri"  (XIIIəsr),  A.  A.  Bakıxanovun  "Nəsihətnamə", 
M.  M.  Nəvvabın  "Nəsihətnamə"  (XIX  əsr), M. T. Sidqinin "Həkimanə sözlər", M. 
S.  Yusifzadənin  "Ata-baba  nəsihətləri"  (XX  əsrin  əvvəlləri)  və  baĢqa  maarifpərvər 
yazıçı  və  ziyalıların  neçə-neçə  əsərində  olduqca  qiymətli  fikirlərə,  mülahizələrə 
rast  gəlirik.  Bunlar  əsrlər  boyu  xaqdan  toplanmıĢ  insanlıq  normalarının,  əxlaq 
qaydalarının  yazıya  alınmıĢ  nümunələridir.  UĢaqlara  ünsiyyət  etiketlərini  bir  sistem 
halında  mənimsətmək  üçün  onlara  öncə  ailədə,  sonra  bağçada,  daha  sonra 
məktəbdə  geniĢ  söhbətlər  aparmaq,  etika  qaydalarına  riayət  etməyi  vərdiĢ  halına 
salana  qədər  daim  iĢləmək  lazımdır.  UĢaqlar  ana  dilimizi,  onun  qrammatik 
quruluĢunu,  fonetik,  leksik,  morfoloji  və  sintaktik  normalarını  mükəmməl 
mənimsəməklə  ətrafındakıların  kimlər  olduğunu  dəqiq  bilməsələr  də,  kiçiklərlə  öz 
yaĢıdı,  özündən  böyüklərlə  böyük  kimi  danıĢmağı,  fikrinin  ifadəsində  söz  və 
ifadələri  uğurla  seçməyi  bacarmalıdırlar.  Məktəblilər  müraciət  edərkən  təkcə 
müəllimə  və  ya  qarĢısındakı  Ģəxsə  "əziz  müəllim",  "hörmətli  filankəs"-deməli  yox, 
eləcə  də sual verməyi, suala cavab verməyi, sağollaĢmağı, üzrxahlıq və ya təĢəkkür 
etməyi,  yeri  gələndə  hal-əhval  tutmağı  öyrənməli,  bunu  adi  həyat  normasına 
çevirməlidirlər.  Onlar  sualın  münasibliyini,  vacibliyini  götür-qoy  etməyin,  ölçülü-
biçili  olmasının  fərqinə  varmalıdırlar.  Sorğu  -sual  insanın  insanlıq  səviyyəsinin, 
dünyagörüĢünün,  bilik  və  məlumat  dərəcəsinin  aynasıdır.  Sual  vermə  məqamına 
qədər  diqqətli  olmaq,  söhbətin  nədən  getdiyini  dəqiq  bilmək  zəruridir.  ġagirdlərə 
öyrədilməlidir  ki,  sual  söhbət  gedən  mövzudan  olmaqla  məntiqli,  düĢündürücü  və 
öyrədici  xarakter  daĢımalıdır.  Müəllimə,  lektora,  məruzəçiyə,  rəsmi  yerlərdə  isə 
müsahi-bə  "Zəhmət  olmasa  deyin..",  "Zəhmət  olmasa  baĢa  salın","Sizə  belə  bir 
sual  vermək  olarmı?",  "Sizin  Ģəxsi  fikrinizi  bilmək  olarmı?"-və  s.  kimi  sual-
cavabdan  sonra  üzrxahlıq  etmək,  cavabın  qaneedici olub-olmamasına baxmayaraq 
"Çox  sağ  olun",  "Razı  qaldım",  "TəĢəkkür  edirəm",  "Minnətdaram"  kimi  söz  və 

---

144 
 
ifadələri  iĢlədilməlidir.  Təbii  ki,  danıĢan,  çıxıĢ  edən  fikrinin  Ģərhindən  sonra 
"Diqqətinizə  görə  təĢəkkür  edirəm","Məni  axıra  qədər  diqqətlə  dinlədiyinizə  görə 
sağ  olun"  deməyi  unutmamalıdır.  Bu  hal  auditoriyada,  sinif  otaqlarında,  mühazirə 
salonunda  baĢ  vermiĢsə,  müəllim  (lektor,  məruzəçi)  sualın  müqabilində  "Sizi  baĢa 
düĢdüm",  "Sualınız  aydındır",  "Sualınıza  görə  təĢəkkür  edirəm",  "Çox  yerində 
verilmiĢ  sualdır",  "ÇalıĢaram,  məsələyə  aydınlıq gətirəm" və s. kimi nəzakətli ifadə 
və  cümlələrlə  dinləyicilərdə  xoĢ  təəssürat  yaratmalıdır.  Suallar  sinfin  və  ya 
auditoriyanın  səviyyəsinə  uyğun  olmalı,  mövzudan  kənara  çıxmamalıdır,  Sual  sual 
xatirinə  verilməməli,  eləcə  də  hamının  bildiyi  sual  səsləndirilməməlidir.  Cavab 
verməli  olan  Ģəxs  sualları  nəzakət  və  razılıqla  qarĢılamalı,  onlara  öz  münasibətini 
bildirməlidir.  Hazırda  biz  televiziya  veriliĢlərində  aparıcı  ilə  müsahibə  verən 
Ģəxslər arasında bu aspektdə gedən sual və cavabların Ģahidi oluruq. Müsahib "Sual 
yerində  verilmiĢdir",  "YaxĢı  sualdır",  "DüĢündürücü  sualdır",  "Mən  bu  sualı 
gözləyirdim"  kimi  fikrə  münasibət  bildirən  ifadələrdən  istifadə  edərkən  diskusiya 
xoĢ  təəssürat  yaradır.  Sinifdə,  auditoriyada  dərs  və  ya  məĢğələ  zamanı  müəllim 
Ģagird  və  ya  tələbələrin  yerində,  məqamında  verilməyən  bəsit  suallarına  da 
nəzakətlə,  dözümlülük  göstərməklə  təmkinli  cavab  verməlidir.  O,  "Bu nə sualdır?", 
"Belə  də  sual  olar?","Sən  onu  da  bilmirsən?", "Vaxtımızı almayın, əyləĢin","Mane 
olmayın,  oturun!"  və  s.  kimi  ifadələr  iĢlətməməlidir.Təəssüf  ki,  kobud  ifadələr 
iĢlətməkdən  çəkinməyən  müəllimlər  də  vardır.  Onlar  "uĢaqdır"  deyə  "Zəhləmi 
tökmə",  "BaĢımı  ağrıtma",  "Açıl  baĢımdan",  "Sən  belə Ģeyləri baĢa düĢməz-sən", 
"Səni  baĢa  salmaq  çətindir",  -deməklə  öz  "mədəni"  səviyyəsini  göstərirlər. 
Dinləmə  zamanı  tez-tez  əsnəmək,  saata  baxmaq,  laqeydliklə  baĢını  yelləmək, 
barmaqlarını  əziĢdirmək,  telefonda  mesajları  nəzərdən  keçirmək  və  s.  kimi  hallar 
da  müəllimin  sayğısızlığının  nümayiĢidir.  Yadda  saxlamaq  lazımdır  ki,  cavab 
vermək  ba-carığı  insanın  əsas  keyfiyyətlərindəndir.  Əlbəttə,  suallara  düzəliĢ  də 
etmək olar. "Gərək bu sualı belə qoyaydınız", "Bəlkə soruĢmaq istəyirsiniz ki…?", 
"Bu  sualı  bir  az  baĢqa  Ģəkildə  vermək  olar"  və  s.  kimi  ifadələrlə  müəllim  qismən 
olsa  da,  gərginliyi  azaltmıĢ  olar,  düzgün  qurulmayan,  yaxıd  müəllimi  sınamaq 
məqsədilə  verilən  sualın  yaratdığı  xoĢ  olmayan  ovqatı  tarazlamaq  üçün  "Fikrimi 
izah  edə  bildimmi?",  "Mənimlə  razısanmı?",  "Razı  qaldınızmı?",  "Deyilənlərə 
etirazınız  yoxdur  ki?",  "Cavabım  sizi  qane  etdimi?",  "Yoxsa  fikrimi  sizə  çatdıra 
bilmədim?"-kimi  cümlələrlə  aradakı boĢluğu doldura bilər (2, səh. 266). 
UĢaqlara  dinləmə  bacarığına  yiyələnmənin  müxtəlif  üsulları  da  aĢılanmalıdır. 
Onlara  izah  olunmalıdır  ki,  baĢqasına  qulaq  asmağa  səbri  çatmayan  Ģəxs  boĢ-
boĢuna  dayanmamaq,  oturmamaq  xatirinə  nə  isə  etməyə, lüzumsuz bir iĢ görməyə, 
yersiz  replika  atmağa,  baĢqaları  ilə  gərəksiz  danıĢığa  giriĢir,  beləliklə,  söylənilən 
fikirləri  lazımi  dərəcədə  nə  özü  dərk  edir,  nə  də  baĢqalarının  mənimsəməsinə 
imkan  verir.  UĢaqlara  baĢa  salınmalıdır  ki,  danıĢmaq  da,  dinləmək  də  eyni 
dərəcədə  mədəniyyətdir,  insanın  ümumi  mədəniyyəti  onun  nitq  mədəniyyətinin 
inkiĢafında  əsas  Ģərtdir.  Müəllim  Ģagirdlərə,  tələbələrə  dönə-dönə,  yorulmadan 
danıĢıq  etikasının  nə  olduğunu  anlatmalı,  yeri  gəldikcə,  görkəmli  Ģəxsiyyətlərin, 
yazıçıların,  siyasi  xadimlərin  fikirlərini  diqqətə  çatdırmalıdır.  Ümumiyyətlə, 
müəllimin  nitqi  onun  Ģəxsiyyətinin,  mədəni  səviyyəsinin,  dünyagörüĢünün  tərkib 

---

145 
 
hissəsi olmaqla nümunəvi danıĢığa, eləcə də, yazı mədəniyyətinə aparan bir yoldur, 
üsuldur.  Müəllim  Ģagirdlərə,  tələbələrə,  gələcəkdə  vətənimizin  layiqli  gəncləri, 
vətəndaĢı  olacaq  insanlara  sözü  qiymətləndirib  seçmək,  onun  semantik  mənasını 
anlamaq,  hər  ifadəni  məqamında  və  düzgün iĢlətmək bacarığı aĢılamalı, mədəni və 
savadlı  nitqə  yiyələnməkdə  lazımlı  vasitələr,  yol  və  üsullar  tapmaqda  öz  əməyini 
əsirgəməməlidir. 
Sual və tapĢırıqlar 
1. Mikrodialoq  nələrdən  təĢkil  olunur və hansı janrlarda  iĢlədilir? 
2.  Kiçik  yaĢlı  uĢaqlarda  daxili  nitq  hansı  formada  təzahür  edir?  Daxili  nitqin  hansı 
formaları vardır? 
3. Ġntonasiyanın ünsürləri  hansılardır? 
4. Nitqin  sadəliyi  üçün əsas Ģərtlər nədir? 
5. ġifahi  nitqdə kitab tələffüzü  nə üçün əsas götürülmür? 
6. Nitqin  münasibliyi  hansı amillərlə  bağlıdır? 
7.  Daxili  nitq  nədir?  Onu  pyesdə  bir  priyom  kimi  qəbul  etmək  olarmı?  Daxili 
nitqin  əsas xüsusiyyətləri  hansılardır? 
8. Mədəni nitqi  qeyri-mədəni  nitqdən fərqləndirən  nədir? 
9. Nağıllarda,  əfsanə və fantastik  əsərlərdə  məntiqilik  gözlənilirmi? 
10.  Ġfadəliyin  əsas  Ģərtləri  hansılardır?  Ġfadəliyi,  bədiiliyi  gücləndirən  vasitələri 
deyin. 
 
ÇalıĢma 121. Dələduzluqda  suçlandırılan bir Ģəxsə zamin  qalın, ona zəmanət verin. 
ÇalıĢma 122. Oxuduğunuz bir kitaba (dərsliyə)  referat  yazın. 
ÇalıĢma  123.  Mətndən  nitq  etiketlərini  tapın,  onları  qruplaĢdırın  və  hər  qrupu 
ayrıca adlandırın. 
... Budaq ox atanda Beyrək: - Əlin var olsun! - dedi. Uruz atanda: - Əlin var olsun! 
-  dedi.  Yeynək  də  atanda:  -  Əlin  var  olsun!  -  dedi.  ġir  ġəmsəddin  atdı:  - Əlin var 
olsun! - dedi. Elə ki, kürəkən atdı:- Əlin qurusun, barmaqların çürüsün. Hey, donuz 
oğlu donuz, bu bəylərə qurban ol! - dedi. Yalançı oğlu Yalıncığın acığı tutdu, dedi: 
-  Ədə,  əbləh  oğlu  əbləh,  mənə  belə  sözlər deməyə sənin haqqın varmı? Gəl, əbləh 
oğlu,  mənim  yayımı  çək,  yoxsa  indi  boynunu  vurduraram!  Dədəm  Qorqud  gəldi, 
boy  boyladı,  soy  söylədi:  Uca  dağların  yıxılmasın!  Böyük  kölgəlik  ağacın 
kəsilməsin!  Ağ  saqqallı  atanın  yeri  cənnət  olsun!  Oğuldan,  qardaĢdan  ayrılmasın! 
(“Kitabi-Dədə  Qorqud” dastanından) 
ÇalıĢma  124.  Mətn  parçalarını  diqqətlə  oxuyun,  məntiqə  sığıĢmayan  söz  və 
ifdələrə  öz münasibətinizi  bildirin,  onlara hansı hallarda  yol verildiyini  deyin: 
...  Yeddi  min  yeddi  yüz  yetmiĢ  yeddi  dəli  atdan  düĢüb  hərə  onun  üstünə  bir  daĢ 
tulladı. O qədər daĢ yığıldı ki, yekə bir dağ oldu. Deyirlər ki, indi də o dağ qalır. … 
Koroğlu  dəlilərə  hökm  elədi  ki,  qocaya  kömək  eləsinlər.  Dəlilər  tutuquĢu  kimi 
doluĢdular  zəmiyə.  Bir  suiçim  saatda  qocanın  bütün  taxılını  biçib-dərzləyib, 
yığdılar bir tərəfə.  
…  Koroğlu…əlini  atıb  qazanlardan  birini  çəkdi  qabağına.  Birpəncə,  iki  pəncə, 
üçüncü  pəncədə  aĢpaz  baxdı  ki,çıxdı  qazmağa…  O  biri  qazanı  çəkdi  qabağına. 

---

146 
 
Qərəz,  neçə  qazan  boĢaltdı  bilmirəm,  neçə  tuluq  boĢaltdı  bilmirəm,  baxdı  ki,  day 
doyub… Yağlı əlləri  ilə  bığlarını eĢib durdu ayağa ("Koroğlu" dastanından). 
 
ÇalıĢma125.  Üstdə  verilmiĢ  mətn  parçalarında  danıĢıq  dili  əlamətlərini  tapıb 
göstərin, cümlələri  yazılı ədəbi dildə formalaĢdırıb yazın. 
ÇalıĢma  126.  VerilmiĢ  mətndə  Ģifahi  ədəbi  dil  xüsusiyyətləri  də  olmaqla  leksik, 
fonetik  və qrammatik  normalardan  kənara  çıxma hallarını qeyd edin. 
...  Bunu  deyib  Koroğlu  day  cavab  gözləmədi.  Bayaq ha Qırata bir qamçı göstərib 
təpəni aĢdı. Elə ki arxayın oldu ki, day dəlilər çıxıb gediblər, ondan yola düĢdü. Elə 
bir  az  getmiĢdi,  birdən  Qırat  qulaqlarını  dikləyib,  Ģahə  qalxdı.  Bir  də  uzaqdan  at 
kiĢnəməyi  eĢidildi.  Koroğlu  dönüb  baxanda  gördü  Giziroğlu  Mustafa  bəy  öz 
Alapaça  atının  üstündə  budu,  elə  gəlir,  elə  gəlir  ki,  tozu  dumana  qatıb,  dumanı 
toza...  Koroğlu  yumbalanıb  çaya  düĢdü.  Giziroğlunun  təpəsinə elə bir əmud vurdu 
ki,  bu  dəfə  Giziroğlu  dığırlanıb  çaya  düĢdü.  Nigar  xanım  dedi:  -  Koroğlu,  indi 
danıĢ görək, necə getdiz? UĢaqları necə qurtardız? ("Koroğlu" dastanından). 
 
İstifadə olunmuş ədəbiyyatın siyahısı 
1.  Abdullayev  A.  S.  Nitq  mədəniyyəti  və  natiqlik  sənəti. Bakı, "Maarif" nəĢriyyatı, 
1981; 
2. Abdullayev  N., Məmmədov Z. Nitq mədəniyyətinin  əsasları. Bakı, 2008. 
3. Azərbaycan dilinin  izahlı  lüğəti.  lll  cild, Bakı, "Elm" nəĢriyyatı, 1983. 
4 Babayev A. Azərbaycan dili  və nitq mədəniyyəti.  Bakı, 2009. 
5. Bakıxanov A. A. SeçilmiĢ  əsərləri.  Bakı, 1984. 
6. BalakiĢiyev  ġ., Namazov Ġ. Əməli yazı nümunələri.  Bakı, 2006. 
7.  Bayramov  H.  B.Azərbaycan  dili  frazeologiyasının  əsasları.  Bakı,  "Maarif" 
nəĢriyyatı, 1978. 
8. Dəmirçizadə  Ə. M.Azərbaycan dilinin  üslubiyyatı. Bakı, 1962. 
9. Dəmirçizadə  Ə. M. Müasir Azərbaycan dili.  Bakı,1972. 
10.  Əfəndizadə  Ə.  Azərbaycan  dili  orfoqrafiyası  təliminin  elmi  əsasları.  Bakı, 
"Maarif"  nəĢriyyatı, 1968. 
11. Əliyev  K. Nitq mədəniyyəti  və üslubiyyatın  əsasları. Bakı, 2001. 
12. Həsənov H. Nitq mədəniyyəti  və üslubiyyatın  əsasları. Bakı ,1999. 
13.  Kazımov  A.,  Osmanova  T.  Durğu  iĢarələrinin  iĢlədilməsi  qaydaları.  Bakı, 
2003. 
14. Nəsrəddin Tusi. "Əxlaqi-Nasiri",  Bakı, 1989. 
15. Nizamil-Mülk  Siyasətnamə. Bakı,1987. 
16. O stile oratorskoy reçi. Ob oratorskom iskusstve, Moskva, 1958. 
17. ġirəliyev  M.Azərbaycan dialektologiyasının  əsasları. Bakı, 1976. 
18. Yusifov M. Nitq mədəniyyətinin  əsasları. Bakı, 1998. 
 
 
 
 
 

---

147 
 
KİTABIN İÇİNDƏKİLƏR 
Ön söz…........................................................................................ ........3 
Nitq mədəniyyətinin  mövzusu, məqsəd və vəzifələri……................ 6 
Nitq 
mədəniyyətinin 
tarixindən…...................................................................................10 
Dil, 
nitq 
və 
nitq 
mədəniyyəti….....................................................................................17 
Nitq mədəniyyətinin  baĢqa elmlərlə  əlaqəsi….................................31 
Nitq mədəniyyəti  milli  mədəniyyətin  tərkib hissəsi kimi…..........…39 
Nitqin  növləri:..................................................................................…43 
a) ġifahi  nitq...................................................................................................…43 
b) Yazılı nitq….....................................................................................45 
c) 
Monoloji 
nitq…....................................................................................................48 
ç) Dialoji  nitq…...................................................................................................51 
Monoloji  nitqin  növləri:  ÇıxıĢ, məruzə, mühazirə…......................56 
Zahiri  və daxili  (lal)  nitq…..........................................................62 
Nitqin  mədəni  və qeyri-mədəni  formaları....................................…67 
Nitqin  əsas keyfiyyətləri:…...........................................................74 
a) Nitqin  düzgünlüyü…................................................................................75 
b) Nitqin  əqiqliyi…..............................................................................76 
c) Nitqin  aydınlığı.............................................................................…77 
ç) Nitqin  təmizliyi…......................................................................78 
d) Nitqin  yığcamlığı….....................................................................83 
e) Nitqin  sadəliyi…............................................................................84 
ə) Nitqin  münasibliyi....................................................................…85 
f) Nitqin  rabitəliyi...................................................................…88 
g) Nitqin  orijinallığı.............................................................88 
ğ) Nitqin  məntiqiliyi…......................................................................90 
h) Nitqin  ahəngdarlığı…...................................................................91 
x) Nitqin  zənginliyi…...............................................................91 
ı) Nitqin ifadəliyi…........................................................................92 
Ġntonasiya, vurğu və fasilə…..........................................................97 
Vurğu............................................................ 
Heca vurğusu...................................................................... 
Məntiqi  vurğu............................................................................... 
Həyəcanlı vurğu......................................................................................  
Fasilə (pauza)............................................................................  
Durğu iĢarələri…............................................................106 
Natiqlik  sənətinin  sahələri…............................................................112 
Ədəbi dilin  normaları..................................................................…117 
Fonetik norma…....................................................................119 
Orfoepik normalar.....................................................................…121 
Saitlərin  tələffüzü  ilə  bağlı qaydalar…..........................................124 

---

148 
 
YanaĢı gələn  saitlərin  tələffüzü............................................................. 
Samitlərin  tələffüzü  ilə  bağlı qaydalar........................................…129 
Bəzi  qrammatik  formaların  tələffüzü…......................................134 
Abbreviatürlərin  tələffüzü….........................................................138 
Leksik norma.................................................................................…141 
Qrammatik  normalar…...............................................................147 
Funksional  üslublar….....................................................................154 
Bədii  üslub…............................................................................154 
Üslubi vasitələr…..............................................................................162 
Elmi  üslub…..........................................................................170 
Publisistik  üslub….......................................................................173 
Rəsmi-kargüzarlıq  üslubu….........................................................176 
1) AfiĢa…..................................................................177 
2) Akt.................................................................................................177 
3) Annotasiya...............................................................................…179 
4) ArayıĢ…...................................................................................180 
5) BildiriĢ.....................................................................................…182 
6) Elan.............................................................................................…183 
7) Etibarnamə..............................................................................…183 
8) Əmr….............................................................................................185 
9) Ərizə....................................................................................…187 
10) XahiĢnamə…................................................................189 
11) Xasiyyatnamə…..............................................................190 
12) Hesabat…....................................................................................192 
13) Xəbərdarlıq..........................................................…193 
14) Ġzahat….......................................................................................194 
15) Qəbz….......................................................................................195 
16) Məqalə................................................................................195 
17) Məlumat….............................................................................196 
18)Müqavilə….............................................................................197 
19) Müraciət................................................................................…198 
20) Protokol.................................................................................…199 
21) Raport.................................................................................…202 
22) Referat….....................................................................................202 
23) Reqlament.............................................................................…204 
24) Rəy….............................................................................205 
25) Sərəncam..........................................................................…206 
26) Telefonoqram................................................................…207 
27) Teleqram…...................................................................208 
28) Təqdimat.........................................................................…209 
29) Tələbnamə...................................................................…210 
30) Təliqə…........................................................................................211 
31) Təlimat….........................................................................211 
32) Tərcümeyi-hal  (Avtobioqrafiya).............................................…212 

---

149 
 
33) TəĢəkkür…..........................................................................214 
34) Töhmət..................................................................................…215 
35) Vəkalətnamə........................................................................…215 
36) Zəmanət….........................................................................216 
Ailə-məiĢət  üslubu…................................................................218 
Epistolyar üslub.............................................................................…220 
DanıĢıq etikası və nitq etiketləri…................................................224 
Ġstifadə olunmuĢ ədəbiyyatın siyahısı….................................235