DərslġK / TƏLƏBƏLƏR ÜÇÜn n. Qreqorġ menkyu
Yüklə 6,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bizim ikinci model: istehsal imkanları həddi
Економиксин принсипляри
41 əmtəə və xidmətlər istehsalında istifadə etmək üçün əldə edirlər. Ev təsər- rüfatları isə bunları öz növbəsində müvafiq bazarlardan əldə etmişlər. Beləliklə, istehsal amilləri ev təsərrüfatlarından firmalara, əmtəə və xidmətlər isə firmalardan ev təsərrüfatlarına «axır». Qrafikin xarici oxları pul vəsaitlərinin axın hərəkətini əks etdirir. Ev təsərrüfatları pulu firmalardan əmtəə və xidmətlər almaq üçün istifadə edir. Firmalar gəlirlərinin bir hissəsini istehsal amillərinin (məsələn, işçilərin əmək haqqını) xərcini ödəmək üçün yönəldir. Qalan hissə firma mülkiyyətçilərinin, eyni zamanda ev təsərrüfatlarının üzvləri hesab olunanların mənfəətini özündə əks etdirir. Beləliklə, əmtəə və xidmətlərə xərclənən pul vəsaitləri ev təsərrüfat- larından firmalara, pul gəlirləri isə əmək haqqı, renta və mənfəət formasında firmalardan ev təsərrüfatlarına daxil olur. İndi isə gəlin, bizim modeldə dollarla ifadə olunan banknotların bir adamdan başqasına hərəkət edən yolu izləyək. Fərz edək ki, ilk olaraq dollar bizim ev təsərrüfatına məxsusdur və bizim pul qabındadır. Əgər siz, bir fincan kofe icmək istəyirsinizsə, onda öz dollarınızı əmtəə və xidmətlər bazarlarından birinə göndərirsiniz, daha doğrusu, onu yaxınlıqdakı barlardan birinə aparırsınız. Orada siz bir fincan sevimli içkinin dəyərini dollarla ödəyirsiniz. Dollar xəzinəyə daxil olduqda, firma sahibinin gəlirinə çevrilir. Lakin dollar xəzinədə qalmır, belə ki, firma onu istehsalın ilkin amillərinin ödənilməsinə istifadə edir (məsələn, binanın icarə dəyərinə və işçilərin əmək haqqına). İstənilən halda dollar ev təsərrüfatlarından birinin gəlirinə çevrilir və kiminsə pul qabında görünür. Daha sonra isə dollarla ifadə olunan banknota çevrilərək yeni aləmə səyahətə çıxır. Dövriyyə axını qrafiki (şəkil 2.1.) – iqtisadiyyatın ən sadə modellərindən biridir və onda müxtəlif, mövcud halda isə bizim üçün əhəmiyyəti olmayan hissə iştirak etmir. Nisbətən mürəkkəb, real dövriyyə axınına yaxın olan model dövlətin gəlirləri, xərcləri və beynəlxalq ticarət axınını özündə birləşdirə bilərdi. Özünün sadəliyi və aydınlığına görə dövriyyə qrafiki iqtisadiyyatın müxtəlif tərkib hissələrinin birgə fəaliyyətinin öyrənilməsində geniş istifadə olunur.
Kompaniyanın gəliri Əmtəə və xidmətlər bazarı Xərclər Н. Грегори Менкйу
42
ġəkil 2.1. Dövriyyə axınının qrafik təsviri
rilmişdir. Qərar əmtəə və xidmət bazarlarında (ev təsərrüfatları – alıcılar, firmalar – satıcılar) və istehsal amilləri bazarlarında (firmalar-alıcılar, ev təsərrüfatları – satıcılar) qarşılıqlı fəaliyyətdə olan ev təsərrüfatları və fir- malar tərəfindən qəbul edilir.
Dövriyyə qrafiki axınının əksinə olaraq, əksər iqtisadi modellər riyazi metodlar üzrə qurulur. Biz burada istehsal imkanları həddi adlanan ən sadə modellərdən birinə baxaq və onun bir sıra əsas iqtisadi prinsipləri necə əks etdirdiyini təhlil edək.
Real iqtisadiyyatda hər gün on minlərlə əmtəə və xidmətlərin meydana gəlməsinə baxmayaraq, belə şəraitdə avtomobillər və kompüterlərdən ibarət iki əmtəə növünün istehsal edildiyi sadələşmiş iqtisadiyyata nəzər salaq. Сатылажаг ямтяя вя хидмятляр Фирма сатыр
Ев тясяррцфаты алыр Алынмыш
ямтяя вя хидмятляр Дахил олмуш
истещсал васитяляри Истещсал амилляри базары
Ев тясяррцфатлары сатыр Фирмалар алыр Ямяк,
торпаг вя капитал
Фирмалар ямтяя вя хидмятляр истещсал едир вя сатырлар. Истещсал амилляри жялб едир вя истифадя едирляр
Ев тясяррцфатлары ямтяя вя хидмятляр алыр вя истещлак едир. Истещсал амилляриня маликдир вя юз мцлкцнц фирмалара сатыр. Ямяк щаггы, рента вя мянфяят
Ев тясяррцфатларынын эялирляри Ямтяя вя хидмятляр ахыны Пул вясаитляринин ахыны
Економиксин принсипляри
43 Avtomobil və kompüter sənayesi iqtisadiyyatın bütün amillərindən istifadə edir.
İstehsal imkanları həddini əks etdirən qrafik firmalar tərəfindən konkret istehsal amillərinin və istehsal texnologiyalarının istifadəsi zamanı istehsal nəticələrinin müxtəlif səviyyələrini nümayiş etdirir (bizim misalda avtomobillər və kompüterlər).
ġəkil 2.2. Ġstehsal imkanlarının həddi yaradılmalıdır. İstehsal imkanlarının həddi iqtisadiyyatda istehsal imkanlarının mümkün olan nisbətini-mövcud halda avtomobil və kompüterlərin müvafiq səviyyəsini göstərir. İqtisadiyyatın fəaliyyətinin nəticələri əyrinin istənilən nöqtəsində, yaxud da hədlərin daxilində ola bilər. Müəyyən kəmiyyətdə verilmiş resursla istehsal imkanları hədlərindən kənarda hər hansı hərəkət nöqtəsinə nail olmaq iqtisadiyyatda mümkün deyildir. Əgər iqtisadiyyatın bütün resursları avtomobil istehsalına yönəldilmiş olarsa, biz heç bir kompüter əldə etmədən 1000 avtomobil istehsal edə bilərik. Əgər bütün resurslar kompüterin hazırlanmasına yönəldilmiş olarsa, onda iqtisadiyyat 3000 hesablayıcı maşın ala bilər, avtomobili isə o, xaricdən almalı olacaqdır. Bu ekstremal vəziyyət istehsal imkanları həddi qrafikinin iki son nöqtəsində göstərilmişdir. Əgər biz resursları iki istehsal sahəsi arasında bərabər səviyyədə böləriksə, 700 avtomobil və 2000 kompüter əldə etmiş olarıq (qrafikdə A nöqtəsi). D nöqtəsi bizim malik olduğumuz məhdud resur- slar şəraitində istehsalına heç zaman nail ola bilməyəcəyimiz istehsal həcmini
Д
A 300 600
700 1000
3000
2200 2000
1000
0 Истещсал компцтерляринин мигдары Истещсал имканларынын щядляри
Истещсал едилмиш автомобиллярин мигдары
Yüklə 6,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|