DərslġK / TƏLƏBƏLƏR ÜÇÜn n. Qreqorġ menkyu

Економиксин принсипляри 

 

609 

kimi,  qiymətlərin  səviyyəsinin  P

1 

–dən 

 

P

1 

–yə  artması  pula  tələb  qrafikinin 

sağa, MD

1

-dən MD

2

-yə yerdəyişməsidir.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ġəkil 31.2. Pul bazarı və məcmu tələb əyrisinin yerdəyiĢməsi 

 

Pula  tələbin  yerdəyişməsinin  pul  bazarında  tarazlığa  təsirinə  diqqət 

yetirək.  Təsbit  edilmiş  pul  təklifi  zamanı  pula  tələb  və  təklifi  tarazlaşdırmaq 

üçün  faiz  dərəcəsi  yüksəlməlidir.  Qiymətlərin  yüksək  səviyyəsi  iqtisadi 

subyektlərin  daha  çox  pul  məbləğlərinə  malik  olmaq  istəyini  göstərir,  bu  da 

tələb qrafikinin sağa yerdəyişməsinə gətirib çıxarır. Lakin pul təklifinin həcmi 

dəyişmir,  beləliklə,  əlavə  tələbə  cavab  kimi  faiz  dərəcəsi  r

1

-dən  r

2

-yə 

yüksəlməlidir.  Faiz  dərəcəsinin  yüksəlməsi  təkcə  pul  bazarının  ölçülərində 

Пул кцтлясинин щяъми 

ФЕС тяряфиндян мцяййян олунан 

щяъм 

3…беляликля, 

таразлыг фаиз 

дяряъяси  

йцксялир…

 

р

2

 

МД

1

 

МД

2

 

р

1

 

0 

(а) Пул базары

 

2…пула тялябин артмасына 

эятириб чыхарыр,…

 

Фаиз дяряъяси

 

Пул тяклифи

 

Мяъму 

тяляб

 

4

… бу да юз нювбясиндя, ямтяя вя 

хидмятляря олан тялябин азалмасы демякдир 

1. Гиймятлярин 

сявиййясинин  

артмасы… 

(б) Мяъму тяляб яйриси 

Й

2

 

Гиймятлярин 

сявиййяси 

Пул кцтлясинин 

щяъми 

р

2

 

р

1

 

0 

Пул тяклифи

 

Й

1

 

---

Н. Грегори Менкйу 

 

 

610 

deyil, həm də əmtəə və xidmətlərə tələbin həcmində özünü əsk etdirir. (qrafik 

(b)  Şəkil  31.2)  Daha  yüksək  faiz  dərəcəsində  borcların  qiyməti  və 

əmanətlərdən  gəlirlər  artır.  Ev  təsərrüfatlarının  bir  hissəsi  kreditlə  təzə  evləri 

almaq  planlarından  imtina  edirlər,  artıq  borc  alanlar  isə  sahəsi  daha  az  olan 

evlər  alırlar.  Beləliklə,  mənzil  tikintisinə  yönəldilmiş  investisiyalara  tələb 

azalır.  Yeni  istehsal  tikintisinə  və  avadanlıqların  alınmasına  görə  kredit  alan 

firmaların sayı da azalır, bu da istahsala yönəldilmiş infestisiyaların həcminin 

azalmasına gətirib çıxarır. Ev təsərrüfatları gələcək üçün yığımlarını artırırlar, 

yəni  istehlak  mallarına  xərclər  də  azalır.  Bu    səbəblərə  görə  qiymətlərin 

səviyyəsinin  P

1

-dən  P

2

-yə,  pula  tələbin  MD

1

-dən  MD

2

-yə  və  faiz  dərəcəsinin 

r

1

-dən  r

2

-yə  yüksəlməsi  tələbin  yönəldiyi  əmtəə  və  xidmətlərin  kəmiyyəti  Y

1

-

dən Y

2

-yə qədər azalır.  

Faiz  dərəcəsi amilinin  iqtisadiyyata  təsirinin  təhlili  aşağıdakı nəticələri 

əldə etməyə imkan verir:  

1.

 

Qiymətlərin səviyyəsinin  yüksəlməsi pula tələbin artmasına  gətirib 

çıxarır.  

2.

 

 Pula tələbin artması faiz dərəcəsinin yüksəlməsinə səbəb olur.  

3.

 

Faiz  dərəcəsinin  yüksəlməsi  əmtəə  və  xidmətlərə  tələbin  həcminin 

azalmasına səbəb olur.  

Təhlilin  son  nəticəsi  qiymətlərin  səviyyəsinin  və  tələbin  yönəldiyi 

əmtəə  və  xidmətlərin  kəmiyyəti  arasında  əks  asılılığın  mövcudluğu  barədə 

müddəadır.  Bu  asılılıq  məcmu  tələb  əyrisinin  aşağıya  meylində  özünü  əks 

etdirir.  

 

YaddaĢ guĢəsi 

 

 Qısamüddətli və uzunmüddətli dövrlərdə faiz dərəcəsi 

İndi  isə  iki  yol  arasında  seçim  imkanının  çətinliklərini  nəzərdən  keçirək. 

Beləliklə,  biz  faiz  dərəcəsinin  müəyyən  olunması  haqda  iki  nəzəriyyə  ilə 

üzləşmişik.  24-cü  fəsildən  bildiyimiz  kimi  faiz  dərəcəsi  borc  fondlarının 

(yəni,  milli  əmanətlər  və  planlaşdırılmış  investisiyalar)  təklifi  və  tələbi 

tarazlaşdırmaq  üçün  dəyişir.  Bu  fəsildə  biz  belə  nəticəyə  gəldik  ki,  faiz 

dərəcəsi  pula  tələbi  və  pul  təklifini  tarazlaşdırır.  Bu  nəzəriyyələrdən  hansı 

həqiqətə uyğundur? Paradoksal olsa da məlum olur ki, hər ikisi. 

       Bunu  qısamüddətli  və  uzunmüddətli  dövrlərdə  iqtisadiyyatın  vəziyyətini 

fərqləndirərək  nəzərdən  keçirək.  Burada  əsas  üç  makroiqtisadi  kəmiyyət 

mühüm 

rol  oynayır:  iqtisadiyyatda  istehsal  olunan  əmtəə  və  xidmətlərin  həcmi,  faiz 

dərəcəsi  və  qiymətlərin  səviyyəsi.  Klassik  makroiqtisadi  nəzəriyyəyə  əsasən 

(Fəsil 23,24 və 27) onlar aşağıdakı kimi müəyyən olunurlar: 

1.

 

Məhsul buraxılışı kapitalın və işçi qüvvəsinə əsasən, eləcə də kapital 

və işçi qüvvəsini əmtəə və xidmətlərə çevirən istifadəsi mümkün olan 

---