Економиксин принсипляри
669
Ġstehsal imkanlarının həddi. Müəyyən istehsal faktorları və onun
texnologiyaları şəraitində iqtsiadiyyatın fəaliyyət göstərməsi nəticələrinin
müxtəlif kombinasiyaları göstərənqrafik
ĠĢsizliyin təbii səviyyəsi. Ətrafında qısamüddətli dəyişmələr baş verən
iqtisadiyyatın sahit vəziyyətinə uyğun işsizlik səviyyəsi
Ġstehsalçının artıqlığı. Məsrəflərini çıxdıqdan sonra satıcının əldə etdiyi
məbləğ
Ġdxal. Xaricdən istehsal olunmuş və daxili bazarda satılmış əmtəə və
xidmətlər
Ġdxal kvotası. Daxili bazarda satılan xaricdə istehsal olunmuş əmtəələrin
gətirilməsinə olan kəmiyyət məhdudiyyətləri
Ġnvestisiyalar (kapital qoyuluĢları). Əsaslı avadanlıq, maşın, daşınmaz
əmlak, o cümlədən yeni mənzilin alınması yönəldilmiş ev təsərrüfatlarının
vəsaitini daxil etmək şərti ilə əldə etmək xərcləri
Ġndeksasiya. İnflyasiya effektinin nəzərə alınması ilə müqavilə və
öhdəçiliklər üzrə məbləğlərin avtomatik dürüstləşdirilməsi
Ġstehlak qiymətlərinin indeksi. Sıravi istehlakçının əldə etdiyi əmtəə və
xidmətlərin ümumi dəyəri göstəricisi
Ġstehsalçı üçün qiymət indeksi. Firmalarının aldıqları əmtəə və xidmət
yığımının dəyərini əks edən göstərici
Ġnflyasiya vergisi. Hökumətin dövriyyəyə əlavə pulların bura-
xılmasından əldə etdiyi gəlir
Ġnflyasiya. İqtsiadiyyatda qiymətlərin ümumi səviyyəsinin qalxması
Ġradə azadlığı doktrinası. Dövlətin əsas vəzifəsinin cinayətkarlarıq
cəzalandırılmasının təmin edilməsi olduğunu iddia edən, lakin vətəndaşların
gəlirlərini təkrarlaşdırmaqla məşğul olmamalı olduğunu iddia edən siyasi
fəlsəfə
Ġtkilər əmsalı. İnflyasiya templərinin 1% azalması zamanı ortaillik
buraxılış həcminin azalmasının faizlə göstəricisi
Ġctimai sərvətlər. Rəqabət obyekti olmayan və istisna təşkil etməyən
sərvətlər
Ġctimai əmanət. Yığılmış vergilər şəklində əldə olunmuş müxtəlif
səviyyəli dövlət idarəetmə orqanlarının gəlirləri ilə onların xərclərinin fərqi
ĠĢ axtarıĢı. İşçinin meyllərini və ixtisasını təmintedən iş seçimi prosesi
Ġstiqraz vəsaitləri bazarı. təklifin əmanətə göndərilən maliyyə resursları
axını ilə müəyyən edildiyi tələbin isə investisiya üçün vacib olan istiqraz
vəsitlərinə olan tələbatları ilə formalaşan bazar
ĠĢsizliyə görə sığorta. İşini itirmiş şəxslərə gəlirlərinin bir hissəsinin
saxlanmasını təmintedən hökumət proqramı
Ġnlyasiya templəri istehlak qiymətləri indeksinin əvvəlki dövrə nisbətən
faiz dəyişməsi
Н. Грегори Менкйу
670
ĠĢçi qüvvəsi. Məşğul, həm də işsiz işçilərin ümumi sayı
Ġstehsal funksiyası. Hər hansı sərvətin istehsalına sərf edilmiş resursun
miqdarı ilə onun buraxılış həcmi arasındakı asılılıq
Ġstehlak artığı. Alıcının verməyə hazır olduğu əmtəə qiyməti ilə satıcının
ona görə aldığı məbləğ arasındakı fərq
İstehlak. Ev təsərrüfatlarının yeni mənzil almağa yönəldilmiĢ vəsaitlərdən
baĢqa bütün əmtəə və xidmətlərin ödəniĢ xərcləri
Ġqtisadi tənəzzül (resessiya). Real gəlirlərin azalması və işsizliyin
səviyyəsinin yüksəlməsi dövrü
Ġxrac. Ölkədə istehsal olunmuş və xaricdə satılan əmtəə və xidmətlər
Ġnsan kapitalı. İş prosesində insanların təhsilinə və öyrədilməsinə olan
yığılmış investisiyalar
ĠĢsizlik səviyyəsi. Faizlə ifadə olunmuş işsizliyin sayının iş qüvvəsinin
ümumi sayına nisbəti
Ġstehsal faktorları. Əmtəə və xidmətlərin istehsalı üçün istifadə olunan
resurslar
«Ġcma torpaqları faciəsi». Ümumi resursların cəmiyyətin bütövlükdə
nöqteyi-nəzərincə daha yönəmli sayıldığından daha intensiv istifadə olunması
K
Kapitalın qaçması. Ölkənin təklif elədiyi aktivlərə olan tələbin
gözlənilmədən xeyli azalması
Kağız (dekretləĢdirilmiĢ) pullar. Daxili dəyərə malik olmayan və
hökumətin sərəncamı ilə dövriyyəyə buraxılan pullar
Kapital. Əmtəə və xidmətlərin istehsalı üçün istifadə edilən avadanlıq,
binalar və qurğular
Kartel. Bazarda əlbir fəaliyyət göstərən firmalar qrupu
Klassik dixotomiya. Nominal və real kəmiyyətin nəzəri bölməsi
«Köhnə rahat baĢmağ» məsrəfləri. İnflyasiya şəraitində də əhalinin
ədindəki pulların ixtisar eləmək məcburiyyəti ilə boş yerə sərf elədiyi resurslar
Kəsad əmtəə. Digər barəbar şəraitdə istehlakıların gəlirlərinin azalması
zamanı ona olan tələbin həcminin artması müşahidə olunan əmtəə
Kollektiv əmək müqaviləsinin bağlanması haqqında danıĢıqlar.
İşçilərin işə götürülməsi şərtləri haqqında həmkarlar və işverənlər arasında
razılıq əldə etmək üsulu
Kouz teoremi. Özəl tərəflərin resursların paylaşdırılması üzrə əlavə
xərclər etmədən razılığa gəlmək imkanı olduqda zahiri effektlər problemini də
həll də biləcəyi iddiası
Економиксин принсипляри
671
L
Laqeydlik əyrisi. İstehlakçını eyni dərəcəyə qane edən müxtəlif əmtəə
yığımını müəyyən edən əyri
Liberalizm. Dərəcəsini tərəfkeş olmayan müşahidəçinin qiymətləndirdiyi
ədalətin olmamasına yönəldilmiş siyasəti aparmalı olduğuna uyğun siyasi
fəlsəfə
Likvidlik. Bu və ya digər aktiv növünün iqtisadiyyatda qəbul olunmuş
mübadilə vasitəsinə çevrilməsinin asanlığı
Likvidliyi üstün tutmaq nəzəriyyəsi. Faiz stavkasının pul təklifi ilə
onlara olan tələbi tarazlamaq üçün dəyişməsi iddiasında olan c.M.Keynsin
nəzəriyyəsi
M
Mütləq üstünlük. Əmtəə istehsalçılarının məhsuldarlıq səviyyələrinin
müqayisəsi. Vahid məhsulun istehsalına ən az həcmdə resurs iĢlədən
tədarükçü mütləq üstünlüyə malikdir.
«Məhbuslar dilemması». Tərəflərin hətta qarşılıqlı sərf eləyən hərə-
kətlərinin koordinasiyasının mürəkkəbliyini nümayiş etdirən iki məhbusun
«oyununun» fərdi halı
Miqyasın artması ilə əlaqədar xərclər (miqyasın mənfi effekti).
İstehsal həcminin artması zamanı uzunmüddətli dövrdə məcmu məsrəflərin
artması
Məsrəflər. Əmtəə istehsalı naminə satıcının imtina etdiyi hər şeyin
dəyəri
«Menyu» məsrəfləri. Məhsulun qiymətinin dəyişməsi ilə əlaqədar
firmaların məsrəfləri
Müstəsnalıq. Fərdə onu istifadə etməyə mane olmağın mümkün
olduğundan ibarət nemət keyfiyyəti
Məcmu təklif əyrisi. Qiymətlərin verilmiş səviyyəsinin hər birində
firmaların istehsal və realizə etdikləri əmtəə və xidmət həcmlərini əks edən əyri
Məcmu tələb əyrisi. Qiymətlərinin verilmiş səviyyəsinin hər birində ev
təsərrüfatlarının, firmalarının və hökumətin əldə etmək istədikləri əmtəə və
xidmətlərin miqdarını göstərən əyri
Maksimin Ģərti. cəmiyyətin ən yaxşı üzvünün rifa halının maksimiyasına
hökumətin can atmalı olduğunun iddiası
Makroiqtisadiyyat (makroiqtisadi təhlil). İqtsiadiyyatın bütövlükdə, o
cümlədən inflyasiyanın, işsizliyin və iqtisadi artımın öyrənilməsi
Mikroiqtisadiyyat (mikroiqtsiadi təhlil). Ev təsərrüfatları və firmaların
qərar qəbul etmə proseslərinin və onların bazardakı münasibətinin öyrənilməsi