Design Elm Dunyasi2 215x290 Iyun219++++ Layout 1
Necə oldu ki, kimyaçı olmaq istədiniz?
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Necə oldu ki, kimyaçı olmaq istədiniz
- Təhlükəsizlik nöqteyi nəzərindənmi
- Mən Sizin elmi populyarlaşdırmaq fəaliyyətiniz haqqında eşitmişəm. Kral institutunda milad mühazirələri zamanı stolu
- Öz fikirlərinizi alim olmayanlara çatdıra bildiniz
- Siz olduqca tez başlamısınız.
Necə oldu ki, kimyaçı olmaq istədiniz? Mənim 9 və ya 10 yaşım olanda mənə kimyəvi reaktivlər dəsti hədiyyə etdilər. Mən belə dəstlərin böyük tərəfdarıyam, o dövrdə onlar heyrətləndirici idilər. Onunla sərbəst olaraq sadəcə mətbəxdə məşğul olmaq olardı və mən də belə edirdim. Noyabrın 5-də Qay Foks günü (parlamenti partlatmaq istəyən oğlan) rənglərin dəyişməsinin , əldəqayırma fişənglərin partlamasının sehri var idi. Biz on yaşlı kimyaçılar öz şəxsi fişənglərimiz hazırlayırdıq. Amma, indi bu mümkün deyil. Təhlükəsizlik nöqteyi nəzərindənmi? Təhlükəsizlik adlandırılır. Həqiqətdə bu çox təhlükəlidir, çünki, praktiki kimya təcrübəsinin olmamasını göstərir. Bizim çox yaxşı kimya müəllimiz cənab Mur var idi. O, ilk olaraq kimyaçı idi. Amma, mən riyaziyyat müəllimimiz cənab Tomkinsi hamıdan yaxşı xatırlayıram. Mən bir dəfə televiziyada bu haqda xatırladım və Bi-Bi-Si onu tapdı. O, çox yaxşı bir məktəbin direktoru vəzifəsindən istefaya hazırlaşırdı və biz 30 il sonra görüşə bildik. İndi mən kimya, fizika və biologiya arasında fərq qoymuram, mən bu elmlərin hamısı ilə məşğul oluram. Hazırda mən əsasən biologiya, biofizika, biospektroskopiya, biokimya və fotosintez sahəsində işləyirəm. Burada, İmper elm, texnologiya və tibb kollecində mənim 10 tələbəm və əməkdaşım var. Onların əksəriyyətinin fizika təhsili var, indi isə onlar biokimya və kimyadan mühazirələr oxuyur. Bizim predmetimiz olduqca fənlərarasıdır.
Bəli, bu, ətalət qanununun illüstrasiyası idi. Mən istəyirdim ki, bu tarixə nəyisə əlavə edim. Bukingem sarayında milad mühazirələrində hersoq Edenburqskinin təkidi ilə kral ailəsi də iştirak edirdi. Kraliça o qədər mehriban idi ki, məni orada ailəsi və on iki nəfər adam ilə birlikdə lança dəvət etdi. Şahzadə xanım Anna orada idi, o, həmişə mənim xoşuma gəlirdi, onda nəsə oğlana bənzərlik var idi. Onun o vaxt 17 yaşı var idi. O, dedi: “Sizin təcrübələriniz, xüsusən süfrəni necə çəkməyiniz mənim xoşuma gəldi”. Bu zaman biz lança gedirdik və möhtəşəm, içərisində 12 nəfər üçün hazırlanmış, üzərində gümüş və qızıl boşqablar düzülmüş böyük masa olan qonaq otağına daxil olduq. Şahzadə Xanım Anna dedi: “Gəlin bunu indi etməyə cəhd göstərin”. Şetfild Universitetinin professoru vəzifəsinə başlayarkən qəbul olunmuş qaydaya görə mənə inaqurasiya mühazirəsi oxumaq lazım gəldi. Mən çox çalışdım və 20 və ya 30 effektli və maraqlı nümayişlar hazırladım. Müharizə çox yaxşı keçdi və kimsə bu haqqda ser Lorens Breqqə demişdi. O, həmin dövrdə Kral İnstitutunun direktoru idi və məni 350 şagirdə müharizə oxumaq üçün dəvət etdi. Sonra mən Kral institutu qarşısında məruzə etdim; bu kifayət qədər formal tədbir idi və onda mətbuat və televiziya nümayəndələri iştirak edirdi. Məruzə entropiyaya həsr olunmuşdu və “Qaydasızlıq qanunları” adlanırdı. Mən altı saatlıq mühazirələr oxudum, o dövrdə yalnız bir televiziya kanalı var idi və mənə ən yaxşı efir vaxtı ayırmışdılar. Beləliklə, mən elmi geniş kütləyə təqdim etməyə başladım və bundan böyük zövq aldım. Öz fikirlərinizi alim olmayanlara çatdıra bildiniz? Düşünürəm ki, hə. Xatırlayıram, bir dəfə gecə çox gec mən London hava limanına gəldim və hansısa iri, baş anqara bənzər otağa daxil oldum. Orada bir neçə yükdaşıyan (baqaji yükləyən) var idi və onlardan biri mənə qışqırdı: “Termodinamikada yeni nə var?” Mən təxminən 200 proqram hazırladım və 1960-cı illərin əvvəllərində kütləyə çox yaxşı tanış idim. Amma televiziya şöhrəti tez yox olur. Bu, mənim 1966-cı ildə Kral institutuna direktor keçməyimdən əvvəl olmuşdur. Mən 20 il həmin institutun direktoru oldum. Mənim böyük tədqiqat qrupum var idi. Mən geniş kütlə və gənc adamlar üçün çoxlu mühazirələr oxuyurdum, Devi və Faradeyin 11 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / 5‐6 (04) 2013 işlərindən danışırdım. 1985-ci ildə mən Kral cəmiyyətinin sədri oldum. Sonra artıq ahıllıq yaşımda məni bura, imperial-kollecə professor vəzifəsinə dəvət etdilər. Burada mənim yaxşı yeni laboratoriyam var. İndi mən 78 yaşında “vaxtından əvvəl təqaüdə çıxmaq haqqında” düşünürəm. Bu o demək deyil ki, mən hər şeyi atacam, mən arxayin ola bilmərəm ki, imperial- kollec məni daima maliyyəşdirəcək. Mən tamamilə o fikirdəyəm ki, işimi mümkün qədər uzun müddət davam etdirim, amma elə bir an gəlir ki, temp aşağı düşür. Mənim yaşımda olanlar nəsə parlaq və orijinal şeyləri özləri tez-tez edə bilmir, amma bəzən onlar gənc həmkarları ilə birgə işləyərək xeyir verə bilirlər. Siz olduqca tez başlamısınız. Bəli, əgər xüsusən beş il hərbi-dəniz donanmasında xidməti nəzərə alsaq. Universiteti bitirdikdən sonra 20 yaşımda mən Hərbi Dəniz Donanmasının zabiti oldum. Həmin ildə mən Aberdin universitetinə keçdim. Burada Şotlandiyada deyildiyi kimi naturfəlsəfə məktəbi var idi. Mən radiofizika ilə məşğul oldum. Bunu müharibə tələb edirdi. Müharibə vaxtı mən uzun müddət dənizdə, Atlantikada qaldım, radarların işinə nəzarət etdim və elektronikanı öyrəndim. Bu konvoyda 100-ə qədər gəmi var idi və mən yeganə adam idim ki, radarlardan kifayət qədər məlumatım vardı. Bundan başqa mən Belfastda radarlar üzrə məşğələlər aparırdım. Dənizdə mənim çox vaxtım vardı ki, müharibədən sonraki planlarım haqqında fikirləşim. Mən pul qazanmalıyam və ya nəsə faydalı bir işlə məşğul olum, və ya kitab yazmağa cəhd edim? Tezliklə mən dönməz olaraq qərar qəbul etdim ki, elm ilə məşğul olacağam. Əvvəl olduğu kimi əylənmək üçün yox, elmi tədqiqatlar aparmaq, hansısa böyük kəşf etmək. Mən özümü dahi hesab etmirdim; mən belə deyildim. Amma mən hesab edirdim ki, həyatda dünyanı dərk etməkdə irəliləməyə cəhd etməkdən qiymətli heç nə yoxdur. Artıq mənim 24 yaşım var idi və mən sürətlə işləməyi qərara aldım: Kembric elm mərkəzi olduğu üçün eyni zamanda üç professora yazdım. Onların arasında fizik, fizioloq və fiziki kimyaçı vardı. Nəhayət mən fiziki kimyaçı R.C. Norrişı seçdim. Kembricdə mənə çox yaxşı idi və mən orada 9 il işlədim. İstəyirdim ki, nəsə kifayət qədər iddialı və olduqca qiymətli bir şey edim. Aparatların əsas hissəsini Hərbi Dəniz Donanmasından dilənib (yalvarıb) aldım. Bir çox tərəfdən mənim bəxtim gətirmişdi, xüsusən onda ki, mənim tədqiqatımın başlıca ideyası mənim radarlarla və fotokimya ilə işlərimin təcrübəsinin nəticəsi idi. O vaxt Kembric universitetində mövcudluğu saniyənin mində biri və daha kiçik zamanda olan sərbəst radikallarla maraqlanan alimlər var idi. Əksəriyyəti şübhə edirdilər ki, belə radikallar mövcuddur, amma mən onları görmək istəyirdim. Mən sadə adamam və inanmıram ki, görmək olmaz.
Bunu etmək üçün ordu projektorlarına bənzər fasiləsiz işıq mənbəyi əvəzinə mən müharibə vaxtı yaradılmış çox güclü lampa-alışqan istifadə etdim.
Belə lampaları bombardumançı təyyarələrdə bomba bölməsinə yerləşdirdilər. Enerji mənbəyi olaraq kondensator istifadə edilirdi. Belə bombardumançı təyyarələr Almaniyanın əraziləri üzərindən uçaraq onların şəklini çəkirdi. Mən belə lampalardan birini (Lankaşirdə hazırlanmış) gətirdim, donanma adamlarından kondensator əldə etdim və dəhşətli gücə malik, lazım olandan olduqca güclü alışqan alındı. Mən əlbəttə həddən artıq səy göstərmişdim, amma kondensatorlar siyahıdan silinmiş (lazımsız hesab edilən) hərbi materiallardan götürülmüşdü və mənə müftə başa gəlmişdi. Təxminən bir il sonra beynimə gələn ikinci ideya ondan ibarət idi ki, alışqan istifadə edim: Birini impuls kimi, digərini isə detektor kimi. Bu, radarın optiki ekvivalenti idi. Radar elektromaqnit şüalanması impulsunu, radiodalğaları istifadə edir. Impulsların müddəti saniyənin milyonda biri qədər idi ki, bu da mən donanmadan getməmişdən əvvəl istifadə etdiyimiz radarlardakı mikrosaniyələrə uyğun gəlirdi. İdeya ondan ibarət idi ki, impulsu göndərmək və onu işığın sürətinin köməyi ilə tədqiq etmək (məsafəni 12 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / 5‐6 (04) 2013 Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|