Design Elm Dunyasi2 215x290 Iyun219++++ Layout 1
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Konformasiya analizinin tədqiqi və onun kimyada tətbiqinə görə”
- Derek Xarold Barton (1918-1998) Derek Xarold Barton (1918-1998)
- 1995-ci ildə Amerika kimya cəmiyyətində qeydə alınmış tədqiqatlar göstəricisində Sizin cari elmi maraqlarınız belə qeyd olunmuşdur
- Sizin tədqiqat qrupunuz nə qədər böyükdür və Sizin işləriniz kim tərəfindən maliyyələşdirilir
- Sizin nəzərdə tutduğunuz reaksiyalardan hansı ən əhəmiyyətli idi və hansı daha əhəmiyyətli təbii maddəni sintez etdiniz
- Siz konformasiya probleminə necə qoşuldunuz
- Siz konformasiya analizini aktiv inkişaf etdirmiş norveçli Odd Xassel və Otto Bas - tiansen ilə nə qədər sıx qarşılıqlı fəaliyyətdə
İ ngilis kimyaçısı Derek Barton 1918- ci ilin sentyabrın 8-də Qreyvzendə anadan olmuşdur. 1940-cı ildə Londonda Kral kimya kollecini bitirmişdir. Orada da işləmişdir, 1942-1945-ci illərdə hərbi idarələrdə, 1945-1946-cı illərdə və 1957-ci ildən Londonun Kral kollecində işləmişdir. 1946-1949-cu illərdə “Si-Ay” firmasının laboratoriyasında çalışır. 1950-1955-ci illərdə və 1957-1978-ci illərdə London universitetində dərs demişdir (1953- cü ildən professor). 1955-1957-ci illərdə Qlazqoda universitetdə işləmişdir. 1978-ci ildən Fransada Jif-sür İvetdə təbii maddələr institutunda direktor işləmişdir. Konformasiya analizinin yaradıcılarından biridir. Həmçinin təbii birləşmələr kimyası sahəsində də çalışmışdır. 1950-ci ildə steroidləri və terpenləri tədqiq edərək eyni əhatədə olan eyni əvəzləyicilərin reaksiya qabiliyyətinin fərqli olmasını onların müxtəlif konformasiya vəziyyətində olması ilə izah etmişdir. Optiki fırlanma dispersiyasını, və İQ-və NMR-spektrlərin adsorbsiya qabiliyyətlərini izah etmək üçün konformasiya analizi ideyasını istifadə etmişdir. 1953-cü ildə əvəzləyicili sikloheksanonlarda reduksiya şəraitlərinin əmələ gələn spirtdə hidroksil qrupunun konfiqurasiyası və konforması ilə əlaqəsini müəyyən edən qayda təklif etmişdir (Barton qaydası). 1960-cı ildə nitritlərin nitrobirləşmələrə daha sonra oksimlərə fotokimyəvi pereqruplaşmasını kəşf etmişdir (Barton reaksiyasıdır). Bu da aldosteronun sadə sintez üsulunu yaratmağa imkan verdi. 1960-cı ildə arenlərin həlqələrinin fotokimyəvi parçalanmasını müşahidə etdi. Tetrasiklinin mikroorqanizmlərlə istehsalını imitasiya edən sintez üsulunu təklif etdi. 1942 - 1952-cı illərdə xlorüzvi birləşmələrin pirolizini tədqiq etmişdir. 1960-cı ildə karbonionların avtooksidləşməsini öyrənmişdi. Biosintez proseslərində fermentlərin rolunu və onların biogenezi yolunu öyrənmişdir. 1969-cu ildə “Konformasiya analizinin tədqiqi və onun kimyada tətbiqinə görə” kimya üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür. İştvan Xarqitai 1996-cı ildə Bartondan intervyu almaq istəyir. Lakin onların görüşü 15 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / 5‐6 (04) 2013 1969-cu ildə kimya üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüş Derek Xarold Barton (1918-1998) Derek Xarold Barton (1918-1998) baş tutmur və o, müsahibəni məktublaşma ilə alır. Həmin müsahibədən qeydləri oxucuların diqqətinə çatdırırıq.
Biz sterik gərilmiş peptidlərin yumşaq şəraitlərdə, otaq temperaturunda alınmasının yeni üsulları üzərində işləyirik. Gərilmiş peptidlər (tibb üçün əhəmiyyətli olan tsiklosporin A kimi peptidlər) bəzi sayda gərilmiş qalıqlara malikdir. Əsas gərilmiş zəncirli peptidlərin sintezi aktual olaraq qalır. Biz həmçinin selektiv daxil edilmiş funksional qruplu doymuş karbohidrogenlərin yumşaq şəraitlərdə (otaq temperaturunda, neytral mühitdə, atmosfer təzyiqində) sintezi ilə maraqlanırıq. Biz Gif-kimya adlanan şeyi istifadə edirik. Onda elə fəaliyyət mexanizmi istifadə olunur ki, mümkündür ki, təbiətdə mentomonooksidgenaza enziminin (MMO) təsiri ilə həyata keçirilir. Biz digər tədqiqatçıların istifadə edəcəyi yeni reaksiyaları təklif etmək istəyirik.
Hazırda Texas ASM universitetində mənim 12 ölkədən 16 əməkdaşım var. İki əməkdaşım Macarıstanda və biri Jif-sur-İvetdə (Fransada) işləyir. Qrup Milli sağlamlıq institutu, ABŞ-ın Milli elm fondu və Uels fondu tərəfindən və sənayedən az olmayan dostlarımız tərəfindən maliyyələşdirir.
Praktiki baxımdan ən əhəmiyyətlisi karbon və digər radikallar generasiya və sintetik istifadə üçün tiokarbonil qrupunun istifadəsidir. Tiokarbonil qrupu karbon radikallarına intizamlaşdırıcı “ təsir göstərir və yumşaq şəraitlərdə lazımi məhsulları olduqca böyük çıxım ilə almağa imkan verir. Həyata keçirilmiş sintezlərdən daha çox təsir bağışlayanı əhəmiyyətli steroid hormon olan aldosteronun bütün dünyada istehsalı milliqramlarla ölçüldüyü halda onu 60 qram miqdarda sintez etmək idi. Bu qısa, üç mərhələli sintez təsirsiz neopentil qrupunun molekula daxili funksionallaşması üçün yeni reaksiyanın (nitrin fotolizi) kəşfi sayəsində həyata keçdi. Siz konformasiya probleminə necə qoşuldunuz? Reaksiya qabiliyyətinin yaxşı konformasiya ilə korrelyasiya olunması ideyası mümkündür ki, 1950-ci ildə orijinal idi. Mənim çap etdirdiyim qısa nəzəri məqalə üzvi kimyanı və biokimyanı, nəhayətdə molekulyar biologiyanı dəyişdi. Əksər molekullar yaxşı konformasiyaya malikdirlər. Əgər bu müəyyən edilmişdirsə, stereokimyəvi tədqiqat kimyəvi reaksiyaların selektivliyi və onların nisbi sürətləri haqqında əvvəlcədən fikir söyləməyə imkan verir. Mənim bu problemə qoşulmağım sadə baş verdi. Mən fiziki kimyaya steroidlər kimi mürəkkəb təbii birləşmələrə aid ədəbiyyatları oxudum. Sadəcə onu qeyd etmək tələb olunurdu ki, sanki tamamilə müxtəlif sahələrin inkişafı harmonik nəzəriyyənin köməyi ilə əlaqələndirilə bilər. Bu nəzəriyyənin əhəmiyyəti kimyaçı-sintetiklər üçün aydın idi. Və bir il ərzində hamı konformasiya analizi ideyasından istifadə etməyə başladılar.
Mən 1950-ci ildə bu sahədə açar olan məqaləni yazarkən nə Odd Xassel nə də Otto Bastiansen ilə tanış deyildim. Amma mən oların 16 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / 5‐6 (04) 2013 Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|