Devlet kýtaplari üÇÜNCÜ baski

60
Düşünelim Sorgulayım
Aşağıdaki metni okuyunuz ve metnin sonunda sorulan sorular üzerinde düşünerek sınıfta
tartışınız.
Varlık, hem bilimin hem de felsefenin konusudur. Varlık başlangıçta doğa filozoflarının ilgilendiği bir
problemdir. Doğa filozoflarına göre evrenin de bir ilk biçimi “arkhe” vardır. Her şey arkhenin dönüşümü sureti ile
gördüğümüz hâlini alır. Thâles'e göre ilk arkhe “su”dur. Herakleitos'a göre ateş Demokritos'da atomdur. Diğer
filozoflar da ilk arkheyi farlı şekillerde tanımlamışlardır.
Bilim varlığın olup olmadığından kuşku duymaz, inceleme alanındaki farklı nesneleri bir gerçeklik olarak
kabul edip o şekilde inceler.
Bilimin konusunu; nesnel
olgular ile doğrudan ya da dolaylı olarak gözlemlenebilir
ve üzerinde deney yapılabilir şeyler oluşturur.Bilimin
varlığa yaklaşımı indirgemeci felsefenin yaklaşımı ise
bütüncül açıdandır. Bilim, varlıklar ve olaylardan elde
edilen bilgileri inceleyerek neden sonuç açısından ele alıp
inceleyerek orada geçerli olan yasaları bulmaya çalışır .
Bilimin varlık hakkındaki kesin ve doğru bilgi vermesini sağlayan en önemli özelliği, kullandığı deneysel
yöntemdir.
Bilimler geniş bir yelpaze içinde yer alır. Örneğin; fizik maddi varlığı, biyoloji canlı varlığı,
matematik ve mantık da ideal varlığı araştırır. Felsefe, varlığı incelerken hem olgular dünyasındaki, hem de
düşünsel alandaki varlığı kendine konu edinir. Kısacası felsefe varlığı incelerken bir bütün halinde inceler. Felsefe
ile bilimin varlığı ele alışlarını örneklendirmeye kalkarsak şu şekilde belirtebiliriz.
Felsefi bilgi, adeta bir şehrin ortasındaki yüksek kule gibidir. Kulenin şehre bakan birçok pencereleri vardır. Her
pencere'den (her ilim'den) şehrin belli bir kısmı görünür fakat kulenin en üst noktasında bulunan felsefi bilgi
penceresinden bütün şehri temaşa etmek kabildir. Başka deyişle, felsefi bilgi sayesinde insan, herhangi bir
meseleye, sadece tek bir yönüyle değil, mümkün olan bütün yönleriyle bakmak imkânını kazanır. Mesela bir
fizikçi veya kimyacı, yahut hukukçu, iktisatçı vs., bu hadiseyi sadece kendi açısından görürken bir filozof , aynı
hadiseye bütün açılardan bakmak imkânına sahiptir.
SORULAR
1. Felsefe ile bilimin varlığa bakışları arasındaki farklar nelerdir?
2.  Bilim, varlık hakkında kesin ve doğru bilgiyi neye dayanarak vermektedir?
3.  Determinizm ilkesinin geçerli olduğu bir bilgiye örnek veriniz.
4. İnsan felsefi bilgi sayesinde nasıl bir bakış açısı kazanır? Belirtiniz.
Bilgi Notu
Determinizm: Doğada her olayın bir nedeni
olduğu ve aynı nedenlerin aynı sonuçları
doğurduğu ilkesidir.
Felsefe
B
İ
İ
Y
Y
D
N
Z    ?
O
R
M U
U
U
L
Hava titreşimlerinden ibaret olan ses olayının ilk mantıklı izahını Farabi yaptı. O,
titreşimlerin dalga uzunluğuna göre azalıp çoğaldığını deneyler yaparak tespit etti.Bu keşfiyle
musiki aletlerinin yapımında gerekli olan kaideleri buldu. Aynı zamanda tıp alanında çalışmalar
yapan Farabi, bu konuda çeşitli ilaçlarla ilgili bir eser yazdı.
Farabi insanı tanımlarken “Alem büyük insandır; insan küçük alemdir.” diyerek bu iki
kavramı birleştirmiştir. İnsan ahlakının temeli, ona göre bilgidir; akıl iyiyi kötüden ancak bilgiyle
ayırır.

---

C. VARLIK ÜZERİNE FELSEFİ SORULAR
61
Hazırlanalım
Aşağıdaki görselleri inceleyerek soruları cevaplayınız.
l
l
l
Bir şeyleri duyularımızla kavrayamadığımızda onların varlığını reddedebilir miyiz?
Evrendeki görünen ve görünmeyen her şeyin  bilgisine sahip olabilir miyiz?
Sizin varlığınız dışında kalanlar hayalden mi ibarettir? Açıklayınız.
Aşağıda bir kavram şeması ve bir metin verilmiştir. Metinden hareketle kavram şemasını
doldurarak metnin sonundaki soruları tartışınız.
Uygulayalım
Vardır:
Görüş
: .........................................................
Temsilcileri  :..........................................................
..........................................................
Yoktur:
Görüş
: ........................................................
Temsilcileri :.........................................................
.........................................................
GERÇEKTEN BİR ŞEY VAR MIDIR?
SORULAR

---

Bir şeyin gerçekten var olup olmadığı sorusu, felsefe tarihinde ontolojinin temel sorularından birisi olmuştur.
Bu konu hakkında İlk Çağdan günümüze kadar farklı uğraş alanları ve farklı düşünceler olagelmiştir. Yine de ne
kadar farklı bakış açıları ve sorunla uğraşıyor olsalar da öncelikle bütün düşünürlerin cevap vermek zorunda olduğu
soru “Bir şey gerçekten var mıdır? (varlık var mıdır?)” sorusudur. Bu soru varlık felsefesinin en temel sorusudur. Bu
soruya ilişkin “Bir şey gerçekten yoktur.”(varlık yoktur), “Bir şey gerçekten vardır.”(varlık vardır), şeklinde iki
temel cevap verilmiştir.
“Bir şey gerçekten var mıdır?” Sorusuna “Yoktur” diye cevap veren “Nihilizm” ile “Taoculuk” bu
kategorideki görüşler arasında yer alır.
Hiçbir değer, ilke, kural tanımayan bir görüştür. “Varlık var mıdır?” sorusuna “yoktur” diye cevap veren bir
felsefi düşüncedir. Nihilizm, hem bilgi felsefesi hem değer felsefesi hem de varlık felsefesi ile ilgili bir tutumdur.
Ontolojik anlamda “Varlık yoktur.” diyen nihilizm, epistemolojik anlamda bir doğruya ulaşılamayacağını iddia eder.
Değer anlamında ise herhangi bir kuralı, ahlaki ilkeyi kabul etmez. Nihilizm'e göre gerçekten “bir şey” yoktur.
Felsefe tarihinde nihilizm denince akla gelen ilk
filozoftur. Toplumsal normları ve değerleri topyekûn inkâr eder. Evrende nesnel bir düzen olmadığını, bunun bir
yanılsama olduğunu ileri süren Nietzsche; insanların çaba ve mücadelesin boşuna olduğunu söyler. İnsanın Tanrı
tarafından yaratılmış özel bir varlık olduğu fikrinin bir masaldan başka bir şey olmadığını ileri sürer.
Lao Tse'nun (Lao Tuzu) kurduğu bir öğretidir. “Taoculuk” gerçeğin tüm çeşitliliğine karşılık bir
“Tao” olduğunu ve bunun görüntüsün, maddesinin, biçiminin ve adının olmadığını savunur. Tao'ya göre aldatıcı
dünya varlıktan yoksundur. Ona göre tek gerçek Tao'dur. Tao, evrenin düzenidir. Tao, ezeli ve ebedidir. Kişi, Tao'ya
uygun hareket ettiği zaman Tao, söz konusu varlığın karakteri ya da erdemi olur. Taoizme göre Tao'ya aykırı hareket
etmemek gerekir. İnsan kendi kendisini tanıyınca Tao ve evren ruhu ile birleşir. Görünüşlerdeki bütün çelişkiler
Tao'da ortadan kalkar. Gözlem ve düşünce ile Tao bilinemez. Bu birleşme mistik bir tecrübe ile olabilir. Tao ile
birleşen insan aldatıcı dünyadan uzaklaşarak ölümsüzlüğe ulaşır.
): Genel olarak olguları ne kadar aykırı görürlerse görsünler, oldukları gibi, nesnel
olarak ve dürüstçe kabul etme tavrı veya belli bir kategoriye giren varlık ya da nesnelerin zihinden bağımsız
olduklarını öne süren öğretidir. Bu genel realizm tanımı dışında özel anlamda ontolojik realizme göre biz insan
varlıkları, bizden tamamen bağımsız var olan bir dünyada yaşamaktayız. Bu dünyanın bizden bağımsız olan
olgularının büyük bir bölümünü bilebilsek dahi, henüz bilgisine erişemediğimiz bizim kavrayışımız dışında olgular
vardır.
Realist filozoflar, varlık problemini çok farklı biçimlerde ele almışlardır. Bundan dolayı da çok farklı
öğretiler ortaya çıkmıştır.
Realistler şu sorulara cevap vermek durumundadır: “Varlık varsa bu varlık ne türdendir?, Varlık birlik midir
çokluk mudur?”, “Varlığın nicelikleri ve temel nitelikleri nelerdir?”gibi. Örneğin, Platon bu türden sorulara “Varlık
ideadır” derken Marx varlığı madde türünden bir şey olarak görmektedir.
a. Nihilizm (Hiççilik)
Friedrich Wilhelm Nietzsche (Niçe, 1844-1900):
Taoizm;
b. Realizm (Gerçekçilik
1. Aşağıdaki sorularda boş bırakılan yerleri uygun sözcüklerle tamamlayınız.
a. Varlık yoktur, diyen görüşe ………………….denir.
b. İnsanın Tanrı tarafından yaratılmasını masal olarak nitelendiren filozof………………..
c. ……………………göre aldatıcı dünya varlıktan yoksundur.
ç. Belli bir kategoriye giren varlık ya da nesnelerin zihinden bağımsız olduklarını kabul eden
görüş………………
2. Aşağıdaki kavramları kısaca tanımlayınız.
Nihilizm/nihilist : ………………………………...............................................…………….
Realizm/realist :…………………………………..........................………………………..
Taoizm/tao
:……………………………..........................……………………………..
62

---