Devlet kýtaplari üÇÜNCÜ baski

B
. İYİ- KÖTÜ,  DOĞRU- YANLIŞ, GÜZEL- ÇİRKİN
Hazırlanalım
Aşağıdaki görselleri inceleyiniz. Altta verilen değer yargılarından uygun olanını görselin altında
bırakılan boşluğa yazınız.
KEDİ
MATEMATİK
Değer Yargıları
İyi
Kötü
Güzel
Çirkin
Doğru
Yanlış
SORULAR
Aşağıdaki ifadeler, yukarıda bulunan kavramların hangilerinin örneği olabilir? Uygun kavramı boş
bırakılan yere yazınız.
-Yalan söylememek
(………………..……….)
-Bırakılan cisimler yere düşer.
(……………………..….)
-123x456= 56088'dir.
(……………………..….)
-İnsan haklarına saygı duymak gerekir.
(…………………….…..)
-Kaplumbağa Terbiyecisi adlı resim
(……………….………..)
-Yaşama hakkına saygı duymak
(………………………...)
Aşağıdaki soruları, yukarıdaki etkinlikten hareketle cevaplamaya çalışınız.
a. İyi, güzel ve doğru kavramlarının kullanıldıkları alanların farklı olduğunu söyleyebilir miyiz?
Niçin?
b. Değer yargılarının öznel olduğunu, kişiye ve zamana göre değiştiğini söyleyebilir miyiz? Niçin?
l
l
78
86

---

Yargılarımız
Yargı, bir olgu veya kavramlar üzerine kurulu bir iddiayı
dile getiren ifadelere verilen addır. Yargılar, olgular alanına ve
değerler alanına ait olmak üzere ikiye ayrılır. Fatih'in İstanbul'u
fethetmesi, yağmurun yağması birer olgudur. Bu olgular bizim
dışımızda bir gerçekliğe sahip, kişiden kişiye değişmez, nesnel
yapıdadırlar. Bu yargılar bilim ve bilgiye dair önerme yargılarıdır.
Değer yargıları ise kişilerin olgulara yüklediği niteliklere dayalı
olarak ortaya çıkan yargılardır. Kişiye bağlı öznel olan bu yargılar
bir değerlendirme çerçevesinde ortaya çıkar.
Yağmurun yağması insandan bağımsız olarak ele
alınabileceği gibi kişiye bağlı olarak ta ele alınabilir. Yağmurun
metrekareye 32 kg. yağış bırakması olgusal yönü
ifade eder.
Çünkü ispat edilebilen, kişilerin değerlendirmesinden bağımsız
bir yapıya sahiptir. Bir takım ölçümler ile metrekareye düşen yağış
miktarı ölçülebilir ve kişilere değerlendirme olanağı vermez. Aynı
yağmur insanların kişisel değerlendirmesinde ise değer alanını
ortaya çıkarır. Yağmur bekleyen bir çiftçi için farklı, piknik yapmak isteyenler için ise daha farklı anlamlar taşır.
Değer yargıları gerçekliği değil, değerlendirmeyi içeren yargılardır, özneldir. Kişiden kişiye değişir.
Estetik, din ve ahlak değer alanı içerisinde yer alır. Buna bağlı olarak estetik, din ve ahlak yargılarından
bahsedilir. Bu yargı çeşitlerinden;
Estetik yargılar “güzel”, “çirkin”,
Din yargıları “sevap”, “günah”,
Ahlak yargıları “iyi”, “kötü” kavramları ile değerlendirilir.
Ahlaki yargılar
Bilim ve bilgiye dair önerme yargıları
. Din yargıları
Estetik yargılar
iyi ya da kötü olarak nitelendirilen eylemlere dayandırılır. Bu eylemler iyinin yapılması
ve kötünün yapılmamasını gerektirir. Bu nedenle kural koyucu (normatif) özellik taşır. Ancak bu yargılar
zamandan zamana, mekândan mekana, kişiden kişiye değişebilir. Bu nedenle ahlaki yargılar değişiklik arz eden
bir yapıya sahiptir. Ayrıca bu yargılar davranışla birlikte ortaya çıkar. Bu yönleri ile ahlak yargıları, din yargıları,
bilim ve bilgiye dair önerme yargıları ve estetik yargılarından ayrılır.
yapısı gereği olgusal alana ait deney ve gözleme dayalı, ispat
edilebilir özellikler taşır. Bu yönü ile kişisel değerlendirme içerisinde yer almaz. “Su 100C de kaynar.” önermesi
herkes tarafından kesin kabul gerektirir, doğru kavramı ile ifade edilirken “Su 80C de kaynar” önermesi ise yanlış
olarak ifade edilir. Bu ifadeler her zaman ispat edilebilir bir tarzda, evrensel yargılardır
ise (o dine
inanan kişilerce kabul edilir ve kişilere göre) değişmez bir yapıda olup, kutsal sayılan din kurallarına dayanır. Bu
nedenle eleştirilemez bir yapıdadır. İnananların yaptığı davranışlar kutsal metne dayalı olarak değerlendirilir. Bu
değerlendirmede kullanılan kavramlar günah ve sevap kavramlarıdır.
beğeniye dayalı yargılardır.
Yani bir sanat eseri hakkında güzeldir veya çirkindir şeklinde beğeniye dayalı yargılardır. Bu özelliği ile estetik
yargılar sübjektif özellik taşırlar. “Şu tablo güzeldir” yargısı kişiye ait yargıdır. Bu nedenle evrensel nitelik taşımaz
ve herkes için bağlayıcı olmaz. Halk arasında “zevkler tartışılmaz” sözü estetik yargıların beğeni yargıları olduğunu
ve kişiye ait olduğunu ifade eder
º
º
.
Aşağıdaki metni okuyunuz. Metnin sonundaki tabloda boş bırakılan yerlere uygun “yargı kavramı
ve örneğini” yazınız.
Uygulayalım-1
78
87

---

Yargı Çeşidi
Yargı
Özellikleri                                            Örnek
Kavramı
Ahlak Yargıları
Estetik Yargılar
Din Yargıları
Bilim Yargıları
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Eylem alanıyla ilgili yargılardır.
Ahlaki bakımdan bir değere sahiptir.
Ahlak yargıları zamanla koşulların
değişmesine paralel değişir.
Değerle ilgili yargılardır.
Genellikle evrensel nitelik taşımaz.
Beğeniye dayalı değer yargılarıdır.
Akla değil,  duygu ve coşkulara
dayanır.
Evrensel nitelik taşımaz.
Kutsal sayılan din kurallarına
dayanır.
Dogma yani tartışılmadan
benimsenmiş görüş olduğu için
değişmez yapıdadır.
Akla ve mantığa dayalı yargılardır.
Evrensel niteliktedir.
Sonuçları kesindir.
Metni dikkatlice okuyarak aşağıda verilen örneklerden ahlaki değer yargısı taşıyanları işaretleyiniz.
Uygulayalım-2
Yaşamımız boyunca eylemlerde bulunuruz. Her sabah kalkmamız, kahvaltımızı yapıp, evden okula
gitmemiz, okul yolunda yaşlı kişilere trafikte yardım etmemiz vb. birer davranıştır. Ama bu eylemlerimizin hepsi
ahlaki değer taşımaz. Eylemlerimizi ahlaki olarak adlandırılabilmek için özgür irade ile ortaya çıkması gerekir. Bu
nedenle kişinin ahlaki yargıda bulunması, iyi ve kötü olan arasında bir tercih yapması demektir. Bu süreç, akıl
yürütmeyi gerektirir. Fakat bu o konuyu sadece enine boyuna düşünmesi, bir sonuca varması ve ona göre eylemde
bulunması demek değildir. Bu durum aynı zamanda bireyin kendi iradesiyle, söz konusu olan şeyi öyle yapmış
olduğu anlamına gelir. Yani kişi kötü olanı da tercih edebilme imkanına sahipken, öyle davranmama ahlaki
eylemdir. Çünkü ortada bir tercih vardır. Böyle bir tercih yok ise davranışın ahlaki değeri de yok olur.
Buna göre başka bir kişinin eylemde bulunurken niçin iyi olanı veya niçin kötü olanı tercih ettiğini
açıklayabilmesi gerekir. Doğal olarak burada özgür irade ile bir seçim yapması gereklidir. Kişi yapmış veya
yapmakta olduğu eylemi özgür iradesiyle seçme zorunluluğu içerisindedir.
78
88

---