Devlet kýtaplari üÇÜNCÜ baski

131
Güzel ve Yüce
yüce
Matematik yüce
Dinamik yüce,
Yüce (ulvi) de bir estetik değeridir.
Çoğunlukla da güzellikle eş değer olarak kullanılır.
Aristoteles, güzel ile yüce olanı birbirinden
ayırır. Ona göre hayal gücümüzün sınırlarını
zorlayan çok büyük nesneler örneğin; yüksek
dağlar, büyük denizler yücedir.
Güzel olanda
düzen, oran, uyum gibi özellikler bulunur. Yüce
kavramında ise belirli ölçüleri aşan sınırsızlık ve
sonsuzluk dile getirilir.
Yüce kavramını güzelden ayıran bir başka
filozof da Kant'tır. Kant'a göre, “Güzelliğin sınırlı
bir büyüklüğü vardır, bu büyüklüğü aşan nesneler ya
da büyüklük sınırının altında kalan nesneler güzel
olamazlar. Sınırsız bir gökyüzü ya da ufuksuz b i r
deniz güzel değil yüce olarak değerlendirilir.
Kant'a göre yücenin sınırsız bir büyüklüğü
vardır. Bu, insanın kendi kavrama gücünü aşan
sınırsız bir büyüklük olup insanda ezilmişlik
duygusu yaratır. İnsan
olarak adlandırılan bu
büyüklüğün karşısına zihnindeki sonsuzluk
kavramı ile çıkar.
Kant yüce kavramını ikiye ayırır.
, kavranamayan bir büyüklüktür.
bütün ölçüleri aşan bir kuvvettir.Bir fırtına ya da tayfun gibi.
Hakikat (doğruluk)
Yüce         Faydalı
Hoş
İyi
GÜZEL
Benzer Yönleri                                                              Farklı Yönleri
İ
ı, Yaralı Asker
brahim Çall

---

132
A
görselleri
şağıdaki
inceleyerek soruları cevaplayınız.
SORULAR
Kendi yaşamınızda karşılaştığınız sizce güzel olmayan şeylere örnekler veriniz.
Aristoteles’in güzellik anlayışını Modiglia (Modigliani)’nin ve Giacometti (Ciakometti)’nin
eseriyle ilişkilendirerek düşüncelerinizi kısaca açıklayınız.
Sizce sanat eserinin nitelikleri neler olmalıdır?
l
l
l
Hazırlanalım
Ç. SANAT ESERİNİN NİTELİKLERİ
Aşağıdaki metinleri okuyarak soruları cevaplayınız.
Uygulayalım-1
Güzelliğin objektif ve subjektif nitelikleri vardır. Subjektif olan nitelikler; kişiden kişiye, toplumlara ve
yüzyıllara göre değişebileceği için, burada kısaca objektif nitelikler üzerinde durulacaktır. Objektif nitelikleri de içsel
ve dışsal olarak ikiye ayırmak mümkündür.
İçsel nitelikler şunlardır:
Bir eserin güzel olması, onun temsil ettiği düşünceyi yansıttığı oranda artar. Güzel bir şey idesine, özüne,
kavramına uygun olan şeydir.
Güzel eser, temsil ettiği şeyin tipine bir bütün olarak uygun olmalıdır. At hörgüçlü olmaz, çınar ağacı çam
yaprakları taşımaz. Yetkin olmayan, tam olmayan şeyler güzel değildir.
Bir şeyin güzel olabilmesi için canlı ve anlatım gücü yüksek olmalıdır.
l
l
l
Güzelliğin dışsal (biçimsel) nitelikleri de şunlardır:
Orantı ve simetri: Özellikle güzelliğin matematik olarak belirlenmesi sırasında karşımıza ilk çıkan şey
orantıdır. Güzel, unsurların orantılı olarak birleşmesidir. Orantısız şey güzel olamaz. Platon'a göre güzellik,
doğru orantıdan başka bir şey değildir. Aristoteles'te ise güzel, düzene ve büyüklüğe dayanır. Eskiden beri
sanatçılar ve filozoflar tüm güzellikleri açıklayacak büyülü bir matematik formül aramışlar ve bunu “altın
kesit” orantısında bulmuşlardır.
l
Giacometti
Claude Manet
Modigliani
1. Güzelliğin Nitelikleri

---

l
Uyum (harmoni): Bütün güzellikler için,
parçaların uyumlu birleşmesi önemlidir. Hem
hareketli hem de hareketsiz bütünlerde uyum
önemlidir. Sanatçı, evrendeki ve varlıklardaki
gizli uyumu yakalayıp onu eserlerinde yansıtmak
ister. Güzellik, bir varlıkta karşıtların gerilimine
dayanan bir uyumdur.
Evrendeki bu uyum sanat eserlerine de
yansırsa onlar da güzel olur. Harmoninin temelinde,
çoklukta birlik bulunur. Evrende her şey çok ve
karmaşık gibi görünür. Ama çoklukta birlik
sağlanınca bir uyum, bir güç, bir güzellik ortaya
çıkar.
1. Güzelliğin subjektif niteliklerinin bilimsel olarak ifade edilememesinin nedenini söyleyiniz.
2. Güzelliğin içsel niteliklerini örnekler veriniz.
3. Güzelliğin dışsal niteliklerine örnekler veriniz.
133
Sanat eseri, somut ve ögesi ortada olan
Bir tiyatro oyunu, bir heykel, bir tablo, bir müzik
parçası vb. birer sanat eseridir.
Bir sanat eseri şu üç temel ögeden oluşur:
a) Sanatçı
b) Sanat eseri
c) Sanat eserini anlayıp takdir eden kişiler (alımlayıcı, suje)
estetik bir nesnedir
.
l
Orantıya bağlı olan güzelliğin bir başka niteliği
Güzel olan bir bütünün parçaları
arasında ölçüye dayalı bir düzen vardır. Doğadaki
güzellik büyük ölçüde simetriye bağlıdır.
Canlıların bedeni sağ ve sol olarak simetriktir.
Sanat eserlerinin de güzel olarak algılanmasında
simetri çok önemlidir.
simetridir.
Aşağıdaki metinler ve görselleri inceleyerek soruları cevaplayınız.
Uygulayalım-2
Raffaello Atina okulu
,
Claude Monet, Nilüferler
2.  Sanat Eseri ve Özellikleri
SORULAR

---

134
Sanat eserlerini meydana getiren kişilere
denir. Sanatçıyı diğer insanlardan ayıran onun kişiliği, hayal
gücü, duyarlılığı, duygululuğu, sabrı vb. özellikleridir. Sanatçı doğada gördüklerini aynen taklit eden kişi değildir.
Onun görüşü başkadır; aktarması, anlatması başkadır.
Sanat eseri insanların yaptığı diğer eserlerden farklıdır. Onun kendine özgü birtakım özellikleri vardır.
sanatçı
Sanat Eseri'nin Özellikleri
1. Sanat eseri kişiseldir. Kişisellik; sanat eserinin önemli bir kriteri olsa da aşırı bir öznellikle ortaya
konulmuş bir eser, sadece eseri ortaya koyan kişinin, o çok özel, kimsenin kolay kolay anlayamayacağı
dünyasından bir parça olduğu için, diğer dünyalar için pek bir anlam taşımayacaktır. Fakat burada
anlatılmak istenilen kişisellik, sanatçı neden bahsederse bahsetsin bu işin duygusuz yapılamayacağıdır.
2. Sanat eserleri yaratıcılık gerektirir. Birçok kişi sanata ilgi duysa da icra etmek, bir eser üretmek
"sanatçı" adı verilen özel yeteneğe sahip insanlara özgüdür.
3. Sanat eseri estetik kaygılarla ortaya çıkar. Başat olarak başka bir kaygıyla yola çıkmak giderek
sanattan uzaklaşmaktır.
4. Sanat eseri özgündür; yani tektir. Bu da sanat eserini diğer üretimlerden ayırır. Eser ortaya
koymaya çalışan bir sanatçı, eser ortaya koymuş sanatçılara özenebilir ve özenmelidir.
5. Sanat eseri kalıcıdır. Bu da sanat eserinden alınan haz ile diğer hazlar arasındaki ayrımı açıklar.
Dondurma yemek de haz veren bir olaydır, ama kalıcı değildir. Oysa sanat eseri, hayatımıza etki edebilecek
kadar kalıcıdır.
6. Sanat eseri evrenseldir. Birçok kişi "evrensellik" kavramına "tüm dünyaya yayılmış", "herkes
tarafından sevilen" gibi anlamlar yüklüyorlar. Evrensel olan bir şey tabii ki böyle de olabilir; ama aslında bir
bilginin evrensel olması, ona sahip olan ya da onu kullanan herkesin malı olması demektir. Yani evrensel
olan; arkadaşlarımızdan biri tarafından masaya konulan bisküvi paketi gibidir. Masadaki herkes bisküvi
yemese bile, paket herkese açıktır, herkese sunulmuştur, herkese sunulabilme özelliğine sahiptir.
1. Sizce sanatç
2.   Sanat eseri ki
ı kimdir?
şiseldir.   sözünden ne anlıyorsunuz? İfade ediniz.
3. Sanat eserinin kalıcılığının nedeni nedir.? Açıklayınız.
4.   Sanat eseri evrenseldir.” sözünden ne anladığınızı ifade ediniz.
5. Sanat eserine örnekler veriniz.
”
“
“
Osman Hamdi Bey
Sanatçı
“Kaplubağa Terbiyecisi”
Sanat eseri
Resim Sergisi
Alımlayıcılar
SORULAR

---