Devlet kýtaplari üÇÜNCÜ baski

İlk Çağda Sokrates, Platon ve Aristoteles gibi filozoflar felsefenin dinden farklı bir bilgi türü olduğunu ısrarla
savunmuşlardır. Sokrates'in bu konudaki ısrarlı tavrı onun “Var olan din anlayışına karşı çıkıyor” suçlamasıyla,
ölüme mahkûm edilmesine neden olmuştur.
Orta Çağ Döneminde ise din, felsefeyi buyruğu altına alarak inancı temellendirme görevini akla yüklemiştir.
Dinin dogmatik özelliğinden dolayı bu dönemde felsefenin eleştirici ve sorgulayıcı tavrı ortadan kalkmıştır.
Bu baskıcı zihniyetin bir sonucu olarak Gordino Bruno (1548-1600) yakılmış, Galileo (1564-1642) ise mahkemede
dünyanın hareketiyle ilgili düşüncesini inkâr etmek zorunda bırakılmıştır.
Rönesans hareketiyle birlikte felsefe, dinin emrinden kurtularak eleştirici ve sorgulayıcı tavrını yeniden
kazanmıştır. Ancak bu sefer de din; bilim ve felsefenin buyruğu altına girmiştir. Dine karşı bir hareket olarak ortaya
çıkan Rönesans, bu kez filozofları değil, din adamlarını bilimin gelişmesine, yayılmasına engel oluyor suçlamasıyla
kimi ülkelerde cezalandırmıştır.
Günümüzde felsefe ne dinin emrinde ne de dini emri altına alma niyetindedir. Yani felsefe ne din içindir ne de
dine karşıdır. Her ikisi de birbirlerini anlamaya çalışan iki bilgi türü olarak gerekli öneme sahiptir. Bu anlamda
felsefe din gerçeğini göz ardı etmeden, ona sadece bir problem alanı olarak bakarak, felsefi açıdan yaklaşmaya
çalışır.
Dine felsefe açısından yaklaşmak ise dini felsefenin konusu yaparak onun üzerine eleştirel, akılcı ve bütüncül
düşünmektir.
Dinin felsefi temellendirmesinde dinin temel iddiaları hakkında rasyonel, objektif, kapsamlı ve tutarlı bir
tarzda düşünmek ve konuşmak vardır.
Bu tanımlamayı maddeler hâlinde şu şekilde sıralayabiliriz:
Din felsefesi dine rasyonel açıdan bakmak durumundadır. Bu akla dayalı olarak dinin ana iddialarını
temellendirmeye çalışmak anlamına gelir.
Felsefenin dine bakışı olabildiğince kapsamlı olmak durumundadır. Dinin temel iddialarını açıklamaya
çalışırken tek taraflı yaklaşım sergilemeden karşıt görüşlere de yer vermek gerekir. Tanrı'nın varlığı
sorununa “Tanrı vardır.” diyen teizmin yanında “Tanrı yoktur.” diyen ateizm ve “Tanrı
bilinemez.”diyenlerde vardır.
Agnostisizm'in görüşlerine de yer verilmesi buna bir örnektir.
Felsefenin dine bakışı tutarlı olmak zorundadır. Tutarlılık ileri sürülen bir düşünce ya da ortaya atılan bir
görüşün kendi içinde çelişkisiz olması demektir. Örneğin; “Ruh var mıdır?” sorusuna başta “Yoktur.”
deyip sonra reenkarnasyonu (ruh göçü) savunmak çelişkidir, yani tutarsızlıktır.
Felsefenin dine bakış tarzı nesnel (objektif) olmak zorundadır. Nesnel olmak taraf tutmadan dinin temel
iddialarına yanıt aramak demektir. Ancak din konusunda tarafsız olmak bilimdeki kadar kolay değildir.
Çünkü her inanan kendi dininin hakiki din olduğunu
ileri sürmektedir.
Teoloji (Tanrı bilimi / ilahiyat) Tanrı'nın varlığını, niteliklerini insanın Tanrı karşısındaki yerini konu alan bir
bilgi dalıdır. Teoloji, doğrudan doğruya inanca dayanır; inancın sınırları dışına çıkmaz. Bu nedenle her dinin kendine
özgü bir teolojisi vardır.
Buna göre her din açıklamalarını, inandığı kutsal kitaplarına, peygamberlerinin bildirdiklerine ve din
âlimlerinin yorumlarına dayandırır. Teoloji bu çerçevede şekillenen dinî öğretiyi, dogmatik ve otoriteye bağlı
kalarak kabul eder ve yaymaya çalışır. Bunun yanında din, kuralları ile insanın yaşamını düzenlemeyi amaçlar.
l
l
l
l
l
2. Teoloji ile Din Felsefesinin Farkı
145

---

Teoloji inancı temel alır.
Teoloji insan yaşamını düzenleyecek
kurallar koymayı amaçlar.
Din felsefesi genel olarak din olgusunu
ele alır.
Din felsefesi; özgür düşünme, nesnel
olma ve sorgulamaya dayalıdır.
DİN FELSEFESİ
TEOLOJİ
F
A
R
K
L
A
R
I
146
Teolojinin amacı inananların inançlarını
güçlendirmektir.
Din felsefesi ise genel olarak dinin kavramlarını, anlamını, temel iddialarını ve insan yaşamındaki yerini,
aklın sınırları içinde kalarak açıklamak, sorgulamak ve eleştirmek amacını taşır. Din felsefesi, dinî inançları
sorgularken insanları daha inançlı ya da daha inançsız yapmaya çalışmaz. Ayrıca herhangi bir dini yayma kaygısı
taşımadığı için de bütün dinlere eşit uzaklıkta kalır. Böylece tarafsızlığını korumuş olur. Bundan dolayı din felsefesi
insan yaşamını düzenleyecek kurallar koymayı amaçlamaz.
Görüldüğü üzere teoloji gibi din felsefesi de Tanrı, evren ve insan konusunu ele alır. Ancak bu konuya
yaklaşımları birbirinden farklıdır.
l
l
l
l
l
Orta Çağda ………….......……….felsefeyi buyruğu altında tutmuştur.
Felsefe dinin emrinden kurtulmayı ……....…......…….. hareketleriyle tekrar kazanmıştır.
Din felsefesinin dine bakışı akla dayalı olduğundan …………......………… .
Felsefenin dine bakışı tarzı ….......……….....………….olmak zorundadır.
………....……......…….. Tanrı'nın varlığını, niteliklerini vb. konu alan bilgi dalıdır.

---

DİN FELSEFESİNİN
TEMEL KAVRAMLARI
DİN FELSEFESİNİN
TEMEL KAVRAMLARI
Tanrı
Vahiy
İman
İnanç
Tevhid
İbadet
Dinî Tecrübe
Fıtrat
Kutsal
Peygamber
Yüce
Kavram şemasından yola çıkarak aşağıdaki metinlerin başlıklarını oluşturunuz.
Uygulayalım
Hazırlanalım
A
görselleri
şağıdaki
inceleyerek soruları cevaplayınız.
SORULAR
Yukarıdaki görseli inceleyerek farklılıkları belirtiniz.
Tüm dinler için ortak kavramlar var mıdır? Tartışınız.
l
l
B. DİN FELSEFESİNİN TEMEL KAVRAMLARI
147

---