Devlet kýtaplari üÇÜNCÜ baski

163
c. Rasyonel / Yasal egemenlik biçimi: Egemenliğin, yazılı kurallara yani rasyonel hukuka dayandırıldığı
otoritedir. Demokratik rejimlere özgü olan bu egemenlik tarzında hukuk kuralları hem yöneteni hem de yönetileni bağlar.
Hiç kimsenin gücü ve yetkisi sınırsız değildir. Devletin örgütlenme yapısında kuvvetler ayrılığı ilkesi geçerlidir.
Devlet, işlerini iş bölümü ve uzmanlaşmaya dayalı olarak ast üst
ilişkisi içinde görevlendirdiği memurlar vasıtasıyla yürütür. Devletin bu
örgütlenmesine bürokrasi denir. Bu örgütlenmede memuriyetin görev ve
sorumlulukları ayrıntılı olarak belirlenmiştir. Herkes bir üstteki amirinin
yasalara uygun emirlerine uymak zorundadır. Sahip olunan yetkiler
memurun kendisine değil görevine aittir.
Memur bu yetkileri ancak
görevde kaldığı sürece kullanabilir ve bir başkasına devredemez.
Max Weber (1864-1920)'e göre bürokrasi gereklidir ve ondan
vazgeçmek mümkün değildir. Çünkü bürokrasi devlet örgütlenmesinin en
akılcı örneklerinden biridir. Bürokrasiye bu özelliği kazandıran onun
somut işleyişinde geçerli olan ilkelerdir. Bu ilkeler şunlardır:
1. Yasal kural ve yaptırımlara dayanması,
2. Devamlılığı sağlanmış bir görevliler kadrosunun olması,
3. Yazılı belge ve işlemlere dayalı çalışma geleneğine sahip olması,
4. Mevki, bilgi ve yeteneğe göre verilmiş yönetme yetkisi ve sorumluluğunun olması,
5. İş bölümü esasına dayalı bir hizmet anlayışının olması,
6. Açık-seçik bir hiyerarşik yapının olması ve her kademenin bir üst kademede kontrolünün sağlanması.
Çağdaş bürokrasinin bu somut işleyiş biçimi devletin yönetim işlevini düzenli, güvenli ve sürekli bir şekilde
yerine getirebilmesini sağlamaktadır. Ancak Bürokrasi bazen de kırtasiyecilik olarak olumsuz anlamda da
kullanılmaktadır. Bu anlamda bürokrasiye yöneltilen eleştirileri şöyle sıralayabiliriz:
1. Belli bir süre için seçimle gelen siyasi iktidar tekrar seçilebilmek için işleri hızlandırmak isterken halk
karşısında sorumlu olmayan, atamayla gelmiş ve iş güvencesine sahip bürokrasi, yazılı kural ve yönetmeliklerin
ötesine geçemediği için işleri yavaş yürütür.
2. Üst düzey bürokratlar işlerinde tecrübeli ve uzman kişilerdir. Göreve geçici gelen siyasiler ise çoğu
zaman işin yabancısıdır. Bu da siyasi gücün, bürokrasinin etkisi altına girmesine neden olabilir.
Uygulayalım-3
1. Aşağıdaki metni ve diğer sayfadaki  bilgi notunu okuyunuz.
2. Bu metinleri dikkate alarak Bilgi Notu bölümünün sonundaki soruların cevaplarını boş
bırakılan yerlere yazınız.
3. Bürokrasiden Vazgeçilebilir mi?

---

164
3. Bürokrasi, özellikle kapitalist sistemde kendi yerlerini koruma pahasına kamu hizmeti yerine, siyasi güce
hizmet etmeye başlayabilir.
4. Bürokratik örgütlerin katı olması, bürokrasinin değişen koşullara uyum sağlamasını zorlaştırır.
5. Bürokrasi bazen işlerin yavaş yürümesine ve kaynak savurganlığına neden olabilir.
A ve B takımları arasında bir kürek yarışı
düzenlenmiş. Her iki takım da performanslarının en üst
düzeyine çıkabilmek için uzun ve zorlu bir hazırlık
devresinden geçmiş. Büyük gün geldiğinde iki taraf da
kendisini hazır hissediyormuş.
B takımı yarışı 1 km. farkla kazanmış.
Yarıştan sonra A takımı çok şaşırmış. A takımının
yönetimi yarışın açık farkla kaybedilmesinin nedeninin
bulunmasına karar vermiş. Sorunu araştırarak, çözüm yolları
önermesi için danışmanlık şirketiyle anlaşmış. Bir yıl süren
ve milyonlarca dolara mal olan çalışmalar analizler,
araştırmalar sonucu hata bulunmuş: B takımında sekiz kişi kürek çekiyor, bir kişi dümencilik
yapıyormuş. A takımında ise bir kişi kürek çekiyor, sekiz kişi dümeni kullanıyormuş. Danışmanlık
şirketlerinin önerisi şu olmuş: Yeniden yapılanmalı. A takımı yeniden bir yarış yapıp yarışı kazanmak için
yeniden yapılanmaya gitmiş. Dört dümen müdürü, üç bölgesel dümen müdürü, bir dümen yöneticisi
(kürek çekmekle görevli kişinin performansından sorumlu), bir Kürekçi. İkinci yarış yapılmış ve B
takımı yarışı 2 km farkla kazanmış. Bu duruma çok kızan A takımının yönetim kurulu hemen harekete
geçmiş, yapılan inceleme sonucunda yenilginin sorumlusu olarak kürekçi tespit edilmiş. Yarışın
kaybedilmesinden sorumlu tutulan kürekçi kovulmuş ve müdürlere sorunun çözümüne olan
katkılarından ötürü ikramiye verilmiş.
Sonuç:
Felsefe
Bilgi Notu
1.  Siz danışman olsaydınız, A takımının yarışı kazanabilmesi için hangi tedbirleri alırdınız? Yazınız.
…………………………………………………………………………………………………
2. A takımının yarışı kaybetme nedenleri “Bürokrasiden Vazgeçilebilir mi?” bölümünde yer alan
bürokrasiye yönelik eleştirilerden hangilerini içermektedir? Yazınız.
……………………………………………………………………………………………………………
3. Sizce B takımı yarışı neden kazanmıştır. Yazınız.
……………………………………………………………………………………………………………
4. Devlet işlerinin yürütülmesinde bürokrasinin rolünü “Bürokrasiden Vazgeçilebilir mi?” bölümünü
dikkate alarak yazınız.
……………………………………………………………………………………………………………
Uygulayalım-4
Hazırlanalım bölümünde yönergesi verilmiş çalışmayı metinle ilişkilendirerek uygulayınız.
4.  Sivil Toplumun Anlamı Nedir?
Sivil toplum, Batıda demokrasinin gelişmesi sürecinde toplumun çeşitli kesimlerinin kendi hak ve
çıkarlarını korumak amacıyla örgütlenmeleri sonucu ortaya çıkmıştır. Sivil toplumun etkin bir güç olabilmesi ise
ancak demokratik ve hukuk devletlerinde mümkündür. Özgürlüklerin, demokrasinin, hoşgörünün, çoğulculuğun,
katılımın özerk örgütlenmenin olmadığı yönetimlerde sivil toplumun çok fazla yaşama şansı yoktur.
Bu
özellikleriyle sivil toplum, toplumun kendi kendisini yönlendirme arzusunun sonucu olarak ortaya çıkan ve büyük
ölçüde devletin siyasi otoritesi ve kurumlarının dışında örgütlenen gönüllü kuruluşların meydana getirdiği bir

---