Birey devlet ilişkisinin bu duruma erişmesi birçok düşünürün katkısı sayesinde olmuştur. Burada
örneklerinden bir kaçına yer verdiğimiz düşünürlerden biri Türk-İslam dünyasından Yusuf Has Hacib diğerleri ise
batı dünyasından, C. Louis Montesquieu (Monteskiyö) ve Karl Poper (Karl Popır)'dır.
Çağdaş düşünürlerden
adlı eserinde
insan hakları üzerinde durur. Ona göre Totaliter devlet yönetiminin görüldüğü kapalı toplumlar, bireyin temel
haklarını ve özgürlüklerini ortadan kaldıran bir yapıya sahiptir. Açık toplumda ise çok partili siyasal yaşam
hâkimdir ve yönetim, bireylerin özgür katılımıyla oluşur. Burada mutlak doğruları temsil ettiğini iddia eden ve
her şeyi belirleyen bir yönetim anlayışına yer yoktur. Bu nedenle bireyler farklı düşünme ve davranma
özgürlüğüne sahiptir. Birer temel hak hâline gelen
sorgulama, eleştirme ve örgütlenebilme hakları toplumun
gelişmesini sağlar.
Karl Popper (1902-1994)'da “Açık Toplum ve Düşmanları”
177
Fransız düşünürü
adlı eserinde ilk kez
J.Locke'un ortaya attığı ancak çok açık olmayan kuvvetler ayrılığı ilkesini ayrıntılı olarak ele alarak
netleştirmiştir. Kuvvetler ayrılığı; yasama, yürütme ve yargı erklerinin birbirinden ayrılması ve üç farklı organ
eliyle yürütülmesi anlamına gelir. Bu, devlet gücünün tek elde toplanarak keyfi ve baskıcı bir yönetim
anlayışının ortaya çıkmasını önler. Ayrıca devlet gücünün yasalarla sınırlandırılmış olması,
devlet gücü
karşısında bireyin hak ve özgürlüklerinin güvence altına alınmasını sağlar.
Charles Louis Montesquieu (1689-1755) “Kanunların Ruhu”
11. yüzyılda yaşayan Türk düşünürü
adlı
eserinde, birey ve toplum ilişkisini dile getirmiştir. Öğütler şeklinde yazılan ve bir siyasetname niteliğinde olan bu
kitapta, erdemli bir toplumun nasıl olması, iyi bir hükümdarın ise neler yapması gerektiği anlatılmıştır.Yusuf Has
Hacip'e göre, devletin ideal bir devlet olabilmesi için, akla, adalete, doğru ve adil yasalara dayanması gerekir. Ona
göre, hükümdarlar, işlerinde yanılıp hata yaparlarsa devlet hastalanır. Devlet hastalığının biricik çaresi de akıl ve
bilgidir.Bunun için hükümdar; cesur, bilge ve akıllı, erdemli, dürüst ve adil olmalıdır; zalim olmamalıdır. Ayrıca,
hükümdarın halk tarafından sevilmesi için, güler yüzlü, tatlı sözlü ve yumuşak huylu olması gerekir. Birey de
Tanrı'dan kaynaklanan değerleri özümseyerek erdeme yaklaşır. O zaman birey-devlet ilişkisi de istenen
özelliklere ulaşmış olur.
Düşünürlerin_Görüş_ve_Eserleri'>Yusuf Has Hacip, "Kutatgu Bilig (Mutluluk Veren Bilgi)"
Düşünürlerin Görüş ve Eserleri
Açık Toplum ve Düşmanları adlı eserin yazarıdır.
Devletin akla, adalete, doğru yasalara dayanması ve bireyin de erdemli olması gerekir.
Kanunların Ruhu adlı eserin yazarıdır.
Bireyler düşünce sorgulama, eleştirme ve örgütlenme haklarına sahip olmalıdır.
Kutadgu Bilig adlı eserin yazarıdır.
Devlette yasama, yürütme ve yargı erklerinin birbirinden ayrılması gerekir.
Düşünürler
Y
usuf
Has
Hacip
Montesquieu
KONTROL TABLOSU
Karl Popper
Bilim felsefesi, bilimi anlamayı ve açıklamayı hedefleyen bilimsel bilgi birikimi üzerine yapılan felsefi
çalışmalardır.
Felsefenin bir alt disiplini olarak bilim felsefesi; bilimin tarihini, kapsamını, sınırlarını, yöntemini, bilimsel
bilginin yapısını ve özelliklerini, bilimsel kuram ile gerçeklik arasındaki ilişkiyi felsefi bir tavırla araştırır. Bu tanı-
mından anlaşıldığı gibi bilim felsefesi, bilimle ilgili sorulabilecek; “
gibi sorular sorar ve bunlara cevap arar. Bunu akılcı ve eleştirel
sorgulama yöntemini kullanarak gerçekleştirir.
Bilim, felsefenin uzun zamandan beri konusu olmuştur. Aristoteles'ten başlayarak bazı filozoflar bilimi ele
almış, bilimle ilgili sorular sorarken bilimsel yöntemlerin ve bilimsel önermelerin ayırıcı özelliklerini
sorgulamışlardır. Fakat ilk kez sistemli bir bilim felsefesi Francis Bacon'la (Frensis Beykın,1561-1626) başlar.
Bununla birlikte bilim felsefesinin diğer felsefe disiplinleri üzerinde etkisini hissettirmesinin geçmişi oldukça
yakındır. Bunun nedeni, 19 ve 20.yüzyıllardaki bilim alanında yaşanan hızlı gelişmeler ve bilim ile tekniğin
modern kültürde oynadığı olağanüstü belirleyici roldür.
Bilim alanında, 19. yüzyılın son çeyreğinden itibaren yaşanan gelişmeler felsefeyi derinden etkileyen
çağdaş kuramlar, bilimi anlamak bakımından felsefenin vazgeçilmez olduğunu göstermişlerdir.
…………………………………….Bilimsel problemlere güvenilir çözümler bulmak amacıyla planlı ve
sistemli olarak verilerin toplanması, çözümlenmesi, yorumlanması, değerlendirilmesi ve rapor edilmesi sürecidir
…………………………………….Bilimsel araştırma neticesinde elde edilen genellemelerdir.
………………………………….Bilimsel düşünme belli bir zihin disiplini gerektirir. Bu disiplini kazanan
bir kimse her şeyden önce gerçeğe dönüktür; olaylara saygılıdır. Yargılarında tutarlı ve ihtiyatlı olmasını bilir;
olgulara dayanmayan genellemelerden kaçınır; ön yargılara, dogmatik inançlara saplanmaz.
Bilim nedir? Bilimsel yaklaşım nedir?
Bilimsel yöntem nedir? Bilimsel sonuç nedir? Bilimsel düşüncenin işlevi nedir? Bilimi diğer insani
etkinliklerden ayıran özellikler nelerdir?”
oruları
Bilim Felsefesinin Temel S
……………………………………..Bilim bilgiden farklıdır. Bilimsel bilgi, günlük bilgi olmadığı gibi,
sağduyu bilgisi de değildir. Durağan olmaması bakımından dini bilgiden de farklıdır. Gerçeğe dayanması
bakımından mitolojik bilgiden de farklıdır.
…………………………………….Herhangi bir konuyu bilimsel metotla ele alma, inceleme ve
düşünmedir.
……………………… ……………..Atomun parçalarından galaksilere kadar uzanan evreni, insanın içinde
yaşadığı toplumu, insanı konu alan, deney ve gözleme dayalı bir tür bilgidir.
Aşağıdaki metni okuyunuz. Metinde geçen “
oruları”nı
soruların
aşağıdaki paragrafların hangisinde yanıtlandığını bularak ilgili paragrafın başında bırakılan
boş alana yazınız.
Bilim Felsefesinin Temel S
ve
Uygulayalım
Bilim Felsefesinin Konusu
183
