Devlet kýtaplari üÇÜNCÜ baski

194
Bilim öncesi
dönem
Paradigma 1
Paradigma 2
Paradigma 3
Bilimsel devrim
Bilimsel devrim
Anomaliler
(uyuşmazlıklar)
Anomaliler
(uyuşmazlıklar)
1.Bunalımlar
2. Bunalımlar
ETKİNLİK OLARAK BİLİMİN GELİŞİMİ DİYAGRAMI
BİLİMSEL DEVRİMLERİN GERÇEKLEŞME AŞAMALARI
Kabul edilen paradigma ile hemen hemen her alanda var olan problemleri
çözme denemesi içine giren bilim insanları, giderek daha ayrıntılı
açıklamalar yapmaya başlar.
Yavaş yavaş birtakım anomaliler (kuramdan sapma), uyuşmazlıklar ve
çözümsüzlükler ortaya çıkmaya ve sıkıntılar daha belirgin olmaya başlar.
Eski topluluğun yaşlı üyeleri genç bilim insanının önerdiği yeni
paradigmaya karşı koymalarına rağmen eski paradigmayı kabul edenler
arasından bazı genç bilim insanları topluluktan ayrılarak yeni paradigma
Bu dönem tüm bilimler için bir tür ön hazırlık dönemidir. Bu dönemdeki
bilim insanlarının belli bir bilimsel bakışı ve anlayışı yoktur.
Bilim Öncesi
Dönem
Olağan Bilim
Dönemi
Bunalımlar
Dönemi
Bilimsel Devrim
Dönemi
Eldeki paradigma, araştırma alanı içinde her şeyi çözemez. Ancak belli sayıda açıklama yapabilir.
ortaya çıkınca bilim insanları önceleri bunları göz ardı ederler. Görmezlikten gelerek, bir kenara
bırakırlar.
Bunalım dönemi içinde genç bir bilim insanı, çıkar ve yeni bir bakış açısı yani paradigma öne sürer.
Önceleri büyük bir tepki alan genç bilim insanı, sonraları taraftar bulmaya başlar. Eski topluluğun yaşlı üyeleri genç
bilim insanının önerdiği yeni paradigmaya karşı koymalarına rağmen eski paradigmayı kabul edenler arasından
bazı genç bilim insanları topluluktan ayrılarak yeni paradigma etrafında toplanırlar. Ne zaman yeni paradigma eski
paradigmadan daha çok bilim insanı topluluğuna sahip olursa bilimsel devrim gerçekleşir. Devrimin gerçekleşmesi
ve eski paradigmanın yaşlı üyelerinin ölmesiyle yeniden olağan bilim dönemine girilir. Kuhn bilimsel devrimin
gerçekleşmesiyle tekrar olağan bilim dönemine geçildiğini söyleyerek bilimin oluşma sürecinin bunalımlar, devrim,
olağan bilim olmak üzere devam ettiğini ileri sürer. Kuhn bu görüşlerini bilim tarihinin de desteklediğini örneklerle
gösterir: Aristoteles fiziğinden önce bilim öncesi dönem vardı. Aristoteles'in fizikte getirdiği paradigma ile devrim
gerçekleşti.
Devrim sonrası uzun bir dönem farklı alanlardaki bilim insanları Aristoteles'in paradigmasıyla
astronomide, kozmolojide, kimyada ve birçok alanda problem çözdüler. Fakat Rönesansla birlikte bunalımlar
başladı. Ne zaman Newton fizikte yeni bir paradigma öne sürüp kabul gördüyse devrim gerçekleşti. Newton'ın yeni
paradigmasıyla tüm bilim insanları çeşitli bilimlerde bulmaca çözmeye devam ettiler.
20. yüzyılda çıkan bunalımlar, klasik mekaniksel paradigmanın terk edilmesiyle sona erdi. Günümüz bilim
insanları görelilik ve kuantum paradigmasıyla problem çözmektedirler.
Anomaliler ve
uyuşmazlıklar
ç. Bilimsel Devrim Dönemi

---

Hazırlanalım
Aşağıdaki görsel ve metinleri inceleyerek soruları cevaplayınız.
D. BİLİMSEL YÖNTEM
195
SORULAR
Üst görsellerdeki öğrenciler ne yapıyorlar? Belirtiniz.
Bir bilim insanı olmak ister misiniz? Niçin?
Bilimsel yöntem bütün bilimlerde ortak mıdır?
Bilimsel yöntem hakkında ne biliyorsunuz?
Bilimsel araştırma nasıl yapılır? Biliyor musunuz?
l
l
l
l
l
Bilim Nedir?
Bilim, atomun parçalarından galaksilere
kadar uzanan evreni, insanın içinde yaşadığı
toplumu, insanı konu alan, deney ve gözleme
dayanan bir tür bilgidir. Matematik, astronomi,
fizik, kimya, coğrafya, doğa bilimleri, tarih gibi
çeşitli dallara ve her dal da çeşitli kollara ayrılır.
Bu kadar geniş bir alanı içine alan bu bilgi türü,
genellikle doğada meydana gelen olayların
sebeplerini, birbirleriyle olan bağıntılarını
b u l m a k ,
o n l a r ı
g e n e l l e ş t i r m e k ,
kuramsallaştırmak ve bu genel kuramsal bilgi
yardımıyla, meydana gelecek olayların nasıl ve ne
zaman meydana geleceklerini öngörmek
biçiminde tanımlanır.

---

Aşağıdaki görselde bilimsel bilginin özelliklerini, diğer sayfadaki metinde ise bu özellikleri
açıklayan paragraflar yer almaktadır. Paragrafların hangi bilimsel bilginin özelliğini
açıkladığını bularak paragrafın başında bırakılan boş alana yazınız.
Uygulayalım
Klasik Bilim Görüşü
Modern çağın etkisi ve bilime verilen değerin artmasıyla birlikte ortaya çıkan bir bilim görüşü olan
pozitivizm, kendi ilkelerini bilime yükleyerek, bilimin ne olduğunu veya ne olması gerektiğini belirlemiştir.
Bu anlayışa göre ;
Bilim, bize gerçek ve olgusal dünya-evren hakkında bilgiler verir.
Bütün bilimlere örnek olabilecek ideal bilim matematiktir. Bütün bilimler aynı fizikte olduğu gibi
matematiğin diliyle ifade edilebilmelidir. Hatta sosyal bilimler bile matematiğin dilini kullanmalıdır.
Bilimsel açıklamanın amacı, bilimsel yöntem kullanarak tek tek olaylardan hareketle tümevarımsal
olarak genel yasalara varmaktır.
Bilimsel açıklama nedenselliğe dayanır. Neden - sonuç ilişkisi kurulmadan bilimsel açıklama yapmak
çok zordur.
Bilimin ilgilendiği konular ve bilimsel araştırmalar çok olsa da bütün bilimlerde ortak bir yöntem
olmalıdır.
Bilim, bilgi birikimi hâlinde doğrusal ilerleyen bir süreçtir; sonraki bilgiler, öncekileri kapsayıcı
özelliktedir. Örneğin; Einstein'ın kuramı Newton'ın kuramından daha kuşatıcı, ama onu reddedecek
yapıdadır.
Bir gün gelecek bilim mükemmelleşecek, bilimsel bilgi mutlaklaşacaktır.
Bu bilim görüşü, A. Comte, diğer pozitivistler ve mantıkçı empiristlerin bilim anlayışıdır. Bu görüşün
söylediği gibi bilimsel yöntemin tek ve mutlak bilgi elde etme yolu olduğu anlayışı Max Planck, T. Kuhn,
Feyerabend vb. birçok bilim adamı filozof tarafından eleştirilmiştir.
l
l
l
l
l
l
l
Klasik bilim anlayışının ileri
sürdüğü gibi, pozitivizm bilimin tek yöntemi olamadığı gibi, tek yöntem aramak da yanlıştır.
1. Bilimsel Bilginin Özellikleri
196

---