DiJİtal aktiVİzm
Yüklə 179,81 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5.1. Arap Baharı ve Sosyal Medya
- 5.2. Gezi Parkı Eylemi
Dijital Aktivizm
[38]
andan itibaren vatandaş gazeteciliği denen dijital aktivist stratejiyi devreye sokarak seslerini hükümete ve tüm dünyaya duyurmuş, tepkilerini dile getirmişlerdir. Wall Street’i İşgal Et (Occupy Wall Street) İspanya’daki Öfkeliler Hareketi’nin Amerika’ya uyarlanmış halidir. 15 Mayıs 2011’de İspanya’da düzenlenen Öfkeliler Hareketi, Amerika’da da gençlere ilham vermiş, onlara örnek teşkil etmiştir. Sosyal ve ekonomik adaletsizlikten şikayetçi olan Amerikalılar, Kanada’lı aktivist grup “Adbusters”ın öncülüğünde örgütlenmiş ve 17 Eylül 2011’de New York’ta Wall Street Finans Bölgesi’nde eyleme başlamışlardır. Öfkeliler Hareketi’nde olduğu gibi bu harekette sokağa taşmadan önce aylarca online platformlarda demlenmiştir. www.adbusters.org
sitesi üzerinden örgütlenmeye başlayan vatandaşlara, “Anonymous” grubu ve “New York Bütçe Kesintileri Karşıtları” gibi gruplar da destek olmuştur. ( http://ca.blouinartinfo.com ) Eylemler sırasında facebook sayfalarıve youtube kanalları aktif olarak kullanılmıştır. Hem eylemdeki insanların motivasyonunu artırmak hem de daha fazla insanı eylemlere katılmaya ikna etmek için soysal medya ve diğer online platformlardan vatandaş gazeteciliği icra edilmiştir. Uncut UK bir diğer dijital aktivist harekettir. Uncut UK grubu vergi kaçırdığını ya da ödemesi gerekenden daha az vergi ödediğini iddia ettiği şirketlere karşı çeşitli eylemler düzenlemiştir. Uncut UK sayıları 10 civarında aktivist tarafından kurulmuştur. Private EYE dergisinde yayınlanan bir makalede büyük şirketlerin daha az vergi ödemek için başvurduğu manevraları anlatan bir makale üzerine harekete geçen grup 2010 Ekim ayında faaliyete başlamıştır. Açık yayın yapan Uncut sitesinden, ya da gizli mail ve sosyal medya gruplarından örgütlenen Uncut üyeleri Vodafone, HSBC, Arcadia Group, Fortnum$Mason gibi küresel firmaların mağazalarına toplanmış oturma eylemi başta olmak üzere çeşitli protestolar yapmışlardır. 5.1. Arap Baharı ve Sosyal Medya Buraya kadar verilen örnekler gelişmiş batılı ülkelerde genelde ekonomik meselelere dayanan sosyal aktivist hareketlerdir. Batılı ülkelerde hali hazırda oturmuş bir demokrasi ve refah seviyesi olduğu için eylemler daha çok refahı kısıtlayan ekonomi politikalarını eleştirmek için gelişmektedir. Doğu’da ise durum biraz daha farklıdır. Afrika ve Orta Doğu’da sosyal hareketler daha
çok demokrasi mücadelesi vermek
adına gerçekleştirilmektedir. Batıda sadece fikir yaymak, yandaş toplamak ve mobilizasyon için kullanılan sosyal medyanın rolü Mısır’da ve diğer Arap ülkelerinde çok daha büyük olmuştur. Arap ülkelerinde uzun yıllardır devam eden tek adam yönetimleri sebebiyle medya, ifade, fikir özgürlüğü gibi kavramlar gündeme dahi gelmemiştir. Polis baskısı, yolsuzluk, ekonomik krizler ve baskıcı kanunların yıllardır boyunduruğunda tutulmuş halklar seslerini duyurabilecek, Durmuş Gökhan TURHAN [39]
rahatsızlıklarını iletebilecek bir mecraya sahip olamamıştır. Ulusal televizyon ve radyo kanalları da tek adam yönetimlerinin elinde olduğu için hiçbir aykırı ses çıkmamıştır, ama demokrasi ve özgürlüğe olan hasret zamanla demlenmiştir. İnternetin yaygınlaşması ve özellikle web 2.0 teknolojilerinin sağladığı imkanlar geleneksel iletişim ezberlerini rafa kaldırmıştır. Bu teknolojiler Arap Baharı’nın arkasındaki en önemli itici güçlerdendir. Yıllardır ses çıkaramayan, organize olma imkanı bulamayan Arap halkları, sosyal medya ve blogların doğuşuyla devletin tekelinde olmayan bir kitlesel iletişim kaynağına sahip olmuştur. İnternetin tekele alması imkansız çok merkezli yapısı otoritelerin üstesinden gelemediği bir iletişim mekanizması oluşturmuştur. Arap ülkeleri yöneticileri zaman zaman çeşitli sansür uygulamalarına başvursa da daha önce anlatılan proxy sunucular sayesinde yasaklar delinmiştir. 25 Ocak 2011’den önceki süreçte bloglar ve çeşitli sosyal medya hesapları halkın yıllardır dillendiremediği gerçekleri dillendirmeye başlamıştır. Polis şiddeti, yolsuzluk, ekonomik bunalımlar ve benzeri konularda halkı aydınlatıcı ve bilinçlendirici online kanallar Arap Baharı’na giden yolda atılan ilk adımlardır. Hali hazırda yıllardır memnuniyetsizliği olan ama örgütlenme şansı bulamayan halklar için sosyal medya çözüm olmuştur ve 25 Ocak 2011’de Mısır’da, çeşitli tarihlerde de Tunus, Libya, Ürdün, Suriye, Bahreyn ve Yemen’de halklar online olarak örgütlenip sokağa dökülmüştür. Sokağa dökülen halklar yine sosyal medya üzerinden eylemleri organize edip yönetmiştir. Batılı örneklerde aktivizmi hızlandırıcı ve etkisini artıcı rol oynayan dijital araçlar, Arap Baharı’nda aktivizmin bizzat kaynağı olmuştur. 5.2. Gezi Parkı Eylemi Gezi Parkı eylemleri hem Arap Baharı örneklerinden hem de Batı ülkelerinde gerçekleşen aktivist hareketlerden farklıdır. Bu sebeple özellikle ayrı bir başlık altında ele alınması gerekmektedir. 2002 yılında iktidara gelen Ak Parti, Gezi Parkı eylemlerinin başladığı 27 Mayıs 2013 tarihine kadar girdiği bütün seçimlerden galip çıkmıştır. Bu süreçte, aynı zamanda demokratik yollar bittiğinde muhaliflerin imdadına yetişen askeri vesayeti ve bürokratik vesayeti de sonlandırma başarısı göstermiştir. Artık siyasi yollardan ya da ezberlenen vesayet kurumları sayesinde iktidarı devirme şansı kalmadığı gerçeğini gören muhalif vatandaşlar Arap Baharı’ndan esinlenerek Taksim’i Tahrir’e çevirme rüyasına kapılmıştır. Eylemler ilk olarak Taksim Meydanı, Gezi Parkı’nda yapılacak yayalaştırma projesi çerçevesinde kesilecek olan ağaçları korumak bahanesiyle başlatılmıştır. Ama birkaç gün sonra “mesele ağaç değil sen hala Dijital Aktivizm
[40]
anlamadın mı?” nidaları sosyal medya mecralarında yankılanmaya başlamıştır. 11 yıldır muhalefette kalan ve iktidara gelme umudu kalmayan kitle, hayatına müdahale edildiğini iddia ederek Ak Parti Hükümetini, özelliklede dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ı otoriterlikle suçlamıştır. Saat 22’den sonra alkol satışının yasaklanması, kürtajın yasaklanması, türbanın tüm kamu kurumlarında serbest bırakılması, İmam Hatip Okullarının açılması/yaygınlaşması ve benzeri gelişmeler laikler tarafından yaşam tarzına müdahale olarak algılanmıştır. Yaklaşık 1 asırdır azınlıkta olmasına rağmen çoğunluğa hükmedip “dağdaki çobanla benim oyum bir mi?” gibi yaklaşımlarla kendilerini üstün görenler, ortalama Anadolu halkının taleplerinin karşılanmasından ve yıllardır süren mağduriyetlerinin giderilmesinden rahatsız olmuştur. Ülke için en doğruyu kendilerinin bildiği varsayımıyla hareket eden bu jakobenler, içinde yaşadıkları toplumun büyük bölümünün dini ve kültürü gereği yapılan reformları tehdit olarak görmüşlerdir. Dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’dan rahatsız olan muhalif kitle online olarak örgütlenmiş, sokak hareketleri online hesaplarca yönlendirilmiş ve vatandaş gazeteciliği stratejisi uygulanarak ülke ve dünya genelinde Gezi Parkı eylemlerine destek aranmıştır. Vatandaş gazeteciliği olgusu bu olayda olabildiğince çarpıtılmıştır. Polisin halka yaylım ateşi açarak yüzlerce göstericiyi öldürdüğü, vatandaşın üstüne tankların sürüldüğü, tomalardan asit sıkıldığı gibi daha nice asparagas haberler sosyal medya hesaplarından bilinçli şekilde yayınlanmıştır. Burada Recep Tayyip Erdoğan tıpkı Arap ülkelerindeki diktatörlere benzetilmeye çalışılmıştır. Pijama ile başbakan karşılamaya alışık olan ulusal medya patronları, bir işaretiyle hükümet devirmeye alışık uluslar arası medya patronları da Türkiye ve Recep Tayyip Erdoğan algısını karalamak adına her türlü asılsız haberi manşetten vermiş, CNN-BBC gibi kanallar saatlerce Taksim’den canlı yayınlar yapmıştır. Peki, sosyal medyanın, ulusal ve uluslar arası medyanın bu denli etkin kullanıldığı bir kalkışma, bunca desteğe rağmen neden başarısız oldu? Bu sorunu cevabı aşağıda maddeler halinde verilecektir. a.
Eylemcilerin Türkiye’yi Arap Baharı ülkelerine benzetmesi en büyük hata olmuştur. Arap ülkelerinde liderler seçimsiz başa gelmiştir. Recep Tayyip Erdoğan 2002’den 2011’e kadar defalarca seçime girmiş, her defasında oyunu artırarak demokratik yöntemlerle başa gelmiştir. b.
Ak Parti reformları ve uygulamaları her ne kadar ülkedeki küçük azınlık jakoben kesimi rahatsız etse de halkın büyük bölümünün yıllardır mağdur olduğu, hasret duyduğu konuları kapsamıştır.
Durmuş Gökhan TURHAN [41]
c.
1990’lı yılların siyasi ve ekonomik istikrarsız atmosferinden bıkan halk Ak Parti iktidarıyla yakaladığı istikrara sahip çıkmıştır. 11 yıl süre zarfından sağlıkta, ulaşımda, ekonomide ve diğer mecralarda çağ atlayan halk küçük bir azınlığın ülke felakete gidiyor yaygarasına prim vermemiştir. d.
demokrasi isteyen” bir eylem gibi lanse edilse de ülkedeki demokratik atmosfere yapılan bir saldırıdır ve halk bunu görmüştür. Tabii ki gösteri hakkı en temel haktır ve vatandaşlar istedikleri zaman bu hakkı kullanabilir ama her canı isteyen, her hükümetten memnun olmayanın sokağa inip hükümet yıkmaya teşebbüs etmesi demokratik değildir, aksine anti-demokratiktir. Halk bunu görmüş, sokağa inmiş dakikalar içinde organize olan binlerce insan Recep Tayyip Erdoğan’ı hava alanında karşılamış ve sembolik olarak Taksim Meydanı’na mesaj verilmiştir. Bu noktada dakikalar içinde sms zinciriylei mail zinciriyle ve sosyal medya hesaplarından örgütlenen binlerce kişinin hava alanına başbakanı karşılamaya gitmesi de ayrı bir dijital aktivizm vakasıdır. e.
Teorik olarak da Gezi Eylemlerinin bir alt yapısı yoktur. Siyasi fırsat kuramına göre bir sosyal hareketin başarılı olması için siyasi atmosferde boşluk olması gerekir. Bu açıdan bakıldığında tek başına halkın %50 oyunu almış güçlü bir hükümet varken ve bu hükümet genel anlamda her türlü kamu oyu yoklamasında başarılı görülüyorken sokak hareketinin başarılı olma şansı yoktur. Halk tabanlı (grassroots) olmayan, küçük bir azınlığın çabası ve dışarıdan gelen destekle bu tip büyük sosyal hareketlerin sürdürülmesi ve başarıya ulaşması zaten mümkün değildir.
Hacktivizmin temel iddiası demokratikleşme ve şeffaflık adına gerçekleri dijital imkanlarla ortaya çıkarmaktır. Daha önce de belirtildiği gibi banka hesaplarından kendisine para aktaran ya da internet üzerinden terörist saldırılar planlayan gruplar hacktivizm başlığı altında değil siber suçlar ve siber terörizm başlığı altında incelenmektedir. Hacktivizm örnekleri denildiğinde ilk akla gelen Anonymous ve Wikileaks gibi isimlerdir. Anonymous ve Wikileaks küresel çapta hackerlik alanında adını duyurmuş organizasyonlardır. Anonymous tüm dünyadan üyeleri olan çok merkezli bir hacker organizasyonudur. Grup, dünya genelinde kamuoyu oluşturan konularda hack faaliyetleri yapıp elde ettikleri bilgi ve belgeleri kamuoyu ile paylaşmaktadır. Wikileaks ise daha çok resmi dokümanlara ulaşıp bunları kamuoyu ile paylaşmaktadır. Ülkelerin, büyük
Dijital Aktivizm
[42]
elçiliklerin, bakanlıkların yazışmaları wikileaks tarafından hacklenerek tüm dünyaya yayınlamaktadır. Hacktivist faaliyetler tanım itibariyle demokrasinin ve şeffaflığın güçlenmesi için yapılan çalışmalar olarak belirtilse de manipülasyona açık, kara ve gri propaganda unsuru olarak kullanılabilecek bir yöntemdir. Hacklendiği iddia edilen dosyaların düzmece olup olmadığının garantisi yoktur. Ayrıca demokrasi adına dijital yollarla çalınan belgelerin şantaj malzemesi olmayacağının garantisi yoktur. Diğer taraftan, sosyal hareketler ülkelerin birbirine karşı son yıllarda yoğun şekilde kullandığı bir koz olarak görülmeye başlanmıştır. Arap Baharı ve Ukrayna örnekleri gelişmiş ülkelerin sosyal hareketlere teknolojik üstünlüklerini kullanarak ne denli müdahale edebildiğini göstermiştir. Hacktivizm de bu anlamda gelişmiş ülkeler tarafından kaçırılmayacak bir fırsat sunmaktadır. Gelişmiş ülkelerde geliştirilip tüm dünyaya satılan yazılımların içinde casus yazılımlar barındırıp barındırmadığı net olarak ortaya konulamamaktadır. Batılı ülkelerin casusluk faaliyetlerini hacktivizm kamuflajı altında gizlemesi hacktivizm başlığı altında dikkat edilmesi gereken ayrı bir noktadır. Wikileaks ve benzeri hacktivizm örnekleri bu açıdan da ele alınmalı gerçekten hacktivist hareket mi yoksa casusluk faaliyetlerinin bir parçası mı üzerine çalışılmalıdır.
Dijital aktivizm son yıllarda gündemi meşgul eden önemli kavramlardan bir tanesi olmuştur. Dijital yerliler özgün yapılarını sosyal hareketlere de yansıtmış, teknolojik üstünlüklerini kullanarak yeni bir akım başlatmışlardır. Dijital aktivizm bu bağlamda ele alınmalıdır. Dijital aktivizm üzerine çalışma yapanların bazıları kavramın “dijital” kanadına odaklanıp tanımın özünü orada ararken diğer bir grup “aktivizm” kanadına odaklanmıştır. Ama bu noktada asıl odaklanılması gereken dijital ya da aktivizm değil, dijital yerlilerdir. Dijital aktivizm kavramı özgünlüğünü dijital yerlilerin özgünlüğünden almaktadır. Dolayısıyla dijital aktivizm kavramı dijital yerliler kavramıyla birlikte ele alınmalıdır. Aktivizm ya da dijital aktivizm genelde insanların zihninde negatif bir imaja sahiptir. Bu kavramlar duyulunca akla sokak hareketleri, hackerlar, Fawkes maskeli insanlar ve benzeri şeyler gelmektedir. Aslında dijital aktivizm ortada durmaktadır, kullanıcıların amaçları kavramın doğasını değiştirmemektedir. Bu güne kadar genelde ülkelerde yaşanan devrimlerde, sokak hareketlerinde dijital aktivist yaklaşımların kullanılmış olması kavrama negatif bir imaj vermemeli, ve bu negatif imaj fırsatların görülmesini engellememelidir. ALS hastalığı farkındalığı kampanyası dijital aktivizmin
Durmuş Gökhan TURHAN [43]
olumlu örneklerindendir. Kafasından aşağı buzlu su döküp yakınlarına meydan okuyan insan videoları bir anda viralleşerek tüm dünyanın dikkatini hastalığa çekmiştir ve bir ay içinde ALS ile mücadele için 100 milyon dolardan fazla maddi kaynak oluşturulmuştur. Bu örnekten ilhamla dijital aktivizmin sadece siyasi nedenlerle kullanılmayacağı gerçeğini idrak etmek gerekmektedir.
ALS Association. (2014). The ALS Association expresses sincere gratitude to over three million donors. http://www.alsa.org/news/media/press- releases/ice-bucket-challenge-082914.html (20.07.2016) BRODOCK, Katharine. Digital Activism Decoded The New Mechanics of Change. International Debate Education Association. (Derleyen Mary Joyce) 2010. BROWMAN, S, WILLIS, C. “We Media: How Audiences are Shaping the Future of News and Information”, The Media Center at the American Press
Institute. 2003.
http://www.hypergene.net/wemedia/weblog.php (05.09.2016) DEMİRKAN, Pınar. Hack Kültürü ve Hacktivizm: Yeni bir Siyaset Biçimi. (Der. Ali Rıza Keleş) Alternatif Bilişim. 2013. GOODLING, Lauri,
MOAR Digital
Activism Please.
http://kairos.technorhetoric.net/19.3/topoi/goodling (01.09.2016) GURAK, L., J., Persuasion and Privacy in Cyberspace: The Online Protests over Lotus Market Place and the Clipper Chip. New Haven: Yale University Press. 1997. JOYCE, Mary (Ed.), Digital Activism Decoded The New Mechanics of Change, International Debate Education Association, 2010. KAVADA, Anastasia. Activism Decoded The New Mechanics of Change. International Debate Education Association. (Derleyen Mary Joyce) 2010.
KIRIK, Ali Murat, ÖZCAN, Ali. Bir Dijital Aktivizm Örneği: Akıllı Ağ Çeteleri (Smart Mobs). Online Academic Journal of Information Technology. Cilt 5. Sayı 14. Ss. 61-78. 2014. KRAPP, Peter (2005) “Terror and Play or What Was Hacktivism? Grey Room” MIT
Press. http://www.mitpressjournals.org/doi/abs/10.1162/152638105774539 770?journalCode=grey&#.V-ZzCfCLTIU (01.09.2016) SIVITANIDES, Marcos. The Era of Digital Activism. Conference for Information Systems Applied Research. 2011. Dijital Aktivizm
[44]
http://www.elle.com.tr/extra/radarimizda/hashtag-aktivizmi (15.09.2016) https://en.reset.org/knowledge/digital-and-online-activism (05.09.2016) http://www.pcworld.com.tr (05.09.2016) http://ca.blouinartinfo.com/news/story/760815/how-a-canadian-culture- magazine-helped-spark-occupy-wall (20.09.2016) Yüklə 179,81 Kb. Dostları ilə paylaş:
|