Dil – İnsan Murat ŞAHİn konu başlıkları



Yüklə 293,96 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə9/10
tarix04.11.2017
ölçüsü293,96 Kb.
#8524
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10

a) Güney Dilleri

1 .


Gagavuz Türkçesi

 (Balkan Gökoğuz Türkçesi) (

Türkiye



Avrupa



)

2. 


Gökoğuz Türkçesi

 (

Moldovya



)

3. 


Horasan Türkçesi

 (

İran



)

4. 


Türkiye Türkçesi

 (Türkiye, Avrupa, Kuzey Amerika)



Dil değişiminin sebepleri

Alman dilbilimci “Peter von Polenz”, aşağıdaki durumları dil değişiminin sebepleri olarak adlandırmıştır.

1. Ekonomi: Ekonomi alanında meydana gelen değişikliklerdir, çünkü konuşmacı veya yazar zaman tasarrufu ve rahatlık sebepleri yüzünden kısaltılmış 

bir dil kullanır. Günümüz 

edebiyatında

 “ekonomi” kavramı bağlam içerisinde bir talebin-kullanmanın-analizin sonucu olarak anlaşılır. O halde belirli 

bir amaca ulaşmak için “kendimi nasıl ifade edebilirim” sorusu akla gelir.

2. Yenileşim (

İnovasyon

): Yenilik durumlarında ortaya çıkan değişiklerdir, çünkü yaratıcı ve konformist olmayan faaliyetler için dilin yerleşik yapıları 

yeterince uygun değildir ve bu yapıların gelişmeye muhtaç olduğu görülür. Yeniliklerin oluşmasındaki ve yayılmasındaki önemli güçler ayrıca şu 

prensiplerdir; “göze batmak için başkaları gibi konuşma” ve “onlara dâhil olmak için başkaları gibi konuş”.

3. Değişim: Dil kullanıcıları dilin kullanım aracının seçiminde esnektirler. Bu esneklik iletişimsel koşullara ve amaçlara göredir.

4. Dilsel 

evrim

: Dil kullanımı ve bu dil kullanımının etkisi toplumsal güçler aracılığıyla dil değişimini etkiler.



Aynı zamanda dilin gelişimi biyolojide de geçerli kurallarla takip edilir.

Özel uzmanlık alanı dili

Uzmanlık alanı dillerinde uzmanlık alanı sözcükleri yeniden düzenlenir. Bu durum şu şekilde açıklanabilir; örneğin bilgisayar kelimesi yerine “PC” 

(Personal Computer - Kişisel bilgisayar) sözcüğü kullanılır veya elektrik alanında “gerilim” sözcüğü yerine birçok durumda “voltaj” sözcüğünün 

kullanıldığı görülür. Bu değişiklikler daha kesin bir ifadeye ulaşmak için ortaya çıkar, ama bazı durumlarda da anlaşılmayı zorlaştırabilir. Aynı zamanda

yeni eşsesli kelimeler ortaya çıkabilir; örnek olarak “gerilim” kelimesi Türkiye’de “gerginlik, tansiyon” anlamını da karşılamaktadır. Halk dilinde bu ve 

bu gibi sözcükler hem alan dışı anlamlarıyla hem de teknik anlamlarıyla kullanılabilmektedir.



Dil değişimine örnekler

Dil değişimi konusunda farklı görüşler mevcuttur. Bu farklı görüşlerden bazıları şunlardır:



Görünmez el teorisi

Bu teoriye göre dil değişimi görünmez bir elin etkisinin bir sonucu olarak kabul edilir. Bu teorinin en önemli temsilcisi Düsseldorf Üniversitesi 

(

Heinrich-Heine



) profesörlerinden Rudi Keller’dir. Bu teoride dil değişimi ne doğal bir olgu ne de insan eliyle gerçekleştirilen bir durum olarak 

anlaşılır, aksine bu teoride dil değişimi bireylerin kişisel eylemlerinden istem dışı ve plansız bir durum olarak ortaya çıktığı anlaşılır. Koordinasyonsuz 

bir davranış koordineli bir yapının bütünsel olmayan bir koordinasyona sebep olur. Kendiliğinden oluşan bir düzen olarak dil ayrıca bu görünmez elin 

etkisinin bir sonucudur. 

Rudi Keller

’e göre dil, 3. türün bir olgusudur (görünmez elin), yani ne insan tarafından oluşturulmuştur ne de doğal bir 

olgudur; bunların tam aksine dil, bireysel ve uluslararası eylemlerin çeşitliliğinin nedensel bir sonucudur. Dil değişimi ayrıntılı olarak dilin gereksinimi 

doğrultusunda kendiliğinden oluşur. Dil değişiminin özel bir durumu anlam değişimidir. Rudi Keller’e göre dilin kullanım kurallarının değişmesi ile 

sözcüklerin anlamları değişir, çünkü 

Ludwig Wittgenstein

’a göre bir kelimenin anlamı bir dil sistemi içerisindeki düzenli kullanımına bağlıdır. Bu 

teoriye göre dil değişimi esnasında dil kullanıcıları görünmez elin etkisi ile bir sözcüğün kullanım kurallarını değiştirir, böylece dil kullanıcıları daha sık 

kullanılan bir anlam üretirler ve bu anlam, dil toplumu içerisinde zamanla yeniden öğrenilir. Biçimsel değişim genellikle kuralların bozulması ve anlam 

değişimi aracılığıyla oluşur, ayrıca biçimsel değişim görünmez elin etkisi altında kurallara uygun özel dil kullanımı sayesinde anlam belirlemesi olarak 

ortaya çıkar.

Dil değişiminde tercih modeli

Dil değişimi bir dil sisteminde kesin bir dereceye kadar tahmin edilebilir, çünkü dil değişim süreçleri özellikle belirli öğelerle ilgilenir. Bu yüzden 

düzensizlikler genellikle bozulmaya eğilim gösterir. Düzensizliklerden kaynaklanan yeni oluşum diğer alanların düzenlemelerinin yan ürünleri olarak 

ortaya çıkar.



Dil değişiminde dilbilgisel model

Dil değişimi düzenlenmiş olarak görülebilir, çünkü genel anlamda sözcük birimleri dilbilgisel unsurlardır. Diğer taraftan biçim birimlerin sözcük 

birimlerine gelişimi çok azdır, hatta hesaba katılmamaktadır.

Dil değişiminde sosyolinguistik modeli

Dil değişimi sosyal etkenlere bağlıdır; bu etkenler yüksek bir itibara sahip olan biçimler ve yapılardır. Bu biçimler ve yapılar dil değişiminde kendilerini 

göstermeye eğilimlidir.

Dil değişiminde fonksiyon modeli (Köhlers Regelkreis)

Dilbilimsel ortak çalışma, dil kullanıcılarının veya dinleyicilerin kendi dillerinde oluşturdukları ihtiyaçların etkisini örneklendirmeyi ve dilin biçimi 

üzerine sonuçlarını matematiksel olarak örneklendirmeyi mümkün kılar. Bu model böyle gereksinimleri bütünüyle bir sıra olarak öngörür ve 

diğerlerinden daha açıktır. Mesela ekonomi gereksinimlerinin yanı sıra kavramlar kesin olarak tanımlanabilirse belirlemeye göre gereksinimler de 

hesaplanabilir.

[4]



Yüklə 293,96 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə