Din psikolojiSİ BİLİm dali



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə24/38
tarix20.09.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#674
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   38

73 
 
 
incelemez.
87
Kişilik  araştırmacıları  kişiliğin  doğasına  yönelik  yorumlar  yaparlar. 
Gözlemlerden,  önceki  kuram  ve  araştırmalardan  edindikleri  bilgilerden  sonra  bu 
araştırmacılar insanların neden belli bir biçimde davrandıkları konusunda hipotezler 
oluştururlar.  Daha  sonra  deneysel  yöntemler  kullanarak  insan  davranışları  üzerinde 
yaptıkları  açıklamaların  doğru  olup  olmadığını  görmek  için  veri  toplarlar.  Her  bir 
araştırma  büyük  bir  yapbozun  parçaları  gibi  kişiliği  anlamamıza  yardımcı  olur. 
Ancak,  kişiliğin  ayrıntılı  bir  biçimde  anlaşılması,  yalnızca  kuram  incelemekten 
fazlasını gerektirir.
88
 
 
Psikolojide, Abraham Maslow ve Viktor E. Frankl gibi birkaç bilim adamının 
dışında  diğerlerinin  insan  davranışlarını  izah  etmeye  çalıştıkları  kuramlarında 
psikolojik,  yani,  zihinsel  boyutun  üzerinde  durduklarını  görürüz.  Çünkü  bilim 
beyinin  üzerinde  zihni  görmekte  ve  algıyı  beyne  ulaşan  duyumlara  zihinde  anlam 
verilmesi  olarak  tanımlamaktadır.  Oysaki  gerek  beş  duyu  organımız  vasıtasıyla 
gerekse de içsel olarak alınan duyumların "sadece zihinsel düzeyde yorumlanması ve 
manalandırılması"  algıyı  tanımlamaya  yetmez.  En  son  anlam,  insanın  sınırlı  olan 
entellektüel  (düşünsel)  kapasitesinin  kavrayamayacağı,  o  kapasitenin  üstünde  bir 
şeydir.  İnsanın  sınırlı  zihinsel  yetisini  aşar.
89
  Bu  sebeple  algıyı  zihinsel  boyutla 
sınırlamak, aynı zamanda insanın kapasitesini de sınırlandırmak anlamına gelir. Zira 
zihinsel boyuttaki algının seviyesi düşüktür. 
 
İnsanın ayırt edici özelliği olan akıl, vicdan, aşk, ahlak ve farkındalık manevi 
boyutun  ürünüdür.  Yüksek  bir  kapasite  ile  donatılmış  olan  insanın  kemâlâtını 
                                                           
87
  Necip  Taylan,    Anahatlarıyla  İslam  Felsefesi  (Kaynaklar-Temsilcileri-Tesirleri)  (6.  Baskı), 
İstanbul: Ensar Neşriyat, 2010, s. 37. 
88
 Jerry M. Burger, Kişilik, Çev: İnan Deniz Erguvan Sarıoğlu, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2006,  
s. 40, 43.
 
89
 Logoterapide zihinsel yetinin üzerinde bir nihai anlamdan söz edilir. Bkz. Viktor E. Frankl, İnsanın 
Anlam Arayışı (6. Baskı), Çev. Selçuk Budak, İstanbul: Okuyan Us Yayınları, 2012, s. 133. 


74 
 
 
sağlayacak olan yegane unsur da, algının manevi boyuta yani, kalp ile anlamlandırma 
(idrak) boyutunda yükselmesidir. Nitekim Kur’an’da: 
“O’nu gözler idrak edemez” (En’âm 6/103) 
“Gözler kör olmaz. Göğüslerde olan kalpler kör olur.” (Hacc 22/46) 
“Bu dünyada kendi arzularıyla hakikati görmekten manevi körler, ahirette de 
kör ve belki daha sapık yoldadırlar.” (İsrâ 12/72) buyrulmaktadır. 
Algının  manevi  boyutuna  işaret  eden  idrak,  şuur  ve  basiret  kelimelerinin 
sözlük anlamlarına baktığımızda ise; 
1-İdrak: (Arapça kökenli bir kelimedir.) 
-Anlayış, kavrayış, akıl erdirmek.  
2-Şuur:  
-Anlayış, idrak, 
-Vicdan, 
-Nefsin manaya ilk vusul mertebeleri
-Kendi varlığından haberi olma
-Bir şeyi hoşça tanıma, 
-İnceliklerini iyice idrak etme.  
3-Basiret: 
-Hakikati kalbiyle hissedip anlama. Kalpte eşyanın hakikatlerini bilen kuvve-i 
kudsiyye. Feraset. İman-ı dikkat, 
-İbret alınacak hidayet sebepleri
90
 
anlamlarını  taşıdıklarını  görürüz  ki  bunlar  ruhun  vasıflarıdır.  Maddede  bu  vasıflar 
yoktur. 
                                                           
90
 
http://www.osmanlicaturkce.com
,  (01.06.2012).
 


75 
 
 
Zeka  ile  akıl  aynı  şeyler  olmadığı  gibi,  zihinsel  düzeydeki  algı  ile  kalple 
algılamak (idrak) da birbirinden farklı şeylerdir. Kalple algılamak, “nurani akıl” ile 
gerçekleştirilebilecek bir yorum, bir sonuç çıkarmadır. 
Gazâlî’ye 
(rah.) göre bu akıl, 
eşyanın hakikatini idrak için insanı diğer canlılardan ayıran bir iç duygu hasletidir.
91
 
Müslüman Meşşai filozoflarını temsil eden İbn Sina ve İbn Rüşt’te de benzer 
ifadelere rastlamak mümkündür. 
İbn  Sina  “Vacibu’l-Vücud  akıllara  tesir  eder.  Akıllar  nefslere  tesir  eder. 
Nefsler de ecram-ı  semaviye tesir eder. Sonra ecram-ı  semaviye bu âleme,  yani  ay-
altı  feleğine  tesir  eder.  Akl-ı  Mahz’dan  ise  insan  nefsini  aydınlatacak  nur  feyezan 
eder”  sözleriyle  kozmolojik  düzenden  âlemin  yapısına  kadar  birbirlerine  tesir  eden 
güçlü  bir  bağın  varlığını  ve  bu  bağın  da  kendi  içinde  tutarlı  ve  insicamlı  olduğunu 
ifade etmektedir.
92
 
İbn Rüşt ise insan aklının, idrak ettiği, kavradığı ve etkilendiği şey sayesinde 
yetkinleştiğini ifade eder.
93
 
Kalp vücudumuzdaki manevi bir cevher ve karar merkezimizdir. Nurani aklın 
parladığı yerdir. 
Hz.  Muhammed  (s.a.v)  kalbin  insanın  hayatındaki  yerini  şöyle  tanıtmıştır: 
“İnsan vücudunda öyle bir parça vardır ki, o iyi olduğu zaman bütün bedenin işleri 
iyi  ve  güzel  olur.  O  bozulduğu  zaman,  bütün  vücut  bozulur.  Dikkat  edin,  o  parça 
kalptir”
94
 
Algının manevi boyutunda; ahlak, ilahi muhabbet ve akıl vasıtasıyla bilinç ve 
nihayetinde de farkındalık oluştuğunda, anlık zevkler, ihtiraslar ortadan kalkacaktır. 
                                                           
91
 Gazâlî, İhyâu Ulûmi’d-Dîn (I. Cilt), s. 225.
 
92
 Gürbüz Deniz, İnsan Hürriyetinin Metafizik Temelleri, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2010, s. 87
 
93
 Deniz, ss. 180, 181.
 
94
 Erol, s. 14.
 


Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   38




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə