Din psikolojiSİ BİLİm dali

92 
 
 
biridir.  Genç  değer  verdiği  kimselerden  gördüğü  davranışları  benimseyerek 
uygulamaya çalışır, yetişkinlerin nasihatlerinden ziyade özdeşleşme yoluyla bilgi ve 
tecrübe kazanır.
120
 
Tutkuların  ön  planda  olduğu  ergenlik  çağında  gençler  çoğunlukla  meşhur 
sporcu, sinema ve sahne sanatçısı, siyasi lider ya da dini liderleri örnek almakta, bu 
modellerin  güç  ve  üstünlük  özelliklerinden  etkilenmektedirler.  Ergenlik  çağındaki 
genç özdeşleşme objesi olarak kabul ettiği modelde aynı zamanda ideal bir üstünlük 
de  aradığı  için  bazen  bu  özellikleri  taşıdığına  inandığı  tarihi  şahsiyetlerle  de 
özdeşleşmektedir. Gencin aradığı eğer olgunluk  anlamında bir üstünlük olursa, dini 
içerik  taşırsa,  başta  Hz.  Muhammed  (s.a.v)  olmak  üzere  önemli  maneviyat 
büyüklerini özdeşleşme modeli olarak benimseyecektir.
121
 
Çocuğun  ve  gencin  ahlaki  ve  dinî  sosyalleşmesinde,  özdeşleşme  yoluyla 
öğrenme önemli  bir  yer tutar. Anne-baba ve  yetişkinleri örnek alma, dinî ve ahlaki 
yasaların  şekil  almasında  direkt  öğrenimden  daha  etkilidir.  Çocuk  ve  genç  dini 
hayatın  gerekleri  hakkındaki  bilgilerin  büyük  bir  kısmını  bu  özdeşleşme 
mekanizmasından alacaktır. 
 
Hz.  Muhammed’in  (s.a.v)  “Namazlarınızın  bazılarını  evlerinizde  kılınız  ve 
oraları kabirlere çevirmeyiniz”
122
, “Farz namazlar dışındaki namazların en faziletlisi 
evlerinizde  kılınandır”
123
  şeklindeki  tavsiyeleri,  namazı  evde  kılmak  suretiyle  ev 
halkına örnek olmanın önemini vurgulamaktadır. 
 
10  yaşında bir  genç iken Hz. Muhammed’in  (s.a.v) eğitim ve hizmetine arz 
edilen  Enes  b.  Mâlik  onun  bu  konudaki  tutumunu  şu  cümlelerle  ifade  eder:  “Hz. 
                                                           
120
 Hökelekli, ss. 209, 211.
 
121
 Hökelekli, ss. 251, 252.
 
122
 Buharî, Salât, 52; Ebû Davud, Salât, 205. 
123
 Tirmizî, Salât, 331. 

---

93 
 
 
Peygamber’e yedi yahut dokuz sene hizmet ettim. Rasulullah benim yaptığım bir şey 
için ‘Bunu niçin yaptın?’ yapmadığım bir şey için de ‘Niçin yapmadın?’ demedi.”
124
 
Enes  b.  Mâlik’in  bu  sözlerinden  anlıyoruz  ki  Hz.  Muhammed  (s.a.v),  ergenlik 
döneminde  terbiyesine  verilen  bu  genci  nasihat  ve  sözlü  eğitimden  çok,  örnek 
davranışlarıyla  etkileyerek,  onun  gerek  dinî  ve  gerekse  de  diğer  konularda  kendi 
kendine düşünme, karar verme ve anlama kabiliyetlerini geliştirmesine yardımcı olan 
özdeşleşme yoluyla öğrenmesine imkân sağlamıştır. 
 
Dini duygu ve düşünceleri benimseyen ve dinî uygulamaları yerine getiren bir 
yetişkinle  özdeşleşen  çocuk  ve  gençte,  o  model  gibi  düşünme  ve  davranma  için 
güdülenme meydana gelmektedir. Bu  güdülenmeden sonra  yetişkinler, sözlü eğitim 
ile  bu  duygu,  düşünce  ve  davranışları  şekillendirerek  çocuk  ve  gencin,  özdeşleşme 
yoluyla  kendisini  eğitmesine  formal  eğitim  yoluyla  da  destek  vermelidirler.  Hz. 
Muhammed’in (s.a.v) de uygulaması böyledir.
125
 
 
Diğer  taraftan,  arkadaşlık  ilişkilerinin  de  özdeşleşme  sürecindeki  gencin 
inanç, tutum ve davranışları üzerindeki etkisi büyüktür. Arkadaşılığın  bu husustaki 
etkisi Kur’an-ı Kerim’deki “Müminler müminlerden ayrılıp kâfirleri dost edinmesin. 
Bunu  her  kim  yaparsa  Allah’la  ilişiğini  kesmiş  olur”
126
  ayetiyle  belirtilmiştir.  Hz. 
Muhammed  de  (s.a.v)  “Kişi  yakın  dostunun  dini  üzeredir.  Artık  sizden  biriniz 
kiminle  dostluk  kuruyorsa  ona  dikkat  etsin”
127
diyerek  arkadaş  ilişkisinin  etkisini 
belirtmiş ve “mümin” olan kimselerle arkadaşlık kurulmasını tavsiye etmiştir.
128
 
 
 
 
                                                           
124
 Müslim, Fedâil, 51-2; Ebû Davud, Edeb, 1. 
125
 Hökelekli, s. 213, 214. 
126
 Âl-i İmran, 28. 
127
 Tirmizî, Zühd, 44; Ebû Davud, Edeb, 18; Müstedrek, c. IV, s. 171. 
128
 Hökelekli, s. 241. 

---

94 
 
 
V-YAŞAM BOYU EĞİTİM 
 
En belirgin özelliği sürekli değişiklik olan “bilgi toplumu”na geçişle birlikte 
süregelen ekonomik, sosyal ve teknolojik gelişmelerden etkilenmeyen birey yoktur. 
21.  yüzyılda en temel  değer bilgidir.  Bilgi  dünya ekonomileri  için  yaşamsal 
önem  taşıyan bir kaynak,  teknolojik ve bilimsel  değişim  için önemli  bir unsurdur. 
Kuşkusuz eğitimin de önemli bir unsurudur. Bilgi; 
Yaratıcılık ve yenilik için önemli bir unsur,  
Öğrenme ve düşünme için temel bir kaynak,  
Daha bilgili vatandaşlar oluşturmada bir anahtar,  
Vatandaşların  akademik  yaşamlarında,  iş  yaşamlarında  ve  hatta  günlük 
yaşamlarında daha iyi sonuçlar elde etmelerini sağlayan bir faktör,   
Sosyo-ekonomik gelişim için de önemli bir kaynaktır. 
Günümüzde,  değişimin  sürekliliği  ve  hızı,  eğitim  kurumlarında  kazandırılan 
bilgi ve becerilerin zaman içinde yetersiz kalmasına neden olmakta, bir başka deyişle 
yaşam boyu öğrenmeyi gerekli kılmaktadır. 
Yaşam boyu öğrenme, insana ve bilgiye daha çok yatırım yapma, temel bilgi 
ve  becerilerin  kazanılmasını  teşvik  etme,  esnek  ve  yenilikçi  öğrenme  olanaklarını 
genişletme anlamına gelmektedir.
129
 
Yaşam  boyu  eğitim  kavramı  ise;  yaşam  boyu  öğrenmeyi  içine  almakla 
birlikte,  bireyin  kendi  kendisini eğitmesini de içeren –insan, eğer kendisini  eğitirse, 
gündelik yaşamın koşuşturmaları içinde de kendisini gerçekleştirebilir
130
- bir ahlak 
eğitimi  paralelinde  meydana  gelen  kapasite  oluşumu,  yani,  algı  seviyesinin 
                                                           
129
 Buket Akkoyunlu, “Bilgi Okuryazarlığı ve Yaşam Boyu Öğrenme”, 
ietc2008.home.anadolu.edu.tr/ietc2008/1b.doc
 
130
 Dökmen, s. 199. 

---