110
İspaniya meydanı
Turistlərin böyük marağına səbəb olan yerlərdən biri filmdə də göstərilən
İspaniya meydanıdır (Piazza di Spagna). Adamı valeh edən gözəl monumental
pilləkənin yuxarısında «Dağlardakı Müqəddəs üçlük» kilsəsi ucalır. Onun qarşısını
Misir obeliski bəzəyir. Pilləkənin aşağısında isə Pyetro Berninin işi olan incə
fəvvarə vardır.
Turistlər İspan pilləkənində (skala di Spagna, bu, «İspan addımları» və
ya «pilləkənləri» deməkdir) oturmağı sevirlər. Hətta oturmaq həvəsində olanlar
özlərinə çətinliklə yer tapırlar. İspaniya səfirliyi vaxtilə burada yerləşdiyindən,
meydan və pilləkən bu adı almışdır.
Trastvere
Özünü daha çox kübar romalı hesab edənlər Trastveredə («Tibrin
ətrafında» mənasını verir) yaşayan adamlardır. Onlar uzun müddətdir ki, bir-
biriləri ilə qonşuluqda yaşayırlar. Trastvere dənizçilərin və əcnəbilərin məhəlləsi
idi. Buradakı Müqəddəs Mariya kilsəsi Romadakı ən qədim kilsə hesab olunur.
Trastveredə küçələrin çoxu dar və səkisizdir, çünki bura yalnız piyadalar
üçündür. Hər yüz addımlıqda kilsə, saray, kafe qrupları olan kiçik meydanlar açılır.
Burada xeyli xalq restoranları olduğundan, buraya çox sayda rəssam, artist və
onların dostları axışır. Bu mənada əsl xalq ünsiyyəti, kənd ətrafının təsiri hiss
olunur. Kiçik restoranlarda italyan mətbəxi, tər dəniz məhsulları üstünlük təşkil
edir. Ona görə də daim müştərilərlə doludur.
Romanın möhtəşəm binalarından biri çox sayda heykəllərlə bəzədilmiş
Ali Məhkəmə binasıdır, burada onu “Tribunale” adlandırırlar. Digər nəhəng bina
və iri ərazi ABŞ səfirliyinə məxsusdur. Qaldığımız “Londra & Gargill” otelinə
yaxın olduğundan, biz tez-tez onun yanından keçirdik. İtaliya Avropa İttifaqının
üzvü olduğundan çox sayda rəsmi binaların üstündə İtaliya dövlət bayrağı ilə
yanaşı Avropa İttifaqının ulduzlar dairəsi ilə bəzədilmiş mavi rəngli bayrağı da
dalğalanır.
111
Ümumiyyətlə, Roma öz yaşıllığının bolluğu ilə bir çox Avropa
paytaxtlarını geridə qoymağı ilə də öyünə bilər. Buradakı iynəyarpaq, çox
hündürdə oval çətirini yayan piniya və ya italyan şamı şəhərin istənilən
guşəsindəki landşafta xüsusi gözəllik verir. Romada və Milanda bizi
təəccübləndirən və ekzotika xarakteri daşıyan mənzərə hündür evlərin damında
kiçik meşəni andıran gur yaşıllıq idi. Damüstü ağaclar və kollar binalara
cazibədarlıq verir. Romanın bir küçəsində üstü yetişmiş meyvələrlə dolu olan
mandarin ağacları da qeyri- adiliyinə görə bu küçəni başqalarından fərqləndirirdi.
Sorrento şəhərində isə küçələrdə bol narıncı məhsulu, elektrik lampalarını andıran
portoğal ağaclarını görmüşdüm.
İtaliya şəhərlərində taksi xidməti bir sıra cəhətlərinə görə fərqlənir.
Ondan istifadənin dəyəri təkcə məsafədən deyil, həm də sutkanın hansı vaxtından
və avtomobilin sinfindən asılıdır. Bazar günləri və bayramlarda tarif həmçinin
bahalaşır. Hər baqaj yerinə görə əlavə pul ödənilməlidir. Taksiyə oturarkən
anlaşılmayan bir qaydada, ümumi qəbul edilən ilkin xırda rəqəm əvəzinə,
hesablayıcıda iki-üç dəfə yüksək rəqəmi də görə bilərsən.
Romanın keçmişi və bu günü ilə vidalaşarkən Tsitseronun sözləri yada
düşür: “Roma sadəcə coğrafiya məsələsi deyildir, Roma çaylarla, dağlarla və ya
hətta dənizlərlə müəyyən olunmur; Roma qan, irq və ya din məsələsi də deyildir;
Roma idealdır. Roma on min illər ərzində bizim əcdadların həmin dağlardan endiyi
və icmalar şəklinndə necə yaşamağı öyrəndikləri vaxtdan bəşəriyyətin nail olduğu
azadlıq və qanunun ən yüksək təcəssümüdür.” O, belə bir nəticəyə gəlmişdi ki, bu,
onların sivilizasiyasının fraqmenti, onlara çatan xüsusi hədiyyə olmaqla, odun sirri
kimi çox qiymətlidir.
Roma xeyli sınaqlardan keçsə də, nəticə etibarilə özünə məxsus olan
mahiyyəti qoruyub saxlamışdır və buna görə ona layiq olduğu ehtiramla yanaşmaq
lazımdır.
Milan – zəhmət və kommersiya şəhəri
Romadan yenidən qatarla Milana qayıtdıq, bu dəfə yola iki dəfə az vaxt
sərf etdik, sürətli qatar yol boyu yalnız iki stansiyada dayandığından, vaxta xeyli
qənaət olunurdu. Qatarların sürətinə gəldikdə isə saatda 280-300 km-ə çatır,
elektrovozların qabaq hissəsi raketi və ya delfin burnunu xatırladır. Əlbəttə, bu heç
də Yaponiyadakı qatarın saatda 500 km yol qət etməsi deyildir. Mlandan Romaya
gedərkən qatar Florensiyada dayananda biz hamımıza keçmiş səfərlərdən yaxşı
tanış olan Santa Mariya del Fiore kilsəsinin narıncı rəngə çalan qübbəsini
müşahidə etməkdən həzz aldıq.
Yaşayacağımız “Romana Residense” – «Romalının iqamətgahı» oteli
Duomoya yaxın məsafədə idi. Milanın (rəsmi qaydada Milano adlanır) taleyi
dünyanın bütün böyük şəhərlərinin çoxu kimi, tarixi cəhətdən paradoksal olaraq
qalır. Bir sıra faktorlar əsas götürülərək, Milanın birləşmiş İtaliyanın paytaxtı
olacağı düşünülürdü. Çünki Milan ölkənin varlı şəhərlərindən biri idi. Fransız
yazıçısı Stendal epitafiyasında (qəbri üstündəki yazıda) özünün «milanlı»
112
adlandırılmasını arzu edirdi. Axı o, pərəstişkarı olduğu Napoleonu 1800-cü ildən
başlayaraq onun hərbi yürüşlərində müşayiət etmişdi. Şəhərlə tanış olduqda
fransızın bu vurğunluğuna inanmaq istəyirsən.
Milan hələ XIX əsrdə İtaliya şəhərləri arasında daha çox Avropa şəhəri
sayılırdı, lakin qitənin mərkəzinə çevrilə bilməzdi. Avropanın paytaxtının tələb
etdiyi mütləq şərtlərə görə Milan çox zəif idi. Roma isə İntibah Florensiyasının
dəyərlərini və dilini (axı ədəbi italyan dili ilk dəfə florensiyalı Dante Aligyeri
tərəfindən XIV əsrin əvvəlindən işlədilməyə başlanmışdı) absorbsiya edərək, bu
dəyərləri əsrlər ərzində inteqrasiyaya uğradıb, bu gün mövcud olan bir paytaxt
şəhərinə çevrilmişdi.
Adi bir misal. XX əsrdə ayrı-ayrı ölkələrə və şəhərlərə böyük
populyarlıq gətirən kinematoqrafiya Romada inkişaf etmiş, 1950–65-ci illər
arasında özünün ən yüksək zirvəsinə çatmışdı. Milanda bu sintetik sənət növü heç
vaxt kök salmamışdı. Roma müasir şəhər işığı ilə antik adlanan klassik elementləri
yenidən yaratdı. Antik abidələr nə qədər çox olsa da, Romanın müasir həyat tərzinə
mane ola, onun dövrlə mütənasiblik ritminə xələl gətirə bilmədi. Milan isə bunu
edə bilməzdi, onun nəbzi başqa parametrlərdə döyünürdü. Milan yaradıcı ziyalılar
üçün cazibə qüvvəsinə malik deyildi. Roma isə həm tarixi, həm də müasir tipli
cazibədarlığı ilə II Dünya müharibəsindən sonra, çiçək axtaran bal arısı kimi
buraya axışıb gələn yaradıcı ziyalıları özündə məskunlaşdırmaqla, əsl sənət
mərkəzi kimi qaldı. İntibahı Florensiyanın əlindən alan Roma XX əsrin ikinci
yazısında iri incəsənət mərkəzi rolunu oynadı.
Milanın yaranması da Romanınkından fərqlidir, şəhərin əsası b.e.ə. 600-
cü il ətrafında qallar tərəfindən qoyulmuşdur. B.e.ə. III əsrin sonlarında Roma
Mediolanum adlanan bu şəhəri işğal etmişdi. Milan o vaxt Sizalpin Qalliyası kimi
tanınan Alp dağlarının Roman tərəfinin “ən qüdrətli” şəhərlərindən biri idi.
İmperator Avqustun hakimiyyəti dövründə İtaliyanın 11 regionundan birinə
çevrildi, bir qədər sonra isə Roma imperiyasının ikinci şəhəri oldu. Hun sərkərdəsi
Attila 452-ci ildə şəhəri viran qoydu, heç bir əsr keçməmiş qotlar da onu dağıtdı.
Barbar müdaxilələri çoxalsa da, şəhər bütünlüklə məhv olmadı. VIII
əsrdə frank kralı Şarlemanıın ərazilərinə qoşuldu. XI əsrdə isə gələcək böyük
Milanın bünövrəsi qoyuldu.
Sonrakı əsrlərdə Milan inkişaf edən qonşuları – Pavia, Kremona, Komo
və Lodi ilə uzun müddət vuruşmalı oldu. I Fridrix Barbarossa Milanı müqəddəs
Roma imperiyasının hakimiyyəti altına gətirmək istədi, lakin Barbarossa özü
german qoşunları ilə döyüşdə məğlub olduğundan, bu, baş tutmadı.
Şəhərdə sənaye və merkantil iqtisadiyyat sürətlə inkişaf edirdi. XV əsrdə
Milan ambitsiyalı general Sfortsa tərəfindən mühasirəyə alındı. O, şəhəri işğal etdi
və yeni sülaləsini yaratdı. Milan üçün böyük inkişaf dövrü başladı. Bu vaxt həm də
İtaliya Renessansının qızıl dövrü idi.
Fransa kralı I Fransisk Milanı 1515-ci ildə işğal etdi, lakin özü on il
sonra Paviyada ispanlara əsir düşdü. XVI əsrdən isə bütöv Milan dövləti Müqəddəs
Roma imperatoru və İspaniya kralı V Karlın ağalığı altına düşdü, onun gələcək
Dostları ilə paylaş: |