144
mülkiyyəti, Cənubi Karolinada Federal fort Maultrini qiyamçılar tutmuşlar.
Byukenen isə buna heç bir müqavimət göstərməmişdi.
Qiyamçılar deyirdilər ki, Linkoln prezident seçilsə, Birliyi tərk
edəcəklər. Və o, seçildikdən sonra onlar da dediklərini etdilər. Cənubi Karolina
Birlikdən çıxdı. Missisipi, Alabama, Corciya, Luiziana və Virciniya da həmçinin.
Syuard Linkolna dedi ki, sən bilirsən ki, biz bu pambıq respublikalarından yaxşı
qaydada canımızı qurtarmalıyıq? Syuardın bu təklifi, əslində, Birliyin parçalanması
ilə razılaşmağını, həm də bu parçalanmanın dinc yolla getməsini nəzərdə tuturdu.
Bu, bütünlüklə Birliyi qoruyub saxlamaq qətiyyəti ilə yaşayan Linkolnun
mövqeyinə daban-dabana zidd idi. Linkoln, hökumətin imperiya olmasını
arzuladığına görə də ona öz iradını bildirdi və əlavə etdi ki, bu hökumət indicə öz
vətənində qalxan qiyamçıların qəsb əməliyyatı hesabına ölkədəki hərbi
məntəqələrinin yarısını artıq itirmişdir. Sözünə davam edərək dedi ki, dünya bilir
ki, mən Kentukkidə doğulmuşam, o da quldarlıqla həmsərhəd olan ştatdır.
Syuard dedi ki, mən Nyu Yorkun qubernatoru olanda Kanadanı əldə
etmək üçün hər bir şansdan istifadə etmək istəyirdim. Axı ingiliscə danışan
kanadalıların çoxunun (Kanadada Kvibek və Monreal kimi iri şəhərlərin əhalisi də
daxil olmaqla, fransızca danışanlar da az deyildi) yaxşıları Birliyə birləşməyə can
atırdılar. Lakin cəhdlərimiz fayda vermədi. Birliyi ərazicə böyütmək istəyən adam
azacıq təhlükə yaranan kimi ölkənin parçalanması ilə razılaşmaq istəyirdi. Linkoln
isə buna tam əks idi. Həm də Syuard da daxil olmaqla Linkolnun digər
həmsöhbətləri də yaxşı bilirdilər ki, Eyb (Abraham Linkoln qısaldılmış şəkildə
belə adlanırdı), əslində, Qərbli deyildir.
Syuarda artıq məlum idi ki, o, Linkoln hökumətində Dövlət katibi
vəzifəsini tutacaq və güman edirdi ki, həm də geniş fəaliyyət dairəsinə malik
olacaqdır, ölkənin real administrasiyasına, yəqin ki, ən məşhur adam və partiyanın
milli lideri kimi onun özü başçılıq edəcəkdir. O, əslində, gücsüz monarx olacaq
Linkolna qüdrətli baş nazir olacaqdı.
«Star» qəzeti Linkolnun hoteldə qəlyanaltı etməsini də yazmışdı.
Oxuculardan bəzisi, Linkolnun özünün dediyi kimi, “buraya gəlməsini onun
səfehliyi” adlandırırdı. Adamlar bir-birinə deyirdilər: «Onlar onu öldürəcəklər».
«Onu kim öldürəcəkdir?» sualına cavab verirdilər ki, «İstənilən adam. Axı ətrafda
vəhşi oğlanlar gəzir». Belə bir söhbət də gedirdi ki, Vaşinqtonda onu öldürmək
üçün qəsd düzəldilibmiş.
Birlik parçalanandan sonra Riçmondda- Konfederatın paytaxtında isə
deyirdilər ki, mister Devis (Cefferson Devis – Konfederatın prezidenti) bizim
prezidentimizdir, o, Vaşinqtonu öz paytaxtı etmək istəyir.
Quldarlıq barədə bir neçə il əvvəl böyük müzakirə başlananda Linkoln
öz səsini qaldırmış və Stefen Duqlasa ünvanlanan çağırışından sonra yeni
Respublikaçılar partiyasının üzvlüyünə qatılmışdı. Partiya güclü yeni siyasətçilərə
malik oldu.
Bədbəxtlikdən, Linkolna qarşı duran təkcə Cənublular deyildi, Şimalın
abolyutsionistləri də onun təmkinli siyasətini bəyənmirdilər. Onlar heç vaxt unuda
bilmirdilər ki, Linkoln quldarlığın ləğv edilməsinin tərəfdarı olmamışdır. Syuard
145
isə quduz abolyutsionist idi. Linkolnun qayınatası Toddun ailəsi böyük qul sahibi
idi. Həm də pis cəhət orasında idi ki, ailə üzvlərindən çoxu ölkənin parçalanması
tərəfdarı idi, bu isə hamıdan çox Linkolnun arvadını utandırırdı.
Şimal siyasətçilərindən çoxları istəyirdi ki, Linkoln ayrılmış ştatlarda
quldarlığı ləğv etsin. Lakin Linkoln hələlik bunu etmək istəmirdi.
Linkoln heç də quldarlığa qarşı hansısa bir səlib yürüşünə başçılıq etməli
olan adam deyildi, həm də qüdrətli kabinetin köməyinə möhtac idi. Syuard
Linkolnun baş nazirliyini arzuladığı halda, prezident seçkilərində Linkolnun rəqibi
olmuş Çeyz də özünü Avstriyadakı Metternixə (Klemens Metternix 1821–48-ci
illərdə Avstriya imperiyasının qüdrətli kansleri olmuşdu, bundan əvvəlki 12 il
ərzində isə xarici işlər naziri olmaqla, əslində, hökumətə başçılıq etmişdi) bənzər
qaydada özünü bir kansler kimi görürdü. Lakin baş verənləri yaxşı başa düşən
seçilmiş senator və prezident seçilmək şansını uğursuz sınayan Selmon Çeyz
ağlında öz vəziyyətini b.e.ə. I əsrin əvvəlki rübündə Karfagen xarabalığında oturub
fikrə dalan, Sullanın qisasından qorxub buraya qaçmış Roma sərkərdəsi Marininki
ilə müqayisə edirdi. (Bu şəhər b.e.ə. 146-cı ildə Roma sərkərdəsi Stsipion Emilian
Afrikalı tərəfindən işğal edilib viran qoyulmuşdu, şəhərin yeri şumlanmışdı.)
Marinin özü də bu vaxt Karfagenin acı taleyini yaşayırdı.
Seçilmiş Prezident quldarlığa münasibət barədə cənubluların birinə belə
cavab vermişdi: “Baxın, burada bizim aramızda yalnız bir fərq vardır. Siz
düşünürsünüz ki, quldarlıq haqdır və genişlənməyə borcludur. Biz isə düşünürük
ki, o, səhvdir və məhdudlaşdırılmağa borcludur. Buna görə də hansısa bir səbəb
digəri ilə narazılıqla qarşılanmalıdır.”
Artıq 7 ştat Birlikdən ayrılmışdı. Texas Birliyi rəsmi qaydada tərk
etməklə, əvvəlki 6 ştata qoşulmuşdu. Axı Cənubi Karolina qubernatoru xeyli əvvəl
bəyan etmişdi ki, əgər Linkoln prezident seçilsə, ştat Birlikdən ayrılacaqdır. Belə
də oldu, digərləri də onun arxasınca getdi. Beləliklə, qiyamdakı həmin elementlər
çox sayda federal mülkiyyəti qəsb etmişdilər. Bunların hamısı bütün Birləşmiş
Ştatlar xalqının mülkiyyəti olmaqla, heç də əhalinin hansısa seqmentinə məxsus
deyildi. Linkoln oğurlanmış şeylərin geri qaytarılması və neqativ məsələləri
bütövlüklə yaddan çıxarmaq barədə yaxşı bir ideyanı irəli sürmək üzərində
düşünürdü. Ancaq bu vaxt o, hələ and içməmiş və vəzifəsinin icrasına
başlamamışdı.
Cənubi Karolina qubernatoru tutduğu Samter Fortuna gedən tacir
gəmisini geri qaytara bilərdi. Linkoln Samter Fortuna əlavə qüvvə verməyə cəhd
edəcəkdimi? O, Amerika Konfederat Ştatlarının artıq prezidentinə çevrilən
Cefferson Devisin çıxışını da oxumuşdu. Onun Konqressdəki köhnə dostu və
kolleqası Aleksandr Stefensin isə orada vitse-prezident seçildiyini eşitmişdi.
Stefens quldarlıq prinsipinin özünün səhv olduğu barədəki Birliyin Bani-Atası
Tomas Ceffersonun mövqeyini qəbul edirdi. Lakin o, həm də deyirdi ki, dəqiq bir
prinsip ondan ibarətdir ki, qara adam ağ adamın qulu olmalıdır.
Dostları ilə paylaş: |