192
iqtisadi böhran olmasaydı, Hitler siyasət aləmində şahmat piyadasından uzağa gedə
bilməzdi. Bismark Almaniyanı birləşdirdi, ancaq almanları ayırdı və onların
şüuruna müharibə allahına sitayiş etmək xüsusiyyəti aşıladı. Belə zəhərli
ideologiya şovinizmi gücləndirdi, dünyaya natsizm kimi dəhşətli fenomen bəxş
etdi. Hitler natsizmi dünyanı hərb düşərgəsinə, döyüş meydanına çevirdi, bütöv
millətləri rəhmsiz qaydada məhv etməyə çalışdı, 50 milyon insanın həlak olmasına
səbəb oldu.
Bütün bunlara görə Linkolnu Bismarkla müqayisə etmək o qədər də
düzgün deyildir. Linkoln Bismarkdan fərqli olaraq militarizm, düşmənçilik
toxumları səpməmişdi, demokratik prinsiplərin müharibə dövründə azacıq zəruri
zədələr olmasından asılı olmayaraq, dövlətin Bani-Atalarının qoyduğu demokratik
bünövrəni qoruyub saxlamış və Vətəndaş müharibəsindəki öz düşmənlərinə –
cənublulara mərhəmətli münasibət göstərmək vəsiyyətini etmişdi. Ona görə də
Linkoln müharibə aparmağa məcbur edilsə də, ali amalına – Birliyi qoruyub
saxlamaq naminə ona xəyanət edənlərə qarşı vuruşa başçılıq edərək, ona tanış
olmayan bu sahədə də zəfər qazanmış, Birliyi yeni keyfiyyətdə bərpa etməyin
konturlarını cızmışdı.
Bugünkü yüksək inkişaf etmiş və dünyada yeganə fəvqəldövlət olan
Amerika Birləşmiş Ştatlarının mövcudluğu Linkoln dühasına həsr olunmuş ən
böyük abidə sayıla bilər. Nə qədər ki Birləşmiş Ştatlar var, Linkoln da bir simvol
kimi yaşayacaqdır. Ona hücum edənlər nəhəng qayaya daş atanların aqibətindən
uzağa getməyəcəklər, qayanın möhtəşəmliyinə xələl gətirə bilməməklə yalnız öz
səfehliklərini göstərəcəklər.
SON
Sentyabr 2017-ci il
Telman Orucov
Tsitseron – natiqliyin sinonimi
Tsitseron qədim Romanın dövlət xadimi, hüquqşünas alimi və yazıçısı
kimi Romada respublika quruluşunun qorunub saxlanması üçün mübarizə aparmış,
öz dövrünün ən istedadlı natiqi olmaqla, afinalı yunan Demosfen kimi bu intellekt
fəaliyyəti sahəsini xeyli zənginləşdirərək, bəşəriyyət tarixində özünə şərəfli yer
tutmuşdur. Tsitseronun nitqlərii bu gün də, b.e.ə. V əsrdəki böyük Afina strateqi
Periklin Peloponnes müharibəsində həlak olan həmyerlilərinin dəfn mərasimində
söylədiyi nitq kimi öz dəyərini qoruyub saxlayır, onun bəzi kəlamları zərb-məsəl
kimi istifadə olunur.