Din və məhəbbət – faciələrə aparan ziddiyyət
Yüklə 7,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
88 daxil olub, fransız qoşunlarından onu azad etdi və referendumun qərarı ilə Roma birləşmiş İtaliyanın paytaxtı oldu. Papa təklif olunanla razılaşmayıb, Vatikanda bir dustaq kimi qalmaq variantını seçdi. Faşizmin banisi Benito Mussolininin hakimiyyəti dövründə – 1920-30- cu illərdə Roma müasir paytaxta çevrildi, şəhərdə möhtəşəm binalar tikildi, yeni prospektlər salındı. Mussolini klassik Romanın çox sayda abidələrini açmağa nail olan və qoruyub saxlayan arxeoloji qazıntıların aparılmasını dəstəkləyirdi. XX əsrdə Roma bütünlüklə böyük inzibati paytaxt olmaqla, turizm mərkəzinə çevrildi. Faşizm bütün eybəcərlikləri ilə yanaşı, əlbəttə, italyan faşizmi Hitler nasizminin dəhşətlərindən, ölüm düşərgələrindən, dinc əhalinin qırğınından istifadə etməmişdi, iqtisadi inkişafa nail olur, geniş yollar şəbəkəsi yaradır, sənaye sıçrayışı meydana gətirir. Hitler də öz iqtisadi inkişaf proyektlərinə avtobanlardan başlayıb, qısa müddətdə ölkə sənayesini sürətlə inkişaf etdirmişdi. Yunanıstanda faşizm təmayüllü «qara polkovniklər» 1967-ci ildə qiyam vasitəsilə hakimiyyətə gəldikdə, Krit adasında və ölkənin digər regionlarında geniş yol şəbəkəsi yaratmışdılar. Axı faşizm öz cinayətlərini nə iləsə ört-basdır etməli, xalqın şüuruna populizmə xidmət edən nümunələrlə geniş yol tapmalıdır. Roma – tarixi abidələr şəhəri Roma yeddi təpə üzərində yaranmışdır, xəzinələr və turist şəhəri olmaqla, fəvvarələrin və qübbələrin heyranedici rənglərinə bürünməklə köhnə divarlar arasında yerləşir. Servi divarı hələ qalların Romanı xaraba qoyduqlarından bir dekada sonra çəkilmişdi. Köhnə şəhər yüzlərlə hotelə, saraya, onlarla kilsəyə malik idi. İndi də Roma Qərb dünyasının ən gözəl paytaxtlarından biridir. Şəhər hələ də səs-küylü olması ilə fərqlənir. 1955-ci ildən burada metro işləyir, onun ilk stansiyası Mərkəzi dəmiryol vağzalı (Termini) idi. Bu möcüzələr şəhərində elə bil ki, heç nə qurtarmır və heç nə dəyişmir. Romalılar öz şərhləri ilə haqlı olaraq fəxr edirlər. Romalı və ya bu şəhərin sakini, «Romano di Roma» olmaq indiyədək xüsusi şərəf sayılır. Roma bütün fərqləndirici xüsusiyyətləri ilə yanaşı, başlıca olaraq tarixi abidələr şəhəridir. Yəqin ki, hətta Misir və Yunanıstan kimi ölkələr də qədim abidələrinin sayına və daha uzun bir tarixi dövrü əhatə etdiyinə görə bu şəhərə uduzurlar. Axı Roma imperiyası memarlıq incilərini təkcə özündə mərkəzləşdirməyərək Avropanın, Asiyanın, Afrikanın çox sayda ərazilərinə də səpələnmişdi. Şəhərin özü isə bütövlükdə antik dünyaya həsr olunmuş muzeyi xatırladır. Hər addımda antik dövrün hansısa incisi ilə qarşılaşırsan. Sonralar, xüsusən Renessansdan başlayaraq abadlıq, gözəllik yaratmaq eşqi daha gur alovlanmağa başlamış, bu sahədəki yarış bir neçə əsr davam etmişdi. Renessansın özü Romaya qiymətinin ölçülməsi mümkün olmayan memarlıq və sənət inciləri – saraylar, kilsələr, heykəllər, abidələr bəxş etmişdir. Görkəmli İngiltərə kraliçası, dövlətini dənizlərin ağasına çevirən I Elizabet haqqında obrazlı qaydada deyirdilər ki, «Günəşsiz qövsü-qüzeh olmur». 89 Roma da şəhərlər kralıdır və abidələrinin timsalında bir günəş kimi nadir qövsü- qüzeh effekti yaradır. Romanın qərar tutduğu yeddi təpədən bəziləri qədim tarixə baş vurmaq, yaxından tanış olmaq imkanı yaratdığından, onlar haqqında ayrıca söhbət açmaq olar. Tarix Şumerdən başlanan kimi, Roma da Palatin təpəsindən başlanır. Romanın mənşəyi, bütün digər qədim şəhərlər kimi əfsanəyə büründüyündən, bu məsələdə Palatinin də rolu az deyildir. Romul və Rem çaya atıldıqda, bu təpənin aşağısında qalmışdılar. Onlar dişi canavarı əmib, böyüməklə, sonralar Romanın əsasını qoymağa qadir olmuşdular. Palatin təpəsi Bu təpədəki sütunlar və yoxa çıxmış saraylar çöllərdəki yabanı çiçəklər kimi müqayisə olunmayan bir gözəllikdə boylarını qaldırmışdılar və zaman onları tarixin tozuna çevirmişdi. İmperatorlar sıradan çıxandan əvvəl təpə bütövlükdə bir virtual geniş saray idi. Bura uzun müddət baş iqamətgah mahalı idi. İmperator Avqust burada doğulmuş, taxt-taca sahib olduqdan sonra da orada yaşamışdı. Tiberinin tikməyə başladığı saraya isə Kaliqula, Neron, Trayan, Hadrian və Septimi Sever öz əlavələrini etmişdilər. Ən böyük və dəbdəbəli binanı isə Domitsian tikdirmişdi. Bədxərcliklə başa gələn bu tikinti zəngin qaydada mərmərlə örtülmüşdü. Nahar otağının divarları mərkəzi qaydada qızdırılırdı. İndiyədək qalmış kürsülərdə papalar imperatorları əvəz etmişdilər. Daha sonra təpə artıq tərk edilmişdi. Xeyli fasilədən sonra böyük Roma ailələri buraya qayıtdılar, təpədə bağlar salındı, köhnə şöhrəti ötüb-keçən pavilyonlar meydana gəldi. Avropadakı 90 ilk Botanika bağı da burada yaradılmışdı. İndi isə köhnə sarayların xatirəsi kimi onların xarabalıqları qalır. Kapitoli təpəsi Kapitoli təpəsi isə Roma hökumətinin yeri olmaqla, sonralar Mikelancelonun dizaynı əsasında onun mənzərəsi bir qədər dəyişdirilmişdi. Üç sarayın yerləşdiyi meydanın mərkəzində Mark Avrelinin (bu imperator həm də böyük filosof idi, 50 cildlik fəlsəfi əsərin müəllifi idi) at üzərindəki bürüncdən olan heykəli ucalır. Xristianlar inanclarının dövlət dininə çevrilməsindən sonra (IV əsrin sonu) bütpərəst abidələri dağıtmağa başladılar. Bu, vaxtilə onların təqib olunmasına görə almaq istədikləri qisasın özünəməxsus əlaməti idi. Bu heykələ isə, ilk dəfə onlara ibadət sərbəstliyi verən imperator Konstantinin onda təsvir olunduğunu hesab etdiklərindən, toxunmamışdılar. Kapitoli meydanındakı iki sarayın layihəsinin müəllifi olmaqla yanaşı, pilləkən və fəvvarə də Mikelancelonun istedadının məhsullarıdır. Pilləkən yamaca çıxan yola bənzəyir, virtual pilləkənləri isə ağ cızıqlar bildirir. Təbiətə yaxınlıq bir üslub kimi görkəmli fransız arxitektoru Le Korbyuzeyə məxsus idi. Moskvada Mərkəzi Statistika İdarəsinin onun layihəsi əsasında tikilən binasında mərtəbələr arasındakı pilləkənləri enişə-yoxuşa gedən yol əvəz edirdi. Göründüyü kimi, dahi Yüklə 7,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|